Ο Αινείας, ο Βαγγέλης και ο Στέλιος, αφού εργάστηκαν για αρκετά χρόνια στην Ελλάδα στον χώρο της εστίασης, είδαν πως δεν είναι ικανοποιημένοι από τη ζωή τους εδώ.
Έτσι, αποφάσισαν να το ρισκάρουν και να κάνουν το μεγάλο βήμα πηγαίνοντας στο εξωτερικό. Προορισμός τους η Ελβετία, «η χώρα της σοκολάτας και των ρολογιών», και συγκεκριμένα η Ζυρίχη.
Ψάχνοντας για ένα καλύτερο αύριο, έγιναν κι αυτοί κομμάτι του πολυσυζητημένου brain drain που μαστίζει τη χώρα μας.
Με σταθερά βήματα και με τη βοήθεια της χώρας η οποία τους φιλοξενεί, κατάφεραν να κάνουν πραγματικότητα ένα όνειρο που είχαν από παλιά και οι τρεις τους ξεχωριστά. Να ανοίξουν ένα δικό τους μπαρ, το οποίο θα ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα, γιατί θα έχει ως βασικά χαρακτηριστικά τη δική τους νοοτροπία και στάση ζωής.
Και το όνομα αυτού, «Late Bloomers». Λίγο ασυνήθιστο για μπαρ θα πει κανείς αρχικά, αλλά μόλις μιλήσεις μαζί τους και σου εξηγήσουν τι εννοούν, καταλαβαίνεις αυτό που μόλις αναφέρθηκε. Ότι δηλαδή δεν έφτιαξαν απλά ένα μπαρ, αλλά μετέτρεψαν την αγάπη και το μεράκι τους για αυτό που ξέρουν να κάνουν χρόνια, σε κάτι δικό τους, το οποίο θέλουν να μοιραστούν με τον υπόλοιπο κόσμο. «Γιατί κάποια πράγματα στη ζωή αξίζει να τα περιμένεις».
Πώς ήταν όμως το «ταξίδι» μέχρι εκεί; Ήταν τα πράγματα όπως τα περίμεναν; Πέτυχε το εγχείρημα; Τι δυσκολίες συνάντησαν; Πώς είναι να ζει ένας Έλληνας στην Ελβετία; Σε αυτά και άλλα πολλά απάντησαν ο Βαγγέλης και ο Στέλιος στο iefimerida, με τον Αινεία δυστυχώς να μην μπορεί να συμμετέχει στη συζήτηση, λόγω υποχρεώσεων.
Πότε και πώς αποφασίσατε να μετακομίσετε στην Ελβετία;
Β: Έφυγα από την Ελλάδα για πρώτη φορά το 2013 και πήγα στη Νορβηγία ψάχνοντας ένα καλύτερο μέλλον, χωρίς να έχω κάποιον γνωστό, αλλά με πολύ πείσμα και θέληση. Στη συνέχεια, στο τέλος του 2016 αποφάσισα να πάω στην Ελβετία, επειδή είχα έναν συγγενή και μου είπαν ότι εκεί μπορεί να μου αρέσει καλύτερα.
Σ: Εγώ, η αλήθεια είναι, ότι είχα πάρει απόφαση από καιρό να φύγω από την Ελλάδα. Όταν έφυγε ο Βαγγέλης και άκουσα ότι ήταν στη Νορβηγία, άρχισα να το σκέφτομαι πιο ζεστά. Εκείνη την περίοδο εργαζόμουν στην εστίαση και καλώς ή κακώς τότε στην Ελλάδα τα πράγματα δεν ήταν ιδανικά στον χώρο. Ούτε τώρα νομίζω είναι. Αυτό φάνηκε ιδίως μετά τον κορωνοϊό. Οι συνθήκες δεν ήταν καλές. Τότε το έψαχνα και πιο εξελικτικά. Μετά τον στρατό, ήθελα να σκεφτώ τι θα κάνω. Δεν έβλεπα μέλλον στην Ελλάδα με τη σχολή που είχα περάσει. Σπούδαζα Ηλεκτρολόγος Μηχανικός στον Πειραιά. Κι έτσι όπως το σκεφτόμουν, είδα ότι το εξωτερικό είναι η λύση. Και ηλεκτρολόγος να γίνω είπα, στην Ελλάδα δεν θα έχω δουλειά, άρα πρέπει να φύγω στο εξωτερικό. Αν ήθελα να εξελίξω τις σπουδές μου, θα έπρεπε και πάλι να το κάνω στο εξωτερικό, όμως χρήματα δεν υπήρχαν. Οπότε σκέφτηκα ότι μάλλον θα συνεχίσω στην εστίαση. Τότε ήταν που είπα στον Βαγγέλη αν μπορεί να με βοηθήσει. Εγώ πήγα στην Ελβετία έναν χρόνο μετά τον Βαγγέλη.
Ήταν μια δύσκολή ή εύκολη απόφαση;
Σ: Πιο πολύ σκεφτόμουν και σκέφτομαι το μέλλον. Ήταν δύσκολο από την άποψη ότι όλη μου η οικογένεια είναι στην Ελλάδα, αλλά στο τέλος πρέπει να σκεφτούμε τι θα κάνουμε και για εμάς. Καλό είναι να είμαι δίπλα στα αδέρφια μου και στους γονείς μου και το θέλω, αλλά, στο τέλος πρέπει να κοιτάξω και το δικό μου το μέλλον. Να προχωρήσω μπροστά.
Β: Ποτέ δεν είναι μια εύκολη απόφαση. Είναι και το ότι δεν μας αρέσει να μένουμε στα λόγια, στην γκρίνια, στο ότι «δεν μ’ αρέσει εδώ, δεν μου αρέσει το ένα, το άλλο, και τι να κάνω…». Κάνε κάτι να το αλλάξεις. Καλώς ή κακώς, ήταν μια λύση αυτό τότε. Δεν σημαίνει ότι είναι και η καλύτερη, μπορεί να αποδειχθεί ότι δεν ήταν. Αλλά θεωρούσα τότε, όπως το σκεφτόμουν εγώ, ότι άξιζε να πάρεις το ρίσκο σε μια τέτοια χώρα. Τελειώνεις τη βάρδια σου, και νιώθεις ότι όλα λειτουργούν. Δεν χρειάζεται δηλαδή μετά να αγχωθείς για πράγματα της καθημερινότητας. Δεν λέω ότι δεν είναι δύσκολο να είσαι αυτοαπασχολούμενος, γιατί αυτό είμαστε, δεν μας βλέπω ως επιχειρηματίες. Αυτό σου δίνει έξτρα άγχος. Θεωρούσαμε ότι αξίζει το να πάρεις ένα ρίσκο σε μια τέτοια χώρα, στην οποία αν αποτύχεις, σε ένα με δυο χρόνια με μια απλή δουλειά, μπορείς να «ξελασπώσεις». Ενώ στην Ελλάδα μπορεί να πας και φυλακή.
Πώς καταλήξατε να ανοίξετε μαζί ένα μπαρ; Γνωριζόσασταν από πριν;
Β: Με τον Στέλιο είμαστε από τα 15 περίπου φίλοι. Ο Στέλιος γνώριζε τον τρίτο της παρέας, τον Αινεία. Εγώ γνώρισα τον Αινεία εδώ τυχαία, όταν δούλευα σε ένα μαγαζί μπάρμαν. Είχε πάρει κι αυτός την απόφαση να φύγει από την Ελλάδα για παρόμοιους λόγους. Κι αυτός ήταν τότε στο ψάξιμο, ήθελε να «χτίσει» κάτι εδώ. Έτσι γνωριστήκαμε και είχαμε μια καλή χημεία. Ο Στέλιος εργαζόταν εκείνη την περίοδο σε ένα γνωστό μαγαζί και θεώρησε ότι τότε ήταν η σωστή στιγμή να δοκιμάσει την τύχη του εκτός Ελλάδος.
Σ: Ο Αινείας είχε ήδη μπει σε αυτή τη διαδικασία από την Ελλάδα. Εγώ ήμουν σε αυτή τη φάση, είχα πει ότι το τελευταίο στάδιο για εμένα, είναι να ανοίξω ένα μαγαζί. Ήμασταν όλοι στην ίδια σελίδα πάνω σε αυτό.
Τι είναι λοιπόν το Late Bloomers και ποιοι είναι οι άνθρωποι πίσω από αυτό; Πότε άνοιξε;
Β: Το Late Bloomers είναι ένα κοκτέιλ μπαρ, στο οποίο θέλουμε όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως background να έρθουν και να περάσουν καλά. Προσπαθούμε να περάσουμε τον χαρακτήρα μας μέσα από αυτό και να μεταδίδουμε μία όμορφη ατμόσφαιρα μέσω των ποτών - το οποίο θεωρούμε ότι κάνουμε καλά - και μέσω της μουσικής μας προσέγγισης. Προτιμούμε να παίζουμε μουσική με βινύλια και θέλουμε να μεταδίδουμε ένα θετικό vibe. Μας αρέσει γενικότερα η ζεστή προσέγγιση προς τον κόσμο και το service μας είναι πιο casual και πιο αληθινό, πιο ελεύθερο, όχι τόσο επίσημο. Πίσω από το Late Bloomers, κρύβονται τρία άτομα. Ο Στέλιος Καλέμης, ο Αινείας Χιλάς και εγώ, ο Βαγγέλης Δημήτρης. Εγώ και ο Στέλιος είμαστε από το Περιστέρι και ο Αινείας από τα Εξάρχεια. Ήμασταν και οι τρεις μας barmen. Εγώ είχα δουλέψει και ως σερβιτόρος αλλά και ως DJ παλαιότερα, που είναι και το χόμπι μου. Επίσης, εδώ και κάποια χρόνια ασχολούμαστε και με την εισαγωγή προϊόντων που απευθύνονται σε Bars. Ο Αινείας παλιά είχε ένα μαγαζί στο κέντρο της Αθήνας, το πρώτο speakeasy bar της Ελλάδας, οπότε έχει μεγάλη εμπειρία στον χώρο.
Σ: Εγώ είμαι σχεδόν 20 χρόνια στον χώρο της εστίασης. Στα 17 μου ξεκίνησα να πλένω ποτήρια, και συνέχισα να το κάνω παράλληλα με τη σχολή που σπούδαζα. Απλά κάποια στιγμή το πήρα λίγο πιο ζεστά, χωρίς να το καταλάβω. Ξεκίνησα να ασχολούμαι με το μπαρ και με τον καφέ και να μαθαίνω πράγματα. Έχω δουλέψει στο Clumsies, εκεί όπου τους πρώτους μήνες εργάστηκα πάνω στο να στήσω το κομμάτι του καφέ, και τον τρίτο μήνα έγινα ο πρώτος υπεύθυνος του μαγαζιού. Εκεί έμαθα τα περισσότερα πράγματα πάνω στον κλάδο. Ο Αινείας εκείνη την εποχή δούλευε ήδη χρόνια στη γαστρονομία, στην «Αμπάριζα» στο κέντρο. Τότε άνοιξε ταυτόχρονα από κάτω το πρώτο speakeasy μπαρ της Αθήνας. Το μπαρ μας, το ανοίξαμε πιλοτικά τον Οκτώβριο του 2022 για να βολιδοσκοπήσουμε λίγο την κατάσταση. Τα εγκαίνια τα κάναμε έναν μήνα μετά, στις 22 Νοεμβρίου. Το Late Bloomers, φιλοδοξεί να γίνει κάτι σαν το δεύτερο σπίτι όσων το επισκέπτονται. Αυτό που μας χαρακτηρίζει, είναι η σύγχρονη προσέγγιση στα ποτά, ο υψηλής ποιότητας καφές και η χαλαρή ατμόσφαιρα, αυτή της γειτονιάς.
Από πού εμπνευστήκατε το όνομά του και τι σημαίνει;
Β: Πρωτοακούσαμε αυτή η φράση βλέποντας κάποια στιγμή μια ταινία. Μας έκανε το «κλικ» και καθίσαμε λίγο και την ψάξαμε. Late Bloomer στην ουσία σημαίνει «αυτός που αργεί να ανθίσει». Έχει να κάνει με τους ανθρώπους που μπορεί να μην έχουν βρει πραγματικά αυτό που τους αρέσει, και σε μία μεγαλύτερη ηλικία να αποφασίζουν να αλλάξουν τη ζωή τους με οποιονδήποτε τρόπο και να κάνουν κάτι για το οποίο θεωρούν ότι έχουν πάθος και πραγματικά τους ενδιαφέρει. Έτσι νιώθαμε κι εμείς σε πολλές φάσεις της ζωής μας. Το νόημα είναι ότι αν θες να αλλάξεις κατεύθυνση, μπορείς. Εδώ στο επιτρέπει και η χώρα η αλήθεια είναι. Είναι σχετικά εύκολο να αλλάξεις τομέα και να κάνεις κάτι το οποίο σε γεμίζει. Αποφασίζοντας για το μαγαζί, βάλαμε κάτω κάποια ονόματα και καταλήξαμε σ’ αυτό. Θέλαμε να έχει και ένα νόημα για εμάς. Να έχει μια ιστορία από πίσω και να μας χαρακτηρίζει σαν ανθρώπους. Το moto μας είναι «Some things in life are worth waiting for» που σημαίνει πως κάποια πράγματα στη ζωή αξίζει να τα περιμένεις. Υπάρχει και μια ωραία έκφραση της Όπρα Γουίνφρεϊ, η οποία λέει το εξής: «Late bloomers are those who find their supreme destiny on their own schedule, in their own way» (Αυτοί που ανθίζουν αργά, είναι εκείνοι που βρίσκουν το υπέρτατο πεπρωμένο τους με το δικό τους χρονοδιάγραμμα, με τον δικό τους τρόπο). Επίσης, το χελωνάκι που είναι το σήμα μας, το εμπνευστήκαμε από τον μύθο του Αισώπου με τον λαγό και τη χελώνα. Θέλουμε να δείξουμε ότι η σταθερότητα νικά την έπαρση, όπως η αργή χελώνα με επιμονή και σταθερά βήματα, νίκησε στον αγώνα ενάντια στον γρήγορο και αλαζόνα λαγό, κάτι που θεωρούμε πολύ σημαντικό.
Σ: Όταν με ρωτάνε τι σημαίνει το όνομά μας, το πιο τρανταχτό παράδειγμα που μου έρχεται να πω για να το εξηγήσω, είναι ο δημιουργός των KFC, ο οποίος έγινε διάσημος και πλούσιος στα 65 του. Late Bloomer είναι αυτός που δεν σταματά να προσπαθεί, είναι αυτός που ψάχνει το κυνήγι της ευτυχίας, το να είναι γεμάτος. Και δεν μιλάω για το οικονομικό κομμάτι που μπορεί να κοιτάξουν πολλοί. Αυτό έρχεται αργότερα. Πάνω στην ιστορία με το χελωνάκι που ανέφερε ο Βαγγέλης, θέλω να πω πως σε πολλά πράγματα στη ζωή σου, αν είσαι συνεπής και πειθαρχημένος, και κάνεις κάτι ξανά και ξανά, κάποια στιγμή αποκτάς μια καλύτερη εμπειρία και είσαι πιο έτοιμος. Οπότε εμείς στην ηλικία των 37, μετά από 17-18 χρόνια πίσω από τα μπαρ - να έχουμε σερβίρει και να έχουμε πλύνει αμέτρητα ποτήρια - είχαμε συλλέξει εμπειρίες για να πούμε ότι είμαστε λίγο πιο έτοιμοι να κάνουμε αυτό το βήμα. Να σημειώσουμε, ότι παρόλο που είπαμε ότι στην Ελβετία είναι πιο εύκολο να κάνεις κάποια πράγματα, εμείς δεν παύει να είμαστε μετανάστες εδώ, κάτι που ίσως κάνει πιο δύσκολα τα πράγματα. Έτσι, όταν προχωρήσαμε, σημαίνει ότι ήμασταν λίγο πιο έτοιμοι για να κάνουμε αυτό το εγχείρημα σ’ αυτή τη χώρα.
Βρήκατε δυσκολίες στο άνοιγμα του μπαρ; Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε;
Β: Κάναμε ένα εγχείρημα σε μια χώρα, στην οποία δεν μιλάμε την επίσημη της γλώσσα, τα ελβετικά γερμανικά δηλαδή. Κάποιοι από εμάς μιλάνε πλέον λίγο καλύτερα, κάποιοι λιγότερο καλά. Εγώ είμαι 8 χρόνια εδώ, ο Στέλιος 7 και ο Αινείας 6 χρόνια. Αυτό επηρεάζει στο ότι καλώς η κακώς έχουμε έναν κύκλο που είναι σχετικά μικρός. Στην Αθήνα ίσως να ήμασταν πιο πετυχημένοι λόγω αυτού. Γιατί θα μιλούσαμε τη μητρική μας γλώσσα και θα είχαμε ίσως έτσι περισσότερους ανθρώπους να υποστηρίξουν το εγχείρημα μας. Ο κύκλος είναι σημαντικός γιατί μπορεί να σε στηρίξει για να πας πιο αισιόδοξα τον πρώτο καιρό, ο οποίος είναι πάντα πιο δύσκολος. Θα αντιμετωπίζαμε βέβαια άλλα προβλήματα, αλλά θα ήταν πιο εύκολο στο να στήσουμε κάτι. Επίσης, όταν ξεκινήσαμε να ασχολούμαστε με τις δημόσιες υπηρεσίες, η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν και πάλι η γλώσσα. Αλλά γενικότερα οι άνθρωποι εδώ έχουν την τάση να σε συμβουλεύουν, θέλουν να σε εξυπηρετήσουν. Απλά πρέπει να ξέρεις ακριβώς τι είναι αυτό που θες να τους ζητήσεις. Δεν υπάρχει αυτό που υπάρχει στην Ελλάδα δυστυχώς ότι πρέπει να έχω έναν «γνωστό» ή να «λαδώσω» κάποιον ή να σε στέλνουν από εδώ και από εκεί. Εδώ είναι πιο ξεκάθαρα τα πράγματα. Άλλη μια πρόκληση, ήταν τα κατασκευαστικά. Το budget μας ήταν περιορισμένο κι επειδή ξέφευγαν κάποια κόστη, αναδιαμορφώσαμε τον χώρο και φτιάξαμε το μαγαζί με πολύ προσωπική εργασία, κάτι που δεν είναι σύνηθες εδώ.
Σ: Ο κόσμος εδώ είναι κάθετος με το θέμα της γλώσσας. Οι ντόπιοι είναι περήφανοι. Όσο για τα γραφειοκρατικά, τότε μπορεί να μου φάνηκαν βουνό, αλλά τώρα που κοιτάζουμε πίσω, λέμε όχι, δεν δυσκολευτήκαμε ως επί το πλείστον. Τα γερμανικά τα μάθαμε όλοι εδώ, δεν τα ξέραμε πριν. Με το που μάθεις τη γλώσσα, βλέπεις ότι και ο κόσμος είναι πιο άνετος απέναντί σου. Κινούνται όλα πιο άνετα. Είναι το πιο σημαντικό θέμα η γλώσσα για 'μένα.
Σας έπιασε η πανδημία;
Σ: Ανοίξαμε μετά την πανδημία. Είχε τελειώσει, ήταν ακριβώς μετά.
Έτυχε ή το είχατε προγραμματίσει να ανοίξετε τότε; Το θέλατε νωρίτερα και σας έφερε πίσω ο Covid-19;
Σ: Όχι, φυσιολογικά μας ήρθε.
Β: Εκείνη την περίοδο της πανδημίας ήμασταν στο ψάξιμο μιας και είχαμε αρκετό χρόνο. Απλά μας «έκατσε» να ανοίξουμε μόλις τελείωσε. Η περίοδος που αρχίσαμε να το ψάχνουμε, έτυχε να είναι ακριβώς πάνω στην κρίση με τον κορωνοϊό.
Σας φόβισε καθόλου αυτό; Σας ήρθε ποτέ η σκέψη «τι πάμε να κάνουμε, είναι αβέβαιο» κτλ; Ήταν ίδια τα μέτρα με την Ελλάδα;
Β: Τα μέτρα στον τομέα της εστίασης, ήταν τα ίδια με την Ελλάδα. Εγώ το έβλεπα σαν ευκαιρία τότε, το ενδεχόμενο να βρούμε έναν χώρο με καλύτερο deal δηλαδή. Δεν με φόβισε, αλλά σίγουρα το άγχος υπήρχε.
Σ: Σίγουρα βλέποντας το τι γίνεται επηρεάζεσαι, γιατί σε μια τέτοια κρίση φαίνεται αν θα μείνει κάποιο μαγαζί από τα παλιά. Αρκετά έκλεισαν, γιατί δεν είχαν τα φόντα να μείνουν ανοιχτά. Δεν μας κράτησε όμως πίσω αυτό.
Ποια είναι η ανταπόκριση των ντόπιων στο μπαρ σας;
Σ: Έρχονται ντόπιοι και σιγά-σιγά γίνονται θαμώνες. Έχουμε πολύ καλό feedback γενικότερα από τους ντόπιους και αυτό είναι μια μεγάλη νίκη για εμάς, γιατί όπως είπαμε, δεν είμαστε από εδώ. Απλά αυτό θέλει υπομονή, δεν γίνεται γρήγορα, αλλά πολύ σιγά, πολύ μεθοδικά. Όμως στην πορεία, φαίνεται. Ο κόσμος έρχεται, του αρέσει αυτό που κάνουμε.
Β: Αργεί να σε εμπιστευτεί ο ντόπιος, αλλά τον κερδίζεις θεωρώ με τη δουλειά σου. Εκτιμά την ποιότητα και νομίζω εκπλήσσεται με αυτό το κάτι παραπάνω που κάνουμε εμείς. Επειδή σαν Έλληνες έχουμε μέσα μας τη φιλοξενία κι αυτό τους εκπλήσσει ευχάριστα. Επίσης, λόγω μειωμένου budget για μάρκετινγκ, το πάμε λίγο οργανικά και με το «word of mouth», δηλαδή «από στόμα σε στόμα».
Ποια είναι τα πιο δημοφιλή ποτά ή κοκτέιλ που σερβίρετε; Υπάρχει κάποια ελληνική επιρροή σε αυτά;
Β: Σίγουρα ένα από τα πιο δημοφιλή, είναι η Paloma μας, όπως και το Sloe & Steady, ένα ποτό με το οποίο ο Στέλιος κέρδισε το βραβείο καλύτερου Cocktail στην Ελβετία για το 2023, χρησιμοποιώντας ελβετικά προϊόντα κατά 90%, καθώς αυτό ήταν το κριτήριο. Συγκεκριμένα, σε αυτό το ποτό χρησιμοποιούμε ένα βότανο/τσάι από την Ελβετία, το οποίο λέγεται Golden Melisse Cordial, London DryGin, SloeGin, Smoke, και Tonic Water. Να σημειώσουμε ότι δεν προσδιοριζόμαστε ως ελληνικό μπαρ. Απλά τυχαίνει να είμαστε και οι τρεις Έλληνες. Έχουμε μεσογειακό προσανατολισμό στα ποτά μας και σίγουρα έχουμε ελληνικά προϊόντα, επειδή μας αρέσουν κι εμάς.
Σ: Ένα από τα πιο δυνατά ποτά θεωρώ που έχουμε, το οποίο μυρίζει Ελλάδα, είναι το Tsoureki Collada. Είναι επηρεασμένο προφανώς από το παραδοσιακό τσουρέκι. Πρόκειται για μια παραλλαγή της Pina Colada. Περιέχει Rum-Mastiha tonka infused, Pineapple soda, και Salty Mahlepi Coconut Foam. Αλλάζοντας μενού ανά 6 μήνες προσπαθούμε να δίνουμε έμφαση στην όσο λιγότερη επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Το ωραίο είναι ότι οι ντόπιοι, λένε «πάμε στους Έλληνες». Και μας προτείνουν έτσι σε άλλους.
Εκτός από το βραβείο, είστε και φιναλίστ σε έναν διαγωνισμό… Μιλήστε μου γι’ αυτό.
Β: Το περιοδικό Mixology.eu κάθε χρόνο στο Βερολίνο πριν την ετήσια τεράστια έκθεση BCB (Bar Convert Berlin) απονέμει για τις χώρες Γερμανία, Ελβετία και Αυστρία, βραβεία! Φέτος είμαστε φιναλίστ στην κατηγορία «καλύτερο Ελβετικό μπαρ» και ελπίζουμε για το καλύτερο! Επίσης, στις 15 Οκτωβρίου κατά τη διάρκεια του BCB θα φτιάξουμε ποτά και θα παίζουμε μουσική με βινύλια στο Velvet του Βερολίνου, το οποίο είναι ένα από τα καλύτερα μπαρ του κόσμου.
Καλή επιτυχία! Πώς διαφέρει η νυχτερινή ζωή στη Ζυρίχη σε σύγκριση με την Ελλάδα;
Β: Ευχαριστούμε! Νυχτερινή ζωή εδώ όταν λέμε, εννοούμε κυρίως Παρασκευή και Σάββατο. Τις καθημερινές υπάρχει πάρα πολύ το after work drink, το οποίο κι αυτό επεκτείνεται λίγο ανάλογα. Στα μαγαζιά σαν το δικό μας, τύπου cocktail bar, γενικότερα υπάρχει η νοοτροπία ότι θα πάω να πιω ένα ποτό και στις 11 θα έχω πάει σπίτι μου. Και Παρασκευή - Σάββατο θα πιούν στο κοκτέιλ μπαρ μέχρι τη 1 το πολύ και μετά θα πάνε στα night clubs. Υπάρχει δηλαδή και αυτή η δυνατότητα. Στην ουσία, η νυχτερινή ζωή είναι Παρασκευή και Σάββατο, ως εκεί. Η διαφορά των δύο χωρών σε αυτό είναι η τεράστια. Ναι, η Ελλάδα έχει καλύτερη νυχτερινή ζωή για εμένα και πολλές φορές μας λείπει, αλλά καλύτερη ποιότητα ζωής, έχει η Ελβετία.
Σ: Θα βγουν και μερικοί από Τετάρτη-Πέμπτη, αλλά είναι πολύ μικρό το ποσοστό. Εδώ τα μαγαζιά, τα cocktail bars, κλείνουν στις 12 το βράδυ τις καθημερινές και τα Σαββατοκύριακα πάμε μέχρι τις 2. Η άδεια μας μας επιτρέπει να είμαστε ανοιχτά 23 ώρες το 24ωρο όπως στα περισσότερα μαγαζιά. Απλά κλείνεις υποχρεωτικά μια ώρα για να καθαρίσεις. Το θέμα είναι ότι εδώ ο κόσμος που έχει μάθει να ζει με βάση τα «κουτάκια», λέει ότι «αύριο δουλεύω» οπότε τα μαγαζιά αδειάζουν, δεν έχουν πολύ κόσμο μεσοβδόμαδα. Από Πέμπτη έως Σάββατο τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οπότε δεν έχει νόημα να μείνουμε ανοιχτά μέχρι τη 1 ή τις 2 πχ παρόλο που έχουμε το δικαίωμα. Πώς θα πληρώσεις το προσωπικό αν το μαγαζί είναι άδειο; Δεν βγάζει νόημα. Στα εστιατόρια, 10 το πολύ 11 κλείνει η κουζίνα, Αυτό βοηθά και τους εργαζόμενους που γυρνούν σπίτια τους με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, να τα προλαβαίνουν. Μια διαφορά ακόμη, είναι ότι οι Έλληνες σαν λαός βγαίνουμε για την αλληλεπίδραση και όχι για να πιούμε ή να γίνουμε χάλια, που εδώ συμβαίνει το αντίθετο.
Πώς ήταν η διαδικασία προσαρμογής στη χώρα; Υπήρξαν δυσκολίες ή εκπλήξεις που δεν περιμένατε;
Σ: Εγώ θα πω ότι δεν είχα εκπλήξεις, αλλά μάλλον λόγω του Βαγγέλη ήμουν πιο έτοιμος. Είχα τη βοήθειά του σε ορισμένα πράγματα. Θέλω να πω σε αυτό το σημείο, ότι δεν είναι για όλους το εξωτερικό. Είναι πολλοί που θα πάρουν την απόφαση να φύγουν, θα έρθουν σε μια χώρα όπως η Ελβετία και θα τα βρουν πραγματικά «βουνό». Από τον καιρό, μέχρι το οτιδήποτε. Από τη δικιά μου την πλευρά, ήμουν εντάξει.
Β: Για 'μένα ήταν πιο εύκολο εδώ στην Ελβετία, γιατί είχα την εμπειρία της Νορβηγίας. Και είχα κάποιον να μείνω και να κάνω κάποιες κινήσεις. Η Νορβηγία ήταν πιο δύσκολη, αλλά θυμάμαι ότι δεν είχα πτοηθεί. Παρόλο που δεν έβρισκα δουλειά στην αρχή, είχα πει στον εαυτό μου ότι θα ξαναπήγαινα αφού γυρνούσα για λίγο στην Ελλάδα. Έλεγα να μαζέψω λίγα λεφτά και θα ξαναεπέστρεφα. Είναι πώς το βλέπει ο άλλος, πώς το θέλει, πόσο το θέλει. Μετράει και η οικογένεια, να μη σε κρατάει πίσω. Είναι σημαντικό να είναι υποστηρικτική με την απόφασή σου. Πολλοί απλά παίρνουν μια βαλίτσα επιπόλαια και τα βρίσκουν «μπαστούνια» ή πέφτουν θύμα κάποιου, και μετά απογοητεύονται και λένε πχ «έχει κλείσει για εμένα η Ελβετία». Θέλει σύστημα η συγκεκριμένη χώρα. Δεν είναι εύκολη, είναι μια μικρή Αμερική. Δουλεύεις σκληρά, αμείβεσαι όμως καλά. Δουλεύεις σχετικά όπως στην Ελλάδα, μόνο που στην Ελλάδα σε καταβάλλει το ότι δεν ξέρεις πώς θα πας στη δουλειά, αν θα υπάρχουν ΜΜΜ, πόση ώρα θα κάνουν, το ότι δεν πληρώθηκες στην ώρα σου, ότι δεν πήρες αυτά που έπρεπε, ότι δεν σου φτάνουν τα λεφτά για το σούπερ μάρκετ, βασικά πράγματα. Εδώ δεν σου χαρίζεται κάτι, αλλά αν μπεις στο σύστημα, είσαι καλά. Σίγουρα αν έχεις ένα πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, είναι πολύ καλύτερα, είναι τεράστιο προσόν. Αν δεν είσαι σχετικά δυνατός χαρακτήρας, σου φαίνονται όλα «βουνό». Αν είσαι αποφασισμένος και λες θέλω να αλλάξω τη ζωή μου, θα το καταφέρεις, δεν υπάρχει περίπτωση, θα τη βρεις την άκρη σου. Θέληση να έχεις. Έτσι πιστεύω εγώ. Σέβομαι το ότι δεν είναι για όλους το εξωτερικό. Σέβομαι ακόμα περισσότερο αυτούς που δοκίμασαν και είπαν «αυτό δεν είναι για 'μένα». Δοκίμασαν όμως.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες διαφορές που έχετε παρατηρήσει μεταξύ της ζωής στην Ελλάδα και την Ελβετία;
Σ: Στη γαστρονομία, στο εργατικό κομμάτι, είναι θα πω ιδανικά. Οι νομοθεσίες είναι σχεδόν οι ίδιες, απλά στην Ελλάδα δεν εφαρμόζονται όλα. Το καλό που έχει η Ελβετία σαν χώρα, είναι ότι γενικά υπάρχει μια τακτοποίηση και μια οργάνωση, το οποίο είναι κάτι που σου προσδίδει ασφάλεια. Θυμάμαι, ότι όταν πρωτοήρθα και πήγα να κάνω εγγραφή για να πάρω την άδεια παραμονής, μου πήρε γύρω στη 1,5 ώρα! Μέσα σε αυτή την ώρα είχα το συμβόλαιο εργασίας μου, το συμβόλαιο του σπιτιού, αριθμό κινητού και λογαριασμό στην τράπεζα. Το είπα τότε σε έναν φίλο στην Ελλάδα, και μου λέει αυτό θα σου έπαιρνε στην Ελλάδα τρεις μήνες. Αυτή η ασφάλεια και η τακτοποίηση λοιπόν, είναι αυτά που σου λένε, «κάν’ το». Επίσης, υπάρχει τεράστια οργάνωση και στο θέμα των σκουπιδιών, γεγονός που σε επηρεάζει θετικά. Σου αλλάζει τη νοοτροπία. Ενώ προηγουμένως στην Ελλάδα δεν είχα κάνει ποτέ ανακύκλωση, τώρα μου έγινε τρόπος ζωής. Άλλη μια διαφορά είναι ότι όσοι δουλεύουν σε τράπεζες, γραφεία κτλ., κάνουν 1-1,5 ώρα διάλειμμα. Μέσα σ' αυτή την ώρα, έχεις χρόνο να φας, να κάνεις γυμναστική… ό,τι θες. Οκ, θα σχολάσεις λίγο πιο αργά, αλλά έχεις προλάβει ταυτόχρονα να κάνεις και πράγματα για τον εαυτό σου. Στην Ελλάδα και δουλεύεις πολλές ώρες και δεν προλαβαίνεις να κάνεις κάτι για ’σένα.
Β: Στον τομέα της φιλοξενίας, στην Ελλάδα είμαστε πάρα πολύ μπροστά, κι ένας από τους λόγους που θέλαμε να ανοίξουμε το μαγαζί, είναι ότι σιγά-σιγά αυτό έρχεται και προς τα εδώ. Ο κλάδος εξελίσσεται, υπάρχει χρήμα και επενδύεται, οι Ελβετοί δοκιμάζουν πράγματα. Μια ακόμα διαφορά είναι ότι τα Σαββατοκύριακα, στους Ελβετούς αρέσει να πηγαίνουν να κάνουν hiking, τον χειμώνα, να κάνουν τα χειμερινά τους σπορ, να φεύγουν πολύ συχνά, έχουν τις χειμερινές τους διακοπές… Είναι στην κουλτούρα τους. Θα πάνε στις λίμνες, στα ποτάμια να πιούν τα ποτάκια τους, να κάνουν τη βουτιά τους. Για εμάς, ε πώς να το κάνουμε, δεν είναι το ίδιο με τη θάλασσα αν θέλουμε να κάνουμε τη σύγκριση αυτή. Επίσης, είναι πολύ καθαρή χώρα. Το κράτος είναι πολύ οργανωμένο στο θέμα των σκουπιδιών όπως είπε και ο Στέλιος. Αν δεν έχεις πετάξει τα σωστά σκουπίδια στη σωστή σακούλα, μπορεί να σου έρθει πρόστιμο. Τεράστια είναι και η διαφορά στο ότι στην Ελβετία τα πράγματα γίνονται σχετικά αξιοκρατικά, σε αντίθεση με τη χώρα μας, όπου δυστυχώς η αναξιοκρατία αποτελεί μεγάλη μάστιγα.
Πώς είναι η καθημερινότητά σας εκεί; Τι είναι αυτό που σας αρέσει περισσότερο;
Σ: Θα μιλήσω από την πλευρά παροχής υπηρεσιών πιο πολύ. Το σπίτι μου είναι ζεστό κι έχω πάντα ζεστό νερό. Το τραμ, τα τρένα, τα λεωφορεία κτλ., είναι πάντα όλα στην ώρα τους. Αν αργήσουν πέντε λεπτά μπορείς να κάνεις παράπονο. Είναι απαράδεκτο για την ακρίβεια να συμβεί κάτι τέτοιο. Αυτά τα πράγματα κοιτάω εγώ περισσότερο, που διευκολύνουν την καθημερινότητα μου και με τα οποία έχω μια καλή ποιότητα ζωής. Είναι τα μικρά πράγματα που κάνουν τη διαφορά. Πολύ ωραία είναι και φύση η της Ελβετίας. Είναι μικρή χώρα με απίστευτο πράσινο, στην οποία κινείσαι εύκολα.
Β: Συμφωνώ. Η καθημερινότητα εδώ είναι ποιοτική, αυτό μου αρέσει. Γυρνάς σπίτι και δεν παγώνεις, γενικά έχεις όλες αυτές τις παροχές που ανέφερε και ο Στέλιος. Η Ελβετία είναι μια χώρα βασισμένη στους μετανάστες, το 40% δεν είναι Ελβετοί. Κι εκεί οφείλεται για εμένα η επιτυχία της, σε συνδυασμό με το σύστημά της.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια; Σκοπεύετε να μείνετε μόνιμα στη Ζυρίχη ή σκέφτεστε να επιστρέψετε στην Ελλάδα κάποια στιγμή;
Β: Αυτό που επιθυμώ, είναι να γίνει το Late Bloomers μια βιώσιμη επιχείρηση και να αντέξει στα χρόνια. Ιδανικά εγώ θέλω να μείνω στην Ελβετία. Δεν νομίζω ότι θέλω όμως από τα 55 και μετά να είμαι ακόμα εδώ. Μπορεί να το πετύχω, μπορεί και όχι… Υπάρχει όμως ένα μακροπρόθεσμο πλάνο. Θα ήθελα επίσης, να ανοίξουμε άλλο ένα μαγαζί, το οποίο θα συμπληρώνει το Late Bloomers. Στο άμεσο μέλλον τώρα, από τις 4 έως τις 7 Νοεμβρίου θα είμαστε στο Athens Bar Show, μέσα στο χώρο της Τεχνόπολης στο Γκάζι. Θα βρισκόμαστε σε ένα περίπτερο της 3Cents για ένα διάστημα κάνοντας Latebloomers HighBalls ποτά και επίσης ένα από αυτά τα βράδια θα είμαστε στο Bar Tesera (στο κέντρο της Αθήνας) σερβίροντας ποτά και μουσική.
Σ: Το επόμενο βήμα είναι να επεκταθεί το Late Bloomers σαν επιχείρηση ή να γίνει ένα νέο πρότζεκτ. Αφού σαν επιχείρηση γίνει βιώσιμη και σταθερή, μετά μπορούμε να κάνουμε πράγματα και σχέδια. Στην Ελλάδα, ξεκάθαρα δεν σκοπεύω να επιστρέψω άμεσα, όπως είπε και ο Βαγγέλης. Δεν ανοίξαμε ένα μαγαζί για να το κλείσουμε σε 3 ή σε 5 χρόνια. Από τότε που ήρθα, έβλεπα το μέλλον μου εδώ, ότι για κάποιο μεγάλο χρονικό διάστημα θα βρίσκομαι εδώ, για 20 χρόνια ας πούμε. Τώρα, όταν με το καλό βγούμε στη σύνταξη και είμαστε άνετοι, ένα σπίτι σε ένα νησάκι με τα ζώα μας, τον κήπο μας, δεν θα ήταν άσχημα (γέλια).
Σας λείπει η Ελλάδα, έρχεστε συχνά;
Σ: Με το μαγαζί λιγόστεψαν οι επισκέψεις. Όχι ότι και πριν ερχόμουν πολύ συχνά, γύρω στις 2-3 φορές το χρόνο για να δω τους δικούς μου ή αν έπρεπε να κάνω κάποια δουλειά. Μου λείπει, δεν μπορώ να πω. Απλά εγώ ήθελα να ξεφύγω από την Ελλάδα. Οπότε, εδώ είμαι καλά, νιώθω σιγουριά. Ναι, μου λείπει ο ήλιος, η θάλασσα, αυτό το έξω στην Ελλάδα το αυθόρμητο, που θα βγεις για έναν καφέ ή μια μπύρα πολύ χαλαρά. Μου λείπει αυτό, αλλά εις γνώσιν μου, γιατί ήρθα εδώ για να δουλέψω.
Β: Λίγο - πολύ συμφωνώ. Δεν μπορείς να πεις ότι σου λείπει. Κάποια στιγμή γίνεται εδώ το σπίτι σου, αν και δεν μπορώ να πω ότι νιώθω σπίτι μου την Ελβετία 100%. Δυστυχώς, πολλές φορές πηγαίνοντας στην Ελλάδα, θυμάσαι τους λόγους για τους οποίους έφυγες. Δεν αντέχω πάνω από τρεις μέρες στην Αθήνα (γέλια). Μετά από λίγο θέλω να φύγω, αρχίζω και εκνευρίζομαι με πράγματα. Το ότι μπορείς να περάσεις καλά στην Ελλάδα, είναι σίγουρο. Κι αν έχεις χρήματα, ακόμα καλύτερα. Απλά για εμένα, δεν είναι αυτός ο σκοπός της ζωής. Δεν είναι μόνο αυτό, το να περνάω απλά καλά. Αν γυρίσω κάποια στιγμή, θα είναι υπό προϋποθέσεις, να υπάρχουν κάποια στάνταρ. Δεν μιλάω για πολυτέλειες, αλλά για βασικά και αυτονόητα πράγματα.
Τι θα συμβουλεύατε κάποιον/α που θα ήθελε να μετακομίσει στην Ελβετία;
Β: Κατ’ αρχάς, ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Ακούνε δηλαδή κάποιοι Ελβετία και νομίζουν ότι υπάρχουν «λεφτόδεντρα». Επίσης, θεωρώ ότι όταν κάνεις μια κίνηση να φύγεις, καλό είναι να έχεις κάποια επαφή, γιατί όλα είναι σίγουρα πιο εύκολα. Αν δεν έχεις κάποιον και δεν έχεις ας πούμε κάποιο πτυχίο σε κάτι, ή τη γλώσσα σαν όπλο, θα δυσκολευτείς, δεν είναι εύκολο να προσαρμοστείς. Εγώ θα έλεγα αν θέλει κάποιος να έρθει, να είναι σχετικά προετοιμασμένος, να έχει ένα βιογραφικό, να ξέρει καλά τη γλώσσα, να την έχει σαν εφόδιο, είτε στο γαλλικό κομμάτι είτε στο γερμανικό. Είναι πολύ σημαντικό. Εκτός αν απευθύνεται σε εταιρείες που μπορείς να δουλεύεις στα αγγλικά. Η γλώσσα είναι ένα μέσο που διευκολύνει πολύ τη ζωή σου. Επίσης, να είναι έτοιμος οικονομικά, γιατί δεν έρχεσαι πχ με ένα «χιλιάρικο» στην Ελβετία. Και ειδικά χωρίς να ξέρεις κανέναν. Δεν φτάνει με τίποτα. Το οικονομικό θα σε στριμώξει, δεν είναι εύκολο. Υπάρχει χώρος για όλους. Το θέμα είναι ότι χρειάζεται προετοιμασία και δεν μπορείς να έρθεις επιπόλαια εδώ.
Σ: Αυτό ακριβώς. Πρέπει να είσαι προετοιμασμένος όπως είπε και ο Βαγγέλης, γιατί ίσως ένας λόγος που πολλοί αποχωρούν από τη χώρα, είναι γιατί απογοητεύονται. Δεν είναι απάντηση «τα πάντα» στην ερώτηση «τι θες να κάνεις» όταν ψάχνεις για δουλειά. Αυτό που γίνεται συνήθως, είναι ότι όταν θα βρεθεί μια δουλειά, είτε θα πεις κάποιος όχι επειδή δεν του αρέσει, ή θα πάει και μετά από έναν μήνα θα αρχίσει να γκρινιάζει ότι δεν είναι ευχαριστημένος. Κανείς δεν έρχεται με καθαρό μυαλό. Όλοι έρχονται με το «πάμε να το κάνουμε» αόριστα, με σοβαρή άγνοια. Πρέπει να ξέρεις τι θέλεις και να είσαι έτοιμος για όλα. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου συμβεί, όλα είναι πιθανά.
Ο λογαριασμός του Late Bloomers στο Instagram: @latebloomers.zurich