Μια απολαυστική περιήγηση στη ρουτίνα της καραντίνας του Ορέστη Ανδρεαδάκη. Από το πώς έκανε με τους συνεργάτες του ένα ολόκληρο Φεστιβάλ ψηφιακά και έστησε νέες διεθνείς παραγωγές για τις οποίες γράφουν και οι New York Times, μέχρι τα μαθήματα μαγειρικής από το «Καλά παιδιά» του Σκορσέζε και την ιεροτελεστία του απογευματινού τσαγιού.
Το βιβλίο των θαυμάτων, το "Xoρίες Χώρων" του Ζωρζ Περέκ που διάβασε ένα απόγευμα την ώρα της ιεροτελεστίας με το τσάι τον οδήγησε στην σύλληψη της ιδέας για τα φιλμ τριών λεπτών που δημιουργούν κορυφαίοι, διεθνώς βραβευμένοι σκηνοθέτες για το πρότζεκτ Χώροι που παρουσίασαν εκτενώς την Τετάρτη και οι Νew York Times. Η μαγειρική, η φράση που έλεγε η μητέρα του και επαναλαμβάνει τώρα ο ίδιος όταν φουρνίζει ψωμί, το σκόρδο που ψιλοκόβει όπως είδε στην ταινία «Καλά Παιδιά» του Σκορσέζε. Ενας ήχος που έρχεται από το παρελθόν και εγκαθίσταται ξανά στο τώρα: αυτός του σταθερού τηλεφώνου... Λέξεις πυροδοτούν αφηγήσεις επεισόδεια από την ρουτίνα του Ορέστη Ανδρεαδάκη στο Ημερολόγιο Καραντίνας, του καλλιτεχνικού διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, που κατορθώνει να μην ρίχνει ταχύτητες επαγγελματικά (το αντίθετο μάλλον), ενώ ασκείται ταυτόχρονα στην διαστολή του χρόνου που φέρνει η καραντίνα, ο εγκλεισμός.
«Η ρουτίνα είναι η πιο σημαντική λέξη της παγκόσμιας καραντίνας του κορωνοϊού. Και με την θετική και με την αρνητική της έννοια. Ο εγκλεισμός δημιουργεί μια ασφυκτική ρουτίνα από την οποία δεν μπορείς (όσο και να θέλεις) να αποδράσεις και την ίδια στιγμή απαλύνει την ασφυξία του εγκλεισμού αφού σε κάνει να μην θέλεις (ακόμη και αν μπορείς) να αποδράσεις. Η δική μου ρουτίνα απαρτίζεται από τις εξής λέξεις-φράσεις, τοποθετημένες σε τυχαία σειρά.
Ο φόβος: Το θεμελιώδες συναίσθημα. Φοβάμαι άρα υπάρχω; Κάθε είδηση (fake ή μη) τον κυοφορεί. Εκεί που χαλαρώνεις, κάτι σε γυρίζει πίσω. Την ώρα που ξημερώνει το φως, νιώθεις ότι έρχεται στο σκοτάδι. Κι όμως, κάθε φορά που σε ακουμπάει ο φόβος, θέλεις να ακουμπήσεις τον διπλανό σου. “Σε σένα βασίζομαι” θες να του πεις, “όσο με κρατάς, κρατιόμαστε γερά μαζί”.
Η ελπίδα: Το συναίσθημα της θεμελίωσης. Βασίζεσαι στο τίποτα και από το τίποτα φτιάχνεις τον κόσμο σου- κάθε μέρα από το μηδέν. Ούτε κυνηγάς το αύριο (ποιος ο λόγος;) ούτε νοσταλγείς το χθες (εντελώς πασέ) ούτε ζεις την στιγμή (αυτό κι αν είναι πασέ), αλλά κάθε μέρα ονειρεύεσαι την επόμενη μέρα. Πρόκειται για ένα όνειρο θεμελίωσης που σε κάνει να ξυπνάς με την ελπίδα.
Zoom: Το νέο εργαλείο της οικουμενικής επικοινωνίας. Η πανεπιστημιακή κοινότητα το χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια, εμείς ωστόσο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το ανακαλύψαμε στις 3 Μαρτίου για να παρουσιάσουμε ζωντανά και διαδικτυακά τα πρότζεκτ της Αγοράς μας. Κάναμε σαν δεκαπεντάχρονα που τρύπωσαν μέσα σε ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ή όπως το έθεσε ο Πρόεδρος του ΔΣ μας, ο διευθυντής φωτογραφίας Γιώργος Αρβανίτης: “μπήκα στο γραφείο και νόμιζα ότι μπήκα στο Κανάβεραλ”.
Τώρα πια το χρησιμοποιούμε κάθε μέρα στις 11:00 ακριβώς: εικοσιπέντε οικεία πρόσωπα στριμώχνονται στην ίδια οθόνη. Η πλασματική τους εγγύτητα φωτίζει τη συλλογική μοναξιά και η υποχρέωση της κοινής εργασίας την απομακρύνει.
Τηλέφωνο: Ο παλιός (τρόπος που) είναι πάντα αλλιώς. Και όταν λέω τηλέφωνο εννοώ το σταθερό. Άρχισε και πάλι να χτυπάει. Στην αρχή με ξάφνιαζε, τώρα έγινε μέρος της ρουτίνας. Σημαντική παρατήρηση: κανείς δεν ρωτάει πια “πού είσαι;” ενώ οι ελάχιστοι που το κάνουν παίρνουν απαντήσεις του στυλ “στο μπαλκόνι μου” ή “στην κουζίνα”.
sms: Θυμάμαι ακόμη την εποχή που έκαναν την εμφάνισή τους. Τότε που η “αναπάντητη κλήση” ήταν ερωτικό κάλεσμα και το γραπτό μήνυμα απειλή ζήλιας. Τώρα, το sms από το 13033 ανακαλεί μνήμες στρατιωτικής θητείας: φοβάσαι ότι την τελευταία στιγμή θα ακυρώσουν την “άδεια εξόδου” και θα περάσεις το βράδυ στο στρατόπεδο.
Ψωμί: Το θεμελιώδες έδεσμα. Βρήκα ένα παμπάλαιο βιβλίο μαγειρικής, το πρώτο κεφάλαιο του οποίου είναι η “παρασκευή νέου προζυμιού και το ανάπιασμα του προζυμιού”. Σκέφτηκα ότι είναι εξόχως σημαντικό να ζυμώνω- κάθε δυο τρεις μέρες- το δικό μου ψωμί με προζύμι. Με τον ίδιο τρόπο που ο Σεφέρης προσπαθούσε “να κρατηθεί από μια φλόγα γιατί δεν αλλάζει”.
Σκόρδο: Η γεύση της έντασης. Παλιά ρωτούσαμε στα εστιατόρια “έχει σκόρδο;” απωθώντας τους γευστικούς τόνους της ίδιας της φύσης. Φτάσαμε να τρώμε τζατζίκι χωρίς σκόρδο, μην και μας πουν άξεστους. Τις προάλλες στην λαϊκή αγορά μου είπαν ότι οι πωλήσεις σκόρδου αυξήθηκαν αλματωδώς: όλοι βάζουν σκόρδο σε κάθε φαγητό. Το ακολουθώ και εγώ. Και το κόβω λεπτές φετούλες, όπως το είδα στα “Καλά Παιδιά” του Σκορσέζε.
Φούρνος: Διεκδίκηση μνήμης. Κάθε φορά που η μητέρα μου έβαζε ένα ταψί στο φούρνο έλεγε: “εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος”. Φουρνίζω και εγώ συχνά τις τελευταίες εβδομάδες και επαναλαμβάνω την φράση ως επίκληση στη μνήμη της.
Κουζίνα: Το στρατηγείο. Όλα τα παραπάνω λαμβάνουν χώρα στην κουζίνα μου. Δίπλα (και πάνω) σε ένα παλιό, ετοιμόρροπο ξύλινο τραπέζι. Η κουζίνα συνδέει τον έρωτα με την επικοινωνία και ξαναγίνεται το κέντρο του σπιτιού. Η προετοιμασία του φαγητού, η διαδικασία του σερβιρίσματος, οι (ασήμαντες μέχρι χθες) λεπτομέρειες του γεύματος, ανασηματοδοτούν την καθημερινότητα.
Κίκα και Κόπολα (ή Μπόμπος): Οι συγκάτοικοι μου. Γατιά του δρόμου, μητέρα και γιος. Η Κίκα είναι σεμνή, αθόρυβη, συνεσταλμένη. Γέννησε τον Μπόμπο στο δρόμο πέρσι τον Μάιο, κάπου στα Σεπόλια, πριν συμπληρώσει τον πρώτο της χρόνο. Τον άρπαζε από τον σβέρκο και τον γύριζε σε ένα βρώμικο παρτέρι για να μην τον πατήσουν τα αυτοκίνητα. Όταν ήρθαν στο σπίτι, ο Κόπολα (ή Μπόμπος) ήταν τριών εβδομάδων, καχεκτικός και τρομαγμένος. Τώρα είναι ο άρχων του σπιτιού. Αυτό είναι, εξάλλου το πιο σημαντικό της συγκατοίκησης με ζώα (και ειδικά με γάτες): σου θυμίζουν συνεχώς την επιτακτικότητα της φύσης.
Τσάι: Το μυθιστορηματικό ρόφημα. Κάθε μέρα στις 5 το απόγευμα φτιάχνω τσάι, το οποίο, σε αντίθεση με τον καφέ, έχει μια απόκρυφη μυθιστορηματικότητα. Απαιτεί χρόνο και ως εκ τούτου διαστέλλει τον χρόνο. Απαιτεί υπομονή και ως εκ τούτου σε κάνει να ηρεμείς. Απαιτεί μια συγκεκριμένη διαδικασία και ως εκ τούτου δεν σε αφήνει να γίνεις νωθρός. Το τσάι παντρεύεται ιδανικά με την ανάγνωση- και ιδιαιτέρως με την ανάγνωση μυθιστορημάτων. Μερικές φορές φτιάχνω τσάι και αργά το βράδυ, μετά τα μεσάνυχτα. Και τότε συντελούνται τα θαύματα.
“Χορίες Χώρων”: Το βιβλίο των θαυμάτων. Του Γάλλου Ζωρζ Περέκ. Το ανακάλυψα στο Παρίσι το 1986. Φυσικά δεν κατάλαβα ούτε το ένα τρίτο! Ένιωσα όμως ένα δέος και το πάλευα καιρό. Ευτυχώς που το ξαναβρήκα, αρκετά χρόνια αργότερα, στην αριστουργηματική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη (από τις εκδόσεις Ύψιλον) και το ερωτεύτηκα από την αρχή.
Πριν από μερικές εβδομάδες, ένα βράδυ που μόλις είχα φτιάξει τσάι, έπεσα επάνω του. Αυτό είναι το βιβλίο της καραντίνας μου, σκέφτηκα, το βιβλίο των θαυμάτων. “Ζωή είναι το να περπατάς από τον ένα χώρο στον άλλο, προσπαθώντας (όσο μπορείς) να μη σκοντάφτεις” λέει στην εισαγωγή. Πόσο απλό! Πόσο αληθινό! Πόσο επίκαιρο! Μοιράστηκα αυτές τις σκέψεις, το επόμενο πρωί, στην τηλεδιάσκεψη του Φεστιβάλ μας. Και αμέσως αποφασίσαμε να δώσουμε το βιβλίο σε Έλληνες και ξένους σκηνοθέτες για να εμπνευστούν και να γυρίσουν ταινίες στο σπίτι τους. Και έτσι προέκυψε το πρότζεκτ “Χώροι”: διάσημοι δημιουργοί από όλο τον κόσμο μοιράστηκαν τις ίδιες αγωνίες, φτιάχνοντας ταινίες οι οποίες κατέγραψαν τις ομοιότητες μέσα από τις διαφορές μας. Τα θαύματα του “ανθρώπινου μυαλού που μπορεί ακόμα να αναπνέει ελεύθερα μέσω του σινεμά” όπως είπε ένας από αυτούς, ο Κινέζος Τζία Ζανκ-κε.
Και κάπως έτσι η ρουτίνα της καραντίνας απέκτησε υπόσταση ελευθερίας, αφήνοντας ένα ίχνος δραματικής καθημερινότητας κι ένα φως ελπίδας για την επόμενη μέρα. Αυτήν ακριβώς την ημέρα που, πριν χαράξει, έχει γίνει παρελθόν. Αυτήν ακριβώς την ημέρα που σηματοδοτεί τον μελλοντικό παρελθόντα της ελπίδας μας. »