Από μικρός ονειρευόταν να ζήσει στο χωριό και σε ηλικία 22 ετών ο Χρήστος έφυγε από τον Βύρωνα για να γίνει κτηνοτρόφος. Ο 37χρονος πια βοσκός μιλάει στο iefimerida.gr για την απόφαση του και την καθημερινότητα του δίπλα στο κοπάδι του.
Ο Χρήστος Τσιαμπόκαλος από μικρός ονειρευόταν την ημέρα που θα άφηνε την Αθήνα, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, για να πάει να ζήσει στο χωριό του πατέρα του και να ασχοληθεί με την κτηνοτροφία. Οι εικόνες από το αγαπημένο του χωριό, που επισκεπτόταν το Πάσχα και τα καλοκαίρια, τα παραμύθια των γονιών του τον έκαναν να ονειρεύεται μια ζωή μακριά από την πόλη, στο ορεινό χωριό περιτριγυρισμένος από ζώα. Το όνειρο έγινε πραγματικότητα και πλέον ο 37χρονος ζει μόνιμα στο χωριό Βαλαώρα Ευρυτανίας καταφέρνοντας να αποκτήσει το δικό του κοπάδι.
Μια εξάμηνη σύμβαση στο χωριό ήταν η αφορμή για να πάει στον τόπο καταγωγής του πατέρα του, να δοκιμάσει τις αντοχές του μακριά από τους ρυθμούς της πόλης και να ξεκινήσει να ασχολείται με τα πρόβατα. Η σύμβαση ολοκληρώθηκε κι εκείνος δεν επέστρεψε πίσω στην Αθήνα, αντίθετα παρέμεινε στο χωριό, έσπειρε τα λαχανικά του, αύξησε το κοπάδι του, έγινε Πρόεδρος της κοινότητας και ζει μια ήρεμη ζωή στον αγαπημένο του τόπο.
Η απόφαση του να μετακομίσει στο χωριό για να γίνει κτηνοτρόφος
Μεγαλωμένος στην Αθήνα επισκεπτόσουν συχνά το χωριό του μπαμπά σου; Τι σου άρεσε να κάνεις όταν ήσουν μικρός; Ποιες εικόνες θυμάσαι έντονα;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα- ζούσαμε στη περιοχή του Βύρωνα, σχολείο πήγαινα στην Καισαριανή, μέχρι που στα 22-23 μου χρόνια, το 2008, αποφάσισα να μετακομίσω στη Βαλαώρα Ευρυτανίας, το χωριό του πατέρα μου. Οι γονείς μου έφυγαν μικρά παιδιά από το χωριό, ζούσαν στη πόλη και το επισκεπτόμασταν οικογενειακά τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, το καλοκαίρι και κάποια Σαββατοκύριακα μέσα στο χειμώνα- καθαρά για διακοπές.
Όταν ερχόμουν στο χωριό ήμουν πολύ χαρούμενος, αλλά δεν ήμουν το κλασικό παιδάκι που έπαιζα τα συνηθισμένα παιχνίδια,δηλαδή κυνηγητό, κρυφτό με άλλα παιδιά. Προτιμούσα να κάνω παρέες με τα παιδιά που οι δικοί τους ασχολούνταν με την κτηνοτροφία για να πηγαίνω μαζί τους, να βλέπω τα κοπάδια, να μαθαίνω πράγματα, τις δουλειές που κάνουν τα ίδια. Γιατί εδώ πέρα στην κτηνοτροφία βοηθάει όλη η οικογένεια, δε δουλεύει μόνο ένας.
Πώς ήταν η ζωή σου στην Αθήνα;
Είχα μια φυσιολογική ζωή, όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας μου: πήγαινα σχολείο, έκανα δραστηριότητες, είχα φροντιστήριο, μάθαινα αγγλικά. Δεν ήθελα να σπουδάσω, το δικό μου όνειρο ήταν να μετακομίσω στο χωριό για να γίνω κτηνοτρόφος. Ίσως οι ιστορίες με τα παραμύθια που μου έλεγε η οικογένεια μου, έχω αδυναμία στα ζώα όλα φαίνεται πως συνετέλεσαν.. Δεν με θυμάμαι να παίζω με αυτοκινητάκια- προτιμούσα τις φάρμες,τα άλογα μου κέντριζε το εμδιαφέρον ότι είχε να κάνει με τα ζώα.
Τελειώνοντας το σχολείο μετακόμισες στο χωριό; Πώς έφυγες από την Αθήνα;
Δεν έφυγα αμέσως μετά το σχολείο. Δούλεψα κάποια χρόνια υπάλληλος σε μαγαζί στο Μοναστηράκι, σερβιτόρος στα μπουζούκια, αλλά έψαχνα την κατάλληλη ευκαιρία για να φύγω. Μέχρι που βγήκε ανακοίνωση για μια εξάμηνη σύμβαση στο χωριό που έψαχναν εργάτη. Έτσι θα μπορούσα να ζήσω κάποιους μήνες στο χωριό, να συναναστραφώ με τα παιδιά της ηλικίας μου αν και τους ήξερα γιατί πήγαινα συχνά. Αφού είχαμε το σπίτι στο χωριό πήγα να ζήσω και δεν δυσκολεύτηκα καθόλου να προσαρμοστώ.
Πώς φάνηκε στην οικογένεια σου η απόφαση σου να φύγεις από την Αθήνα και να μετακομίσεις στο χωριό;
Στην αρχή νόμιζαν πώς έτσι το λέω και δεν θα το κάνω. Όταν έγιναν οι πρώτες διαδικασίες νόμιζαν πως θα μείνω 1-2 χρόνια στο χωριό και στη συνέχεια θα επιστρέψω στην Αθήνα. Πλέον το έχουν πάρει απόφαση πως δεν θα γυρίσω. Εγώ, έχω στο μυαλό μου πως αν για κάποιο λόγο χρειαστεί να πάω σε πόλη να ζήσω θα επιλέξω κάποια κοντινή εδώ στο χωριό -σίγουρα όχι την Αθήνα.
Τα τελευταία χρόνια η μητέρα μου μοιράζει το χρόνο της εδώ στο χωριό να έρθει να με βοηθήσει, να με δει γιατί έχω και δύο αδερφές που ζουν στην Αθήνα. Μόνο εγώ έφυγα για το χωριό κι συνήθως εκείνοι έρχονται να με δουν.
Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με την κτηνοτροφία;
Λίγο πριν τελειώσει η σύμβαση μου άρχιζα να ψάχνομαι και με βοήθησε πολύ ο αδερφός του πατέρα μου, ο οποίος είχε λίγα πρόβατα. Του πρότεινα να τα κρατήσω για ένα διάστημα να δω αν μπορώ και να με συμβουλεύει όπου χρειάζεται. Ξεκίνησα με ούτε 10 πρόβατα και κατάφερα να γίνω κτηνοτρόφος- πλέον έχω 150 χωρίς αγορές, μόνος μου μεγάλωσα το κοπάδι μου.
Όλα τα έκανα ενστικτωδώς και με τις συμβουλές των κτηνοτρόφων της περιοχής κατάφερα να μεγαλώσω το κοπάδι μου και να μάθω όλες τις δουλειές, όπως το άρμεγμα. Μάλιστα, το γάλα μου το διαθέτω σε ένα μικρό τυροκομείο της περιοχής και για κρέας αν χρειαστεί έρχεται ο χασάπης να πάρει από το μαντρί- δεν με ενδιαφέρει καθόλου να ασχοληθώ με τη σφαγή. Ούτε τρώω κρέας από δικό μου ζώο, μου είναι αδύνατον.
Η ζωή του Χρήστου στο βουνό με το κοπάδι του
Πώς ήταν το πρώτο διάστημα στο χωριό; Υπήρξαν δυσκολίες;
Φυσικά και υπήρξαν πολλές δυσκολίες. Ξεκινάς από εκεί που ζεις μέσα στη φασαρία της πόλης και πηγαίνεις σε ένα ορεινό χωριό που ακούς όλους τους ήχους, βροχή, πουλιά, τον αέρα, έχεις την απόλυτη σιωπή, πολύ σκοτάδι. Από την άλλη πρέπει να βρεις τους ρυθμούς σου, να μάθεις βασικά πράγματα, όπως πότε έρχεται ο μανάβης, πότε ο φούρναρης για να προμηθευτείς βασικά πράγματα για να έχεις φαγητό στο σπίτι σου.
Περίγραψε μου μια τυπική σου ημέρα. Πώς είναι η καθημερινότητα σου;
Έχω ρυθμίσει έτσι το πρόγραμμα των ζώων μου ώστε να μην είμαστε στα βουνά από τα άγρια χαράματα, όπως έκαναν παλαιότερα. Ξεκινάω λίγο μετά τις 7.30 το πρωί και μέχρι τη δύση του ηλίου είμαι κοντά στο κοπάδι μου -κάνω και κάποια διαλείμματα για να πάω για φαγητό.
Στη περιοχή μας έχουμε αποφασίσει οι κτηνοτρόφοι να πηγαίνουμε τα κοπάδια στο βουνό, δηλαδή να βοσκούν έξω, να μην είναι σταβλιζόμενα, και μόνο όταν έχουμε βαρύ χειμώνα ή πολλή ζέστη τα βοηθάμε ταΐζοντας τα χορτάρι ή κάποιο καρό. Όλο το υπόλοιπο διάστημα είναι ελεύθερα μέσα στο βουνό και εγώ είμαι συνέχεια κοντά τους γιατί έχουμε μεγάλο θέμα με τους λύκους.
Γενικότερα, οι συνθήκες στο βουνό είναι σκληρές ,δεν είναι εύκολες ούτε το χειμώνα γιατί έχει τσουχτερό κρύο και πάρα πολύ αέρα, ούτε το καλοκαίρι που έχει ζέστη. Από την άλλη, δεν γίνεται μια ημέρα να πεις ότι δεν θα βγάλεις έξω τα ζώα σου- πρέπει 365 ημέρες το χρόνο να είσαι δίπλα τους.
Λίγο πριν νυχτώσει θα μαζέψω το κοπάδι μου, το βάζω μέσα και πηγαίνω στο σπίτι μου. Ετοιμάζομαι και βγαίνω βόλτα, άλλες φορές πηγαίνω στο καφενείο του χωριού, μπορεί με τους φίλους μου να κανονίσουμε να πάμε για φαγητό, για ποτό -ανάλογα τη διάθεση μας.
Επίσης, κρατάω ημερολόγιο που έχει να κάνει με την καθημερινότητα των ζώων, την δικιά μου, γράφω κάποιες ιστορίες και τις δημοσιεύω στο διαδίκτυο, όπως και αφηγήσεις από μεγαλύτερους ανθρώπους που πάντα έχουν ενδιαφέρον.
Έχεις κινδυνέψει το κοπάδι σου από λύκους γιατί τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί τόσο οι λύκοι πάνω στο βουνό όσο και τα αγριογούρουνα;
Υπάρχει, όντως, μεγάλη αύξηση και πλέον έχουν γίνει επιβλαβής για τους κτηνοτρόφους και τους αγρότες γιατί δημιουργούν προβλήματα -τα αγριογούρουνα στις καλλιέργειες και οι λύκοι στα ζώα. Δυστυχώς, είχα απώλειες και μάλιστα μέσα σε 3 χρόνια έχω δει λύκους σε απόσταση αναπνοής. Μια ημέρα τον είδα που κατέβηκε να πάει στο κοπάδι, είδε τα σκυλιά κι έφυγε -έτυχε εκείνη τη φορά να τον δω. Μπορεί να μην είχα εγώ απώλεια, αλλά θα πάει να βρει άλλο κοπάδι.
Ισχύει αυτό που λένε πως οι κτηνοτρόφοι γνωρίζουν πολύ καλά το κάθετους ζώο μέσα στο κοπάδι;
Ναι ισχύει, αφού περνάς όλη σου την ημέρα μαζί τους και ξέρεις τα ζώα σου από τη στιγμή που έρχονται στη ζωή- το κοπάδι μου είναι μέρος της ζωής μου. Έπειτα, ο τρόπος της κτηνοτροφίας μας δε είναι εργοστασιακός οπότε το κάθε ζώο έχει άλλο χρώμα, άλλο καλούπι, διαφορετικό χαρακτήρα που δεν χρειάζεται να τα μετρήσεις -ξέρεις το καθένα ποιο είναι.
Πώς περνάει η ώρα σου πάνω στο βουνό;
Έχω το κινητό μου θα ενημερωθώ, θα δω τα social, θα ακούσω μουσική, αλλά πρέπει συνεχώς να έχω το νου μου στο κοπάδι -δεν είναι τόσο απλό.
Στην Ελλάδα του 2023 είναι εύκολο να ασχοληθείς με τον πρωτογενή τομέα;
Δεν είναι δύσκολο να γίνεις αγρότης ή κτηνοτρόφος, αν πραγματικά το θελήσεις, το θέμα είναι αν μπορείς να συντηρηθείς μόνο από αυτό- δηλαδή να ανταπεξέρχεσαι στις υποχρεώσεις σου. Γιατί σε ένα χωριό βάζεις τον κήπο σου, έχεις λίγα ζώα, δεν θα πεινάσεις σίγουρα, αλλά το θέμα είναι να καλύπτεσαι και οικονομικά.
Για μένα τα πρώτα χρόνια ήταν αρκετά δύσκολα. Δεν έχω οικογένεια που σημαίνει είμαι σε ένα πολύ καλό σημείο καλύπτοντας τις υποχρεώσεις μου, έχοντας και μια κοινωνική ζωή, αλλά αν δημιουργήσω οικογένεια πρέπει σίγουρα να μεγαλώσω περισσότερο το κοπάδι μου.
Θα προέτρεπες τα νέα παιδιά να ασχοληθούν με τον πρωτογενή τομέα;
Θα τους έλεγα να το δοκιμάσουν αρκεί να το αγαπάνε πραγματικά και να θέλουν από επιλογή -έστω να έχουν τη θέληση. Αλλιώς με τις πρώτες δυσκολίες που θα συναντήσουν θα τα παρατήσουν. Όλα είναι θέμα διάθεσης..
Χρήστος: «Θέλω οι κάτοικοι του χωριού να έχουν κίνητρα για να μην φύγουν..»
Τον προηγούμενο μήνα εκλέχτηκες Πρόεδρος της κοινότητα σου. Ποια είναι τα όνειρα σου για το χωριό σου;
Οι συγχωριανοί μου με τίμησαν με την ψήφο τους γιατί πίστεψαν και είδαν την αγάπη που έχω για το χωριό μου και θέλω πραγματικά να προσφέρω.
Στην επαρχία ο κόσμος θέλει τον Πρόεδρο για τα πολύ απλά πράγματα, όπως είναι τα φώτα, το νερό, οι δρόμοι, που στη πόλη όλα αυτά τα έχουμε δεδομένα, και πρέπει να υπάρχει ένας άνθρωπος να τα συντονίζει.
Καταρχήν θέλω να υπάρχουν τέτοιες συνθήκες ώστε κανένας ντόπιος να μην χρειαστεί να φύγει, να μπορέσει το χωριό να γίνει πιο όμορφο και πιο επισκέψιμο. Έχουμε πανέμορφη φύση με ποτάμι, λίμνη, φαράγγι, τρεχούμενα νερά, εκλεκτό φαγητό με πίτες, βιολογικό κρέας, γλυκά του κουταλιού, καθαρό περιβάλλον. Αξίζει πραγματικά μια απόδραση στο τόπο μας- σε διπλανό χωριό θα βρείτε ξενώνες.
Αλήθεια, έρχεσαι στην Αθήνα;
Πλέον πολύ σπάνια- τελευταία φορά που ήρθα ήταν πριν από δύο χρόνια. Το πρώτο καιρό ήθελα να έρχομαι, περισσότερο για να βλέπω τους φίλους μου, αλλά όσο μεγαλώναμε άλλαζαν οι ζωές τους με τις υποχρεώσεις, κάποιοι μετακόμισαν σε άλλα μέρη, κι εγώ συνήθισα σε διαφορετικούς ρυθμούς. Έχω βρει διέξοδο και στις κοντινές πόλεις οπότε δεν μου λείπει η Αθήνα πια.