Waldeinsamkeit: Μεταφρασμένος ως «μοναξιά του δάσους», ο όρος αυτός βρίσκει ξανά έδαφος και αναγεννιέται στην μετα-πανδημική Γερμανία.
Ωστόσο, η μετάφρασή του δεν δείχνει την πραγματική του έννοια: το φωτισμένο, υπέροχο συναίσθημα που μπορεί να προκύψει από το να είσαι μόνος στο δάσος. Είναι μια ουσιαστικά αμετάφραστη γερμανική λέξη, αλλά λόγω της πανδημίας του Covid-19 και των συνεχιζόμενων εθνικών και τοπικών lockdown στη χώρα, το πνεύμα του waldeinsamkeit ως φιλοσοφίας είναι όλο και πιο ζωντανό.
Με περισσότερο ελεύθερο χρόνο, περισσότερη ευελιξία και περισσότερη πίεση στο σπίτι, αλλά και λιγότερα εναλλακτικά χόμπι, οι Γερμανοί έχουν αναζητήσει ήρεμο, καθαρό αέρα και μοναξιά πολύ περισσότερο από ό,τι πριν.
Έρευνα που δημοσιεύθηκε το περασμένο καλοκαίρι από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δασών στη Βόννη διαπίστωσε ότι οι επισκέψεις σε μια παρακολουθούμενη δασική περιοχή στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία κατά τη διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου lockdown παρουσίασαν μια άνευ προηγουμένου έκρηξη επισκεπτών, με τη δασική αναψυχή να διπλασιάζεται. Οι συγγραφείς της έρευνας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έκρηξη που προκλήθηκε από τον κορωνοϊό αποκάλυψε ότι οι Γερμανοί αγκαλιάζουν για άλλη μια φορά τη δασική μοναξιά και ότι τα δάση παραμένουν κρίσιμη υποδομή για την εθνική δημόσια υγεία και τις κοινωνίες γενικότερα.
«Στην πρόσφατη μελέτη μας, οι επισκέπτες είπαν ότι η εύρεση ηρεμίας ήταν μακράν το νούμερο ένα κίνητρο να πάνε στο δάσος», είπε η ερευνήτρια του Ευρωπαϊκού Δασικού Ινστιτούτου Jeanne-Lazya Roux στο BBC Travel. «Μια άλλη νέα μελέτη που επεξεργαζόμαστε δείχνει ότι υπάρχει αναγέννηση στην εκτίμηση των δασών για τις πνευματικές τους ιδιότητες ή την εκ νέου πνευματικοποίηση του δάσους, όπως το αποκαλούμε».
Σύμφωνα με τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, Nikolaus Wegmann, το waldeinsamkeit ξανάρχεται στην επιφάνεια επειδή οι άνθρωποι φιλοσοφούν τη ζωή τους μετά την πανδημία.
«Σε ένα επίπεδο, το waldeinsamkeit είναι μια απλή ένωση της λέξης “δάσος”(wald) και “μοναξιά” (einsamkeit), αλλά σε ένα άλλο αντιπροσωπεύει την ψυχή και τη βαθύτερη ψυχή της Γερμανίας», δήλωσε ο Wegmann. «Σήμερα, ο όρος παίρνει ένα νέο νόημα εξαιτίας του κορωνοϊού: η απομόνωση και η μοναξιά του δάσους, σε αντίθεση με τον κόσμο της πόλης, γίνεται όλο και πιο ελκυστική».
Αν εξετάσει κανείς το φυσικό τοπίο της Γερμανίας, δεν είναι δύσκολο να καταλάβει το γιατί. Με 90 δισεκατομμύρια δέντρα, 76 είδη δένδρων και περίπου 1.215 είδη φυτών που αποτελούν τα δάση της Γερμανίας, υπάρχουν πλήθη από δάση στα οποία μπορεί κάποιος να περιπλανηθεί. Το Woodland καλύπτει έκταση άνω των 100.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, εκ των οποίων τα μισά είναι κρατικά και το 33% του εδάφους της χώρας είναι δασικό.
Πολιτιστικά, είναι επίσης σαφές ότι η Γερμανία ασχολείται με τις δασικές εκτάσεις. Από τις λαϊκές ιστορίες των αδερφών Γκριμ, μέχρι τα πρόσφατα γραπτά του Γερμανού δασοπόρου Peter Wohlleben (που έγραψε το μπεστ σέλερ των New York Times «The Hidden Life of Trees: What They Feel, How They Communicate»), το μοτίβο του δάσους είναι σχεδόν αναπόφευκτο.
«Η ιδέα της μετάβασης στο δάσος είναι μέρος της καθημερινής ζωής για εμάς τους Γερμανούς», δήλωσε στον δημοσιογράφο του BBC, Mike MacEacheran, ο Wegmann. «Παρόλο που είμαστε ένα από τα πιο βιομηχανικά έθνη στον κόσμο, δεν χρειάζεται να ψάξεις ένα δάσος εδώ. Είμαστε άνθρωποι των δασών, και έτσι μας περιέγραψαν οι Ρωμαίοι, πίσω κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας».
Συγκεκριμένα, ο Wegmann αναφέρεται στον Ρωμαίο ιστορικό Publius Cornelius Tacitus, ο οποίος ήταν ο πρώτος λόγιος που έγραψε για τις γερμανικές φυλές και την αγάπη τους για τα δάση στη Γερμανία, στην ιστορική του καταγραφή το 98 μ.Χ. στα εδάφη των αρχαίων Τευτόνων.
Είναι επίσης αλήθεια ότι ο όρος waldeinsamkeit εντοπίζεται σε πολλές πηγές του 18ου αιώνα. Ήταν το 1797 όταν ο όρος εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Der Blonde Eckbert, ένα παραμύθι που διαδραματιζόταν στα βουνά Harz, γραμμένο από τον Λούντβιχ Τικ, έναν από τους ιδρυτές του ρομαντικού λογοτεχνικού κινήματος. Μία από τις κεντρικές ιδέες της τάσης ήταν οι γιορτές της φύσης σε αρμονία με την αγκαλιά της απομόνωσης και της μελαγχολίας. Και κάπως έτσι γεννήθηκε το waldeinsamkeit.
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ο ευρέως αναγνωσμένος ποιητής και μυθιστοριογράφος Τζόζεφ Βίκτορ φον Σέφελ δημιούργησε αυτό που ονομάστηκε από ακαδημαϊκούς το «εγχειρίδιο waldeinsamkeit». Στη συλλογή του 12 ποιημάτων του Waldeinsamkeit, περιγράφει τον κύκλο μοναξιάς του δάσους αναλυτικά, από το πώς θα πρέπει να αισθάνεστε όταν βρίσκεστε μόνος σας σε ένα δάσος έως -περιέργως- το πώς να εκτιμήσετε πραγματικά τις δασικές πυρκαγιές. Οι σκέψεις του το να είσαι μόνος, χαμένος στο δάσος, συνέλαβαν τη δημόσια φαντασία σε ζωντανές αναγνώσεις σε όλη τη χώρα.
Η εμπειρία του Φον Σίφελ αντικατοπτρίζει αυτή μιας άλλης, πολύ πιο γνωστής λογοτεχνικής προσωπικότητας. Ο δημοφιλής Αμερικανός δοκιμιογράφος Ραλφ Γουάλντο Έμερσον ασχολήθηκε πολύ με τη γερμανική κουλτούρα, γράφοντας τη δική του ωδή στη μοναξιά του δάσους το 1858. Ο τίτλος του ποιήματος; Φυσικά, Waldeinsamkeit.
Αιώνες αργότερα, το waldeinsamkeit έχει εξελιχθεί σε ένα απτό σύμβολο της γερμανικής ταυτότητας. Από τον Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε και τον Έρμαν Έσσε, έως τον Μάρτιν Χάιντεγκερ και τον Αδόλφο Χίτλερ, όλες οι διάσημες προσωπικότητες του έθνους αγκάλιασαν την πρακτική της μοναξιάς στα δάση, αναφέροντάς την ως θεραπεία για το άγχος. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι Ναζί, οι οποίοι ενίσχυαν την ιδέα του δάσους ως σύμβολο του γερμανικού εθνικισμού, ενθάρρυναν τους ανθρώπους να φυτέψουν γερμανικές βελανιδιές για να τιμήσουν τον Χίτλερ. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, στην πραγματικότητα, οι «βελανιδιές Χίτλερ» δόθηκαν σε νικητές χρυσού μεταλλίου.
«Το waldeinsamkeit είναι ένα ορατό στέλεχος σε ολόκληρη τη γερμανική κουλτούρα και ιστορία και ο όρος μπορεί να έχει χάσει την εκτίμησή του, αλλά συνεχίζει να μεταδίδει μια πολύ ρομαντική αντίληψη για τη χώρα», δήλωσε ο Austen Hinkley, υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. «Το γεγονός ότι ο όρος είναι αμετάφραστος και απερίγραπτος σε μη Γερμανούς είναι επίσης σημαντικό. Μπορεί πραγματικά να εξηγηθεί μόνο από την εμπειρία από πρώτο χέρι, την απόλυτη βύθιση στο γερμανικό τοπίο».
Ένα καλό σημείο εκκίνησης για την καλύτερη κατανόηση της μοναξιάς των δασών είναι το Schutzgemeinschaft Deutscher Wald, η Γερμανική Ένωση Προστασίας των Δασών, η οποία κυκλοφόρησε πρόσφατα μια νέα εφαρμογή, που μπορεί να μεταφορτωθεί σε οποιοδήποτε smartphone ή μπορεί να τη βιώσει κανείς σε ένα ειδικά σχεδιασμένο μονοπάτι έξω από την έδρα της ένωσης, στη Βόννη.
«Η εφαρμογή επικεντρώνεται στις ασκήσεις αναπνοής και ψυχικής και σωματικής ευεξίας και έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οποιοδήποτε δάσος στον κόσμο, όχι μόνο στη Γερμανία», δήλωσε ο διευθυντής του έργου Thorsten Müller. «Είτε ενθαρρύνει τους επισκέπτες να επικεντρωθούν στην αναπνοή, είτε να πάρουν μια άποψη του δάσους -να δώσουν προσοχή στα χρώματα, τις δομές, τις υφές και τις συγκεκριμένες λεπτομέρειες ενός αντικειμένου- ο στόχος είναι να κάνει τους ανθρώπους πιο συγκεντρωμένους».
Μετά την κυκλοφορία της εφαρμογής, δημιουργήθηκαν επιπλέον εννέα δασικά μονοπάτια σε όλη τη Γερμανία, με πινακίδες όπου οι επισκέπτες μπορούν να σαρώσουν κωδικούς QR για να μάθουν καλύτερα πώς να αλληλεπιδρούν με τα δάση γύρω τους. Μπορεί να φαίνεται αντίθετο να αναζητάς τη μοναξιά και να ξεφεύγεις από τον κόσμο οπλισμένος με smartphone, αλλά, σύμφωνα με τον Müller, πρόκειται για εντατικοποίηση του αισθήματος ότι είσαι μόνος σε ένα δάσος.
«Είναι ξεκάθαρες οι επιπτώσεις των δασικών δραστηριοτήτων στην ψυχική ευεξία των ανθρώπων, ειδικά κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας», είπε ο Müller. «Ως ψυχολόγος, μπορώ να δω πόσο σημαντικά είναι τα δύο στοιχεία της ενσυνειδητότητας και της δασοκομίας. Τελικά, πρόκειται για την εύρεση συνδέσεων με το δάσος και αυτό είναι εν συντομία το waldeinsamkeit».