Ήταν ο έρωτας του αιώνα – του 18ου αιώνα. Ο λόγος για τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη και την Ιωσηφίνα.
Εκείνη, η κακομαθημένη κόρη ενός δουλοκτήτη, μεγαλωμένη σε μια φυτεία στην Καραϊβική, που έτρωγε τόση ζάχαρη που τα δόντια της είχαν μαυρίσει. Εκείνος, ο στρατιώτης με την εκπληκτική ικανότητα αγένειας που ξεπερνούσε μόνο η αταλάντευτη αλαζονεία του.
Η σχέση τους ήταν τόσο θυελλώδης, δραματική και απροκάλυπτα σεξουαλική που συγκλόνισε και θορύβησε εξίσου τη γαλλική υψηλή κοινωνία, ενώ τα κατορθώματα του ζευγαριού – στο μπουντουάρ και στο πεδίο της μάχης – έγιναν θρύλος.
Το πλήρες όνομά της ήταν Μαρί Ζοζέφ Ροζ ντε Τασέρ ντε λα Παζιέρ. Αλλά την θυμόμαστε απλά ως Ιωσηφίνα, σύζυγο του Ναπολέοντα Βοναπάρτη και αυτοκράτειρα της Γαλλίας.
Σήμερα κυκλοφόρησε η επική blockbuster βιογραφική ταινία του Ρίντλεϊ Σκοτ που παρακολουθεί τη ζωή του Ναπολέοντα (τον υποδύεται ο Joaquin Phoenix) και το γάμο του με την Ιωσηφίνα (Βανέσα Κίρμπι). Η ταινία αναμένεται να συγκινήσει και να σοκάρει το κοινό. Ο σκηνοθέτης, Ρίντλεϊ Σκοτ, έχει δηλώσει πως έχουν εκδοθεί 10.400 βιβλία για τη ζωή του Ναπολέοντα, «ένα κάθε εβδομάδα από τότε που πέθανε». Αλλά πολύ λιγότερα έχουν γραφτεί για τη μόνη γυναίκα που αγάπησε ποτέ πραγματικά και της οποίας το όνομα θα προφερόταν στην τελευταία του πνοή.
Τα παιδικά χρόνια της Ιωσηφίνας
Η Ιωσηφίνα γεννήθηκε στο μικρό νησί της Μαρτινίκα στην Καραϊβική το 1763. Η άλλοτε εύπορη οικογένειά της βρισκόταν σε παρακμή, ζούσε σε ένα ετοιμόρροπο αρχοντικό στη μέση της φυτείας της, απ’ όπου ο πατέρας της, ο μεθύστακας τζογαδόρος Γκασπάρ, επιτηρούσε τους 300 σκλάβους του, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, να μοχθούν στα χωράφια με τα ζαχαροκάλαμα, υπό την επίβλεψη βάναυσων επιστατών.
Στην πραγματικότητα, η Ιωσηφίνα πέρασε τη βρεφική της ηλικία περισσότερο με τη συντροφιά των σκλάβων παρά με φίλους και την οικογένειά της και τακτικά γινόταν μάρτυρας ου τρομερού θεάματος των Αφρικανών που έβγαιναν από τα πλοία και μεταφέρονταν στην αγορά, και στη συνέχεια μαρκάρονταν, αλυσοδεμένοι και εξαναγκάζονταν σε εργασία.
Ο πρώτος της γάμος σε ηλικία 16 ετών
Σε ηλικία 16 ετών, παντρεύτηκε τον πλούσιο υποκόμη Αλεξάντερ ντε Μπωαρναί, τρία χρόνια μεγαλύτερό της, αν και δεν υπήρχε καμία αγάπη ή έλξη από καμία πλευρά. Ίσως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι, αφού μετακόμισαν στη Γαλλία και απέκτησαν δύο παιδιά, το ζευγάρι χώρισε όταν η Ιωσηφίνα ήταν μόλις 22 ετών.
Ωστόσο, θα έπρεπε να περάσει μία δεκαετία για να γνωρίσει τον Ναπολέοντα. Το 1794, η Ιωσηφίνα, που τότε ήταν γύρω στα 30, βρισκόταν στη φυλακή και ήταν αντιμέτωπη με την εκτέλεση. Αυτό ήταν που αργότερα θα ονομαζόταν «Βασιλεία της Τρομοκρατίας» - μια περίοδος της Γαλλικής Επανάστασης κατά την οποία οι αριστοκράτες και οι γαιοκτήμονες αντιμετώπιζαν βίαιες διώξεις.
Παραλίγο να πεθάνει στην γκιλοτίνα
Ο εν διαστάσει σύζυγός της, Αλεξάντερ, είχε πεθάνει στη γκιλοτίνα. Η ίδια επιβίωνε σε ένα κελί με αποφάγια, ενώ το σκυλάκι της, ο Φορτούν, είχε εκπαιδευτεί να μεταφέρει μηνύματα από και προς τα παιδιά της.
Λίγο πριν βρει κι εκείνη φρικτό θάνατο στη γκιλοτίνα, η Ιωσηφίνα σώθηκε όταν ο Ροβεσπιέρος, ο αρχιτέκτονας της Επανάστασης, καθαιρεθεί. Η φυλάκισή της όμως, την είχε σημαδέψει άσχημα: η νεανική της ομορφιά είχε χαθεί, τα δόντια της είχαν καταστραφεί περαιτέρω και δεν μπορούσε να κάνει άλλα παιδιά.
Η περίοδος όμως που πέρασε στη φυλακή της χάρισε κάποιο κοινωνικό κύρος. Πλέον μετά την Τρομοκρατία, οι γυναίκες ήταν πολύ περισσότερες από τους άνδρες και η Ιωσηφίνα μετατράπηκε από απόβλητη σε κοσμική προσωπικότητα σχεδόν εν μία νυκτί. Σύντομα την προσέλαβε ο Πολ Μπαράς, διοικητής της Στρατιάς των Εσωτερικών. Αν και ήταν εραστές, η σχέση τους ήταν έντονα ρεαλιστική. Και οι δύο γνώριζαν ότι οι πολιτικοί άνεμοι θα μπορούσαν να αλλάξουν πολύ σύντομα, και ο Μπαράς προετοίμαζε μάλιστα έναν προστατευόμενο για την εξουσία, έναν νεαρό άνδρα που θα μπορούσε να γίνει ο προστάτης του.
Η γνωριμία της Ιωσηφίνας με τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη- Άπειρος εκείνος, σε αποστολή αυτή
Το όνομά του ήταν Ναπολέων Βοναπάρτης. Ο Ναπολέων σημείωνε θεαματική άνοδο στις τάξεις του. Δύο χρόνια νωρίτερα είχε διοικήσει ένα απόσπασμα πυροβολικού που έδιωξε τον βρετανικό στρατό από την Τουλόν. Ο Μπαράς σύστησε αυτόν τον φιλόδοξο στρατιώτη στην ερωμένη του σε ένα πάρτι, προτρέποντάς την να τον γοητεύσει.
Αφελής και άπειρος με το αντίθετο φύλο, ο Ναπολέων δεν φαντάστηκε ούτε στιγμή πως αυτή η απίστευτα γοητευτική γυναίκα, έξι χρόνια μεγαλύτερή του, έπαιζε ένα παιχνίδι. Εκείνη δήλωνε ότι τον θαύμαζε και εκείνος το πίστευε χωρίς αμφιβολία. Ποτέ δεν είχε συναντήσει γυναίκα σαν κι αυτή: οι περισσότερες από τις προηγούμενες γνωριμίες του ήταν αδέξιες περιπτύξεις με γυναίκες της νύχτας. Έχασε την παρθενιά του σε έναν οίκο ανοχής στο Παρίσι, προφανώς στην τέταρτη προσπάθεια.
Τα «βρώμικα» ερωτικά γράμματα του Ναπολέοντα προς την αγαπημένη του
Δεν άργησε λοιπόν ο 26χρονος Ναπολέων να την ερωτευτεί. Έτσι ξεκίνησε το ηφαιστειακό ειδύλλιο που θα ωθούσε τον Ναπολέοντα σε όλη την Ευρώπη, θα τον έριχνε σε κρίσεις αχαλίνωτης οργής και θα τον περιέπλεκε σε έναν γάμο ασίγαστου πόθου.
Την πρώτη φορά που έκαναν έρωτα το 1795, της έγραψε, χρονολογώντας το γράμμα του «επτά το πρωί» και αποκαλύπτοντας: «Ξύπνησα γεμάτος από σένα. Η ανάμνηση της χθεσινής μεθυστικής βραδιάς δεν έχει αφήσει τις αισθήσεις μου να ησυχάσουν. Γλυκιά και απαράμιλλη Ιωσηφίνα… Αντλώ από τα χείλη και την καρδιά σου μια φλόγα που με καίει. Σε τρεις ώρες θα σε δω. Μέχρι τότε, mio dolce amore (γλυκιά μου αγάπη), χιλιάδες φιλιά, αλλά μη με φιλήσεις, γιατί τα φιλιά σου βάζουν φωτιά στην ψυχή μου».
Έκαναν έρωτα, τσακώνονταν και διαφωνούσαν και μετά έκαναν ξανά έρωτα. Ο Ναπολέων ήταν αυτός μάλιστα που της έδωσε το όνομα Ιωσηφίνα και της έγραψε: «Ποια είναι η παράξενη δύναμή σου, ασύγκριτη Ιωσηφίνα; Σου δίνω τρία φιλιά, ένα στην καρδιά σου, ένα στα χείλη σου και ένα στα μάτια σου.
Παρά τους ενδοιασμούς της – είπε στον Μπαράς πως πίστευε ότι θα τα κατάφερνε καλύτερα χωρίς τον Ναπολέοντα – παντρεύτηκαν σε μια χαμηλών τόνων τελετή, δύο ημέρες πριν ο Ναπολέων αναχωρήσει για την κατάκτηση της Ιταλίας τον Μάρτιο του 1796.
Έγραφε συνεχείς, γραφικές ερωτικές επιστολές όσο έλειπε. «Πάω για ύπνο με την καρδιά μου γεμάτη από την αξιολάτρευτη εικόνα σου. Θα ήμουν τόσο ευτυχής αν μπορούσα να σε βοηθήσω να γδυθείς, μικρός ώμος, μικρό λευκό στήθος, εύπλαστο, πολύ σφιχτό. Ξέρεις ότι πάντα θυμάμαι τις μικρές επισκέψεις… Το μικρό μαύρο δάσος. Φιλιά παντού!».
Το «μικρό μαύρο δάσος» και η σεξουαλική τεχνική της «ζιγκ-ζαγκ»
Το «μικρό μαύρο δάσος» είναι σίγουρα ευφημισμός, όπως και η συνήθεια του Ναπολέοντα να αναφέρεται στα γεννητικά της όργανα με το παράξενο όνομα «Baron de Kepen». Υπάρχει επίσης η διαβόητη υπόνοια πως ο Ναπολέων προτιμούσε η σύζυγός του να είναι «άπλυτη» πριν κάνουν έρωτα. Παρόλο που αυτό έχει αναφερθεί ευρέως, είναι πιθανώς μια προσβολή που επινόησαν οι Βρετανοί ως προπαγάνδα.
Είχε επίσης γοητευτεί από μια σεξουαλική τεχνική που εφάρμοζε η Ιωσηφίνα, την οποία αποκαλούσε «ζιγκ-ζαγκ», αν και δεν είναι σαφές τι ακριβώς συνεπαγόταν. Πάντως, είναι τέτοια η γοητεία της ερωτικής ζωής του Ναπολέοντα που υποστηρίχθηκε ακόμη και πως ο γιατρός που πραγματοποίησε την νεκροψία του αφαίρεσε το πέος του και το πούλησε στον ιερέα που του έκανε την τελευταία λειτουργία.
Αργότερα φαίνεται ότι πουλήθηκε σε Αμερικανό συλλέκτη, αν και η προέλευση δεν έχει επιβεβαιωθεί ποτέ. Το συρρικνωμένο ανδρικό όργανο βρίσκεται τώρα στο σπίτι μιας γυναίκας από το Νιου Τζέρσεϊ, της Εβαν Λατίμερ, της οποίας ο ουρολόγος πατέρας της, εκλεκτός συλλέκτης, το αγόρασε το 1977.
Ο εραστής της Ιωσηφίνας - Τι έκανε ο Ναπολέοντας όταν έμαθε ότι τον απατούσε
Η Ιωσηφίνα από την πλευρά της, έστελνε λιτές απαντήσεις στις επιστολές του, οι οποίες τον έκαναν να τρελαίνεται από απογοήτευση. Βρήκε επίσης έναν εραστή, τον 23χρονο υπολοχαγό των Ουσάρων ονόματι Ιππολύτ Σαρλ – εξαιρετικά εμφανίσιμος, με σμιλεμένο πρόσωπο, ωραία μπλε μάτια και σκούρα μαλλιά. «Νομίζω πως δεν υπάρχει κανείς στον κόσμο που να δένει τη γραβάτα του με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση» είχε γράψει η Ιωσηφίνα.
Μετά από μήνες υπεκφυγών, συμφώνησε να ακολουθήσει τον σύζυγό της σε εκστρατεία στην Ιταλία τον Ιούνιο του 1796. Πήρε μαζί της τον Ιππολύτ ως σωματοφύλακά της, μια προσποίηση που δεν ξεγέλασε κανέναν εκτός από τον Ναπολέοντα. Μόνο δύο χρόνια αργότερα, όταν ο Ναπολέοντας εισέβαλε στην Αίγυπτο, οι στρατηγοί του κατάφεραν να τον πείσουν πως η Ιωσηφίνα ήταν άπιστη. Σε έξαλλη κατάσταση, απείλησε να τη χωρίσει. Εκείνη ικέτευσε για συγχώρεση και εκείνος της εξόφλησε τα χρέη της, τα οποία ανέρχονταν σε εκατομμύρια λίρες σε σημερινή αξία, αλλά η ισορροπία δυνάμεων στο γάμο τους άλλαξε για πάντα.
Οι δεκάδες ερωμένες του Ναπολέοντα - Της ζητούσε να τον περιμένουν γυμνές για να μην καθυστερεί
Τώρα ο Ναπολέοντας ήταν αυτός που είχε ερωμένες, ενώ η Ιωσηφίνα υποχρεώθηκε σε πιστή υπακοή που μπορεί κάλλιστα να είχε τη δική της ερωτική αξία γι’ αυτόν. Ο Βοναπάρτης πάντως, είχε δεκάδες γυναίκες όσο βρισκόταν σε εκστρατεία και στο Παρίσι – ηθοποιούς, αυλικές, κυρίες επί των τιμών, χορεύτριες και γυναίκες της μόδας.
Απαίτησε να μην φορούν άρωμα και να τον περιμένουν συχνά γυμνές, ώστε να μπορούν να διεκπεραιωθούν γρήγορα τα θέματα. Είχε επίσης την τάση να χάνει το ενδιαφέρον του μόλις τις κατακτούσε.
Η Ιωσηφίνα αποκλείονταν από τα διαμερίσματά του, αλλά συχνά εκείνος πήγαινε μετά και της έλεγε τις σκέψεις του για τις «επιδόσεις» των κυριών με, όπως έλεγε μια φίλη της, «την πιο απρεπή ειλικρίνεια». Περιέγραφε επίσης τις «σωματικές ατέλειες και τις ανατομικές ιδιαιτερότητές τους» τόσο στην Ιωσηφίνα όσο και στους άνδρες αυλικούς του.
Ο χωρισμός τους και τα κλάματα του Ναπολέοντα
Τελικά, η αδυναμία της Ιωσηφίνας να γεννήσει τα παιδιά του ήταν αυτή που έδωσε τέλος στο γάμο τους. Απελπισμένος για έναν διάδοχο και πληγωμένος από την κοροϊδία της οικογένειάς του (που ποτέ δεν συμπάθησε την Ιωσηφίνα), κατάφερε να κάνει ένα γιο με την νεαρή παντρεμένη Πολωνή, την Μαρί Βαλέφσκα.
Αυτό τον παρακίνησε και, αφού κανόνισε να ακυρωθεί ο γάμος του με την Ιωσηφίνα, οργάνωσε άλλον έναν αρραβώνα με την 18χρονη αρχιδούκισσα Μαρία Λουίζα της Αυστρίας. «Παντρεύομαι μια μήτρα» είπε με θλίψη. Αυτός ο καυστικός μισογυνισμός του ήταν χαρακτηριστικός. Κάποτε είπε σε μια γυναίκα ότι έμοιαζε σαν να είχε μόλις γεννήσει, ενώ φέρεται επίσης να είπε ότι «μια γυναίκα που γελάει είναι μια γυναίκα που κατακτήθηκε».
Και όμως, η σκέψη του αποχωρισμού από την Ιωσηφίνα τον αρρώσταινε σωματικά. Στην τελετή διαζυγίου που πραγματοποιήθηκε στην αυλή τον Δεκέμβριο του 1809, έτρεμε τόσο ανεξέλεγκτα που οι υπουργοί του φοβήθηκαν ότι μπορεί να λιποθυμούσε.
Και όμως, η σκέψη του αποχωρισμού από τη Ζοζεφίν τον αρρώσταινε σωματικά. Σε μια τελετή διαζυγίου που πραγματοποιήθηκε στην αυλή τον Δεκέμβριο του 1809, έτρεμε τόσο ανεξέλεγκτα που οι υπουργοί του φοβήθηκαν ότι μπορεί να λιποθυμήσει. Η Ιωσηφίνα έφτασε, μάλιστα, ντυμένη με ένα απλό, λευκό φόρεμα, υποκλινόμενη σε κάθε αυλικό που της πρόσφερε συλλυπητήρια. «Αμφιβάλλων» είπε κάποιος, «αν κάποια γυναίκα θα μπορούσε να ενεργήσει με τέτοια τέλεια χάρη και διακριτικότητα».
Ο Ναπολέων ήταν αυτός που διακήρυξε το διαζύγιο: «Μόνο ο Θεός ξέρει τι κόστισε στην καρδιά μου αυτή η απόφαση. Αλλά δεν υπάρχει θυσία πέρα από το θάρρος μου, αν είναι προς το συμφέρον της Γαλλίας. Έχω μόνο ευγνωμοσύνη να εκφράσω για την αφοσίωση και την τρυφερότητα της πολυαγαπημένης μου συζύγου». Και τότε έκλαψε. «Ο Αυτοκράτορας θα είναι πάντα η πιο μεγάλη μου αγάπη» απάντησε εκείνη. «Ξέρω πόσο πολύ αυτή η πράξη, που απαιτεί η πολιτική και τα ευρύτερα συμφέροντα, έχει συντρίψει την καρδιά του». Μάλιστα, τη νύχτα της τελετής του διαζυγίου τους, η Ιωσηφίνα πήγε στην κρεβατοκάμαρά του και προσπάθησε απεγνωσμένα να τον αποπλανήσει. Αντ’ αυτού, εκείνος την αγκάλιασε και έκλαψε.
Οι φήμες γι' αυτόν τον θλιβερό χωρισμό και για το πώς ο Ναπολέων είχε απορρίψει την τελευταία πρόταση της πρώην συζύγου του, έγιναν μέρος του θρύλου τους.
Όταν, στις αρχές του 20ού αιώνα, γράφτηκε ένα δημοφιλές τραγούδι του μιούζικ χολ - "Not tonight, Josephine" - γρήγορα έγινε μέρος του υποτιθέμενου θρύλου του ζευγαριού, αν και το αρχικό τραγούδι μπορεί να μην αφορούσε καθόλου αυτούς.
Το τέλος της Ιωσηφίνας
Η Ιωσηφίνα ονομάστηκε δούκισσα της Ναβάρας, της επετράπη να διατηρήσει τον αγαπημένο της πύργο έξω από το Παρίσι και παρέμεινε σε καλές σχέσεις με τον πρώην σύζυγό της.
Μπορεί η αντικατάστασή της να του χάρισε έναν διάδοχο, αλλά όταν ο Ναπολέων -που τότε βρισκόταν για πρώτη φορά στην εξορία, στο μεσογειακό νησί Έλβα- έμαθε για τον θάνατο της Ιωσηφίνας, πιθανότατα από πνευμονία το 1814, κλειδώθηκε στο δωμάτιό του για δύο ημέρες και αρνήθηκε να δει οποιονδήποτε.
Αργότερα είπε σε έναν φίλο του με θλίψη: «Αγάπησα πραγματικά την Ιωσηφίνα μου, αλλά δεν την σεβάστηκα».
Ο Ναπολέων πέθανε, πιθανότατα από καρκίνο του στομάχου, στις 5 Μαΐου 1821, ενώ βρισκόταν εξόριστος στο νησί της Αγίας Ελένης, στις ακτές της Αφρικής. Τα τελευταία του λόγια ήταν: «La France, l'armée, tête d'armée, Joséphine" ("Γαλλία, στρατός, αρχηγός του στρατού, Ιωσηφίνα»). Μια ταιριαστή αφιέρωση σε μια μεγάλη μοιραία γυναίκα και στη μόνη γυναίκα που ο πιο διψασμένος για εξουσία άνδρας της Ευρώπης είχε αγαπήσει πραγματικά.