Jesus Crust, ο αλλόκοτος νέος φούρνος στο Ψυχικό και άλλες επιλογές της Κατερίνας Ι. Ανέστη [εικόνες]

Βλέπουμε μια σημαντική στιγμή του σύγχρονου design μέσα στην Gagosian με τα έργα του Marc Newson, γευόμαστε θεϊκές κόρες στο Jesus Crust το new age bakery στο Νέο Ψυχικό, διαβάζουμε ιστορίες 60 ευρωπαϊκών γλωσσών (προδημοσίευση), μπαίνουμε στην κουζίνα του Αλέκου Φασιανού και «γευόμαστε» τις συνταγές του. Οι επιλογές.

Ο υλικός πολιτισμός και οι αισθήσεις συναντούν νέες εμπειρίες, όσο παλαιότερες ξυπνούν. Βλέπουμε τις ιστορίες και τα μυστικά πίσω και πέρα από αυτά. Από τη συγκίνηση ως την έκπληξη, την απόλαυση ως τη νοσταλγία, τη γνώση ως την αναζήτηση. Oι επιλογές της εβδομάδας

Evil eye, μάρμαρο, surfer θρύλοι: Η καθηλωτικά μπλε συλλογή design του Marc Newson στην Gagosian

Δεν μπορώ να θυμηθώ σε πόσα μουσεία ανά τον κόσμο έχω δει έργα του. Ο θρύλος του design Marc Newson -δεν είναι τυχαίο ότι είναι ο μοναδικός industrial designer που εκπροσωπεί παγκοσμίως ο Gagosian- αγαπά την Ελλάδα και ζει όσο περισσότερο μπορεί στη χώρα μας, στο σπίτι του στην Ιθάκη. Η επέλαση του μπλε τον επηρέασε για τη νέα σειρά επίπλων και αντικειμένων που δημιούργησε και που παρουσιάζεται στην πρώτη του σόλο έκθεση στην Αθήνα, φυσικά στην Gagosian.

H Xριστίνα Παπαδοπούλου, διευθύντρια της Gagosian Athens, μας οδηγεί στα μυστικά του σπουδαίου αυτού designer της εποχής μας, επιλέγοντας να μας μιλήσει για δύο έργα της νέας συλλογής που θα εκτίθενται ως τις 7 Ιανουαρίου.

«Ένα από τα αγαπημένα μου έργα της έκθεσης είναι η κονσόλα Extruded Ribbon Console (2022), που δημιούργησε ο Marc Newson ειδικά για την έκθεση στην Gagosian Athens. Πρόκειται για μια εντελώς νέα σχεδιαστική φόρμα και ένα πολύ ιδιαίτερο υλικό. To azul macaubas είναι ένα φυσικό και εξαιρετικά σπάνιο υλικό από τη Βραζιλία. Η ιδιαιτερότητα και η σπανιότητα αυτού του επίπλου προκύπτει από το γεγονός ότι είναι σκαλισμένο από ένα ενιαίο κομμάτι azul macaubas, δημιουργώντας στην ουσία ένα μοναδικό γλυπτό που αντανακλά τους φυσικούς ελληνικούς χρωματικούς τόνους. Τόσο το μπλε χρώμα του, όσο και τα φυσικά νερά του υλικού που μοιάζουν με διακριτικούς ανοιχτόχρωμους κυματισμούς, παραπέμπουν έντονα σε ένα τοπίο ελληνικό, σε ένα τοπίο νησιωτικό και θαλασσινό.

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως μου ανέφερε ο Marc, ότι όταν αντίκρυσε για πρώτη φορά το ακατέργαστο υλικό, παρατήρησε μια μικρή μαύρη τελεία. Όταν ολοκλήρωσε το σχέδιο στην τελική μορφή του γλυπτού, η κουκίδα αυτή είχε φανερώσει ένα σχήμα που παραπέμπει πολύ έντονα σε “evil eye” (στα ελληνικά «μάτι»), το οποίο είναι ένα τυπικό ελληνικό σύμβολο με ιστορία χιλιάδων χρόνων.

Μια επίσης πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία έχει και το Blue Surfboard από CNC αλουμίνιο, που φιλοξενείται στον κάτω χώρο της έκθεσης, και την οποία σχεδίασε ο Marc Newson αποκλειστικά για τον παγκοσμίου φήμης surfer Garrett McNamara, o οποίος έχει διακριθεί με βραβείο Γκίνες επειδή έχει “κατακτήσει” μερικά από τα υψηλότερα κύματα στην ιστορία του surfing. Με την συγκεκριμένη σανίδα, που σχεδιάστηκε από τον Marc Newson και φιλοξενούμε τώρα στην Gagosian Athens, έχει σπάσει ένα ακόμα προσωπικό του αλλά και παγκόσμιο ρεκόρ στο Ναζαρέ της Πορτογαλίας “δαμάζοντας” ένα κύμα που ξεπερνούσε τα 30 μέτρα. Το Blue Surfboard επειδή είναι εξαιρετικά βαρύ σε σχέση με τις τυπικές σανίδες είναι ειδικά φτιαγμένο για τους “πρωταθλητές” του είδους, γι’ αυτούς που είναι σε διαρκή αναζήτηση του μεγαλύτερου κύματος, τους “γίγαντες” όπως αποκαλούνται στη γλώσσα των surfers».

Εως τις 7 Ιανουαρίου. Αναπήρων Πολέμου 22, Αθήνα https://www.instagram.com/gagosian/

Jesus Crust, το new age bakery στο Ψυχικό για ένα «προσκύνημα» στo προζύμι

Πλησιάζοντας νομίζεις ότι έχεις μια μεταφυσική εμπειρία, ή μπαίνεις σε μια σφαίρα παραισθήσεων: ένας φούρνος -οk ένα new age ή third age bakery όπως επιβάλλει η ορολογία πλέον- με λευκή, γεωμετρική μεγάλη επιφάνεια και μια διαφάνεια να σε τραβάει στο κέντρο της. Πάνω, στην πρόσοψη, μια παραλλαγή των θρυλικών χεριών που προσεύχονται του Albrecht Dürer, με την επιγραφή Jesus Christ. Ω, όχι μια στιγμή, η επιγραφή είναι Jesus Crust, κάτι σαν ιερή, θεϊκή κρούστα. Στο ανοιχτό παράθυρο, μπροστά από το πάγκο, μια γυναίκα με μακριά κατακόκκινα μαλλιά φοράει ένα t-shirt με τον Κέρτ Κομπέιν των Nirvana να έχει φωτοστέφανο ως άγιος και σφραγίζει μεγάλα κρουστά χαρτιά μέσα στα οποία τυλίγει προσεκτικά καρβέλια ψωμιού. Jesus!

Είναι η Ξανθή Σαραφιανού, ιδιοκτήτρια του Jesus Crust, που επιμελήθηκε αρχιτεκτονικά η Αντιγόνη Καψάλη, ενώ τα προζύμια, τα ζυμάρια που μοιάζουν με υλικό για γλυπτά όπως πέφτουν στον πάγκο για να ζυμωθούν βρίσκονται στην ευθύνη του Γιώργου Νούσια.

Η εμπειρία αυτού του νέου bakery που εγκαταστάθηκε στον αριθμό 9 της Σολωμού στο Νέο Ψυχικό, λίγο πάνω από την Κηφισίας, αρχίζει με το που ανεβαίνεις τα λίγα μαρμάρινα σκαλιά απέναντι από το εμπορικό κέντρο. Ξέρεις ότι θα γευθείς ψύχα και κρούστα, γλυκίσματα, σάντουιτς που διέπονται από μια εντελώς διαφορετική νοοτροπία, κουλτούρα, στην εποχή που αφορίζει την γλουτένη και τους υδατάνθρακες. «Διέγνωσα μια τάση προς αυτά τα αρτοποιία στο Λονδίνο, στην Κοπεγχάγη, στο Αμστερνταμ» μου λέει η Ξανθή Σαραφιανού. «Είδα και την επιτυχία του Κora στην Αθήνα βεβαίως. Μένω στο Ψυχικό και εκνευριζόμουν που υπάρχουν μόνο πρατήρια, ενώ το κοινό εδώ είναι απαιτητικό, ψάχνει το καλό πρωινό».

Ανοίγω την σακούλα μου που γράφει «αγαπάτε αλλήλους» και δαγκώνω το bun με το κάρδαμο, μια γεύση μεστή, συμπαγής. Είναι τρυφερή η σάρκα του, το άρωμα του κάρδαμου επιβάλλεται. «Όλα τα ψωμιά μας γίνονται φυσικά με προζύμι. Το κλασικό λευκό, μαύρο ολικής άλεσης, το χαρουπόψωμο, το porridge με χυλό βρώμης, το Danish πολύσπορο και με λίγο αλεύρι σίκαλης». Δοκιμάζω το porridge: κρούστα ξανθή, με μικρές φουσκάλες τραγανές σαν να είναι καραμελωμένες, γεύση βαθιά, σαν να έχω βουτυρώσει την κρούστα. Το danish είναι μια προσευχή για όσους λατρεύουμε τα πολύσπορα.

Συνολικά υπάρχουν 18 με 19 κωδικοί αυτή τη στιγμή. Από τα ψωμιά ως τα κόλλυβα, συγνώμη τα golden seeds. Eίναι η ώρα για το best seller, το cinnamon roll, ανοικονόμητο, μεγαλύτερο από ότι έχω συνηθίσει αν και πιο πλατύ, με την κανέλα να επιβάλλεται σε όλα, ισχυρή, έντονη, μπόλικη στη συνάντησή με την ζάχαρη. Η ένταση του είναι ισχυρή, νομίζω ένα κομμάτι αρκεί για δυο άτομα.

Πίνω καφέ από ένα χάρτινο ποτήρι με τα χέρια που προσεύχονται (για εμένα), δοκιμάζω τα πυκνά κούκις σοκολάτας -μια λάβα σοκολάτας- ή με την αλατισμένη καραμέλα όσο η Ξανθή που φορά τον άγιο Κομπέιν μου μιλούν για τα σάντουιτς. «Caprese σε φοκάτσια για να ρουφάει τα ζουμιά» λέει και χρειάζεται ενός λεπτού σιγή για να το κάνεις εικόνα. «To εμπνεύστηκα από το περίφημο σάντουιτς του I Fratellini στη Φλωρεντία. Υπάρχει επίσης σάντουιτς μορταδέλα με μελιτζάνα, άλλο ένα με παστράμι, coleslaw και μαρμελάδα σύκο. Το σάντουιτς με κοτόπουλο απάκι και egg salad, και το ham and cheese με την παραλλαγή ότι χρησιμοποιούμε πορκέτα και ρόκα αντί για μαρούλι που δεν μου αρέσει».Τα άλευρα είναι του Πιπίνο Πυρροντζέλλο, η αφρίνα που μπαίνει στη φοκάτσια από το Μεσολόγγι.

Το Jesus Crust είναι κλειστό τις Κυριακές, διότι «οι Κυριακές είναι του Κυρίου» εξηγεί η Ξανθή Σαραφιανού, όσο ετοιμάζει ένα carot cake και κρουασάν βουτύρου για την επόμενη παραγγελία. Αποχωρώ με το holly cup μου στο χέρι και το άρωμα ζάχαρης και κανέλας να με ακολουθούν στον δρόμο. λίγα μέτρα πάνω από την Κηφισίας.

instagram.com/jesuscrust_bakery/

Οι αυτοσχέδιες, ιδιότυπες συνταγές που μαγείρευε ο Αλέκος Φασιανός όταν ξαπόσταινε από τη ζωγραφική

«Τα υλικά τα φτιάχνω μόνος μου. Φτιάχνω χρώματα με κόλλα και σκόνη. Οταν μαγειρεύεις σπίτι σου, δεν μαγειρεύεις καλύτερα από αυτά τα εστιατόρια; Κάπως έτσι κάνω και εγώ. Το ατελιέ μου είναι σαν κουζίνα. Μαγειρεύω και φτιάχνω μοναδικές συνταγές», έλεγε ο Αλέκος Φασιανός. Ο παραλληλισμός του ατελιέ με την κουζίνα δεν είναι τυχαίος. Ο Φασιανός μαγείρευε, τις δικές του ευφάνταστες συνταγές, κυρίως τα καλοκαίρια στην Κέα όπου ψάρευε μόνος του το μεσημεριανό του συχνά, όταν ξαπόσταινε από τη ζωγραφική, έπαιρνε βατραχοπέδιλα και αναπνευστήρα και βουτούσε στην αγαπημένη του γωνιά του νησιού.

Αρεσαν σε όλους οι συνταγές του, όπως τα έργα του; Αυτό παραμένει ένα ερώτημα. Κοιτώντας όμως στις προσωπικές του συνταγές που μας εκμυστηρεύτηκε η θυγατέρα του Βικτώρια Φασιανού, μπαίνεις ακόμα πιο βαθιά στην μοναδική του ιδιοσυγκρασία. Η σχέση με το φαγητό, τη γεύση, είναι άλλωστε σχεδόν στοιχείο ταυτότητας.

Ένα πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι δεν του άρεσαν τα μεγάλα ψάρια, προτιμούσε τα μικρά που συχνά τα έφτιαχνε μαζί με πλιγούρι και λαχανικά στον ατμό. Αγαπούσε το ελαιόλαδο, το έτρωγε ωμό και έφτιαχνε με αυτό λεπτές χορτόπιτες χωρίς αυγό αλλά με πολλά διαφορετικά είδη χόρτων.

Κεφτεδάκια, σαρδέλες, τηγανίτες και λουκουμάδες ήταν στις σταθερές αξίες του. Του άρεσε να ζυμώνει το δικό του ψωμί, ενώ έφτιαχνε και ένα κέικ με εντελώς δική του συνταγή, αυτοσχέδιο, με γιαούρτι και χωρίς αυγό. Γενικά χρησιμοποιούσε ελάχιστο αλάτι και σχεδόν καθόλου αυγά. Αλλά το αλάτι σίγουρα δεν του έλειπε από τη γεύση στο στόμα χάρη στις μεγάλες του βουτιές και από το βλέμμα του όπως έφευγε από τον καμβά ή το πρόσωπο τω αγαπημένων του και κοιτούσε τη θάλασσα στην Κέα.

Ιδιόρρυθμες ιστορίες για 60 ευρωπαϊκές γλώσσες και ο -με κρότο- θάνατος μιας από αυτές

Ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα. Ιστορίες, στιγμές, αφηγήσεις, στοιχεία για 60 γλώσσες και διαλέκτους της Ευρώπης, γραμμένες με τρόπο μεστό και γεμάτο αποκαλύψεις φέρνει στο φως το βιβλίο «60 γλώσσες: Ένα ταξίδι στην Ευρώπη» του γλωσσολόγου Gaston Dorren που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μεταίχμιο την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου. Το πόσο συναρπαστικό είναι το βιβλίο, το αποκαλύπτει το απόσπασμα που εξασφαλίσαμε ως προδημοσίευση και μιλά για τον θάνατο μιας γλώσσας: των δαλματικών.

Ο θάνατος μιας γλώσσαςΔαλματικά

«Είναι σπάνιο για μια γλώσσα να πεθαίνει με βρόντο και όχι με λυγμό, αλλά αυτό ακριβώς συνέβη στις 10 Ιουνίου 1898 όταν εξερράγη μια νάρκη στο νησί Κρκ της Αδριατικής. Δύο ήταν οι απώλειες: ένας άντρας ονόματι Τουόνε Ουντάινα και η δαλματική γλώσσα, της οποίας ήταν ο τελευταίος ομιλητής.

Ενώ ο θάνατος του Ουντάινα ήταν μια απροσδόκητη καταστροφή, ο χαμός των δαλματικών διαγραφόταν στον ορίζοντα από καιρό. Η γλώσσα αποτελούσε εξέλιξη των λατινικών στην περιοχή ευθύς αμέσως ανατολικά της Αδριατικής Θάλασσας και ήταν μια γλώσσα περιθωριακή σχεδόν από τη γέννησή της, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της βαλκανικής καταλήφθηκε τον 6ο αιώνα από τους Σλάβους. Τα δαλματικά διατήρησαν τη θέση τους σε μερικά νησιά κοντά στην Ίστρια και λίγες παράλιες πόλεις προς τα νότια, με πιο σημαντική το Ντουμπρόβνικ (ή Ραγούζα στα δαλματικά). Ακόμα και στην ακμή τους, τα δαλματικά πρέπει να είχαν το πολύ 50.000 ομιλητές. Δεν έχουν διατηρηθεί σχεδόν καθόλου κείμενα, πιθανότατα γιατί δεν έχει γραφτεί σχεδόν κανένα. Στο Ντουμπρόβνικ, η εξαφάνισή τους ήρθε τον 16ο αιώνα. Τον 19ο πια δεν ήταν παρά μία μειονοτική γλώσσα σε ένα μόνο νησί γνωστό με το όνομα Κρκ στα κροατικά και Βίκλα στα δαλματικά.

Η σύνδεσή της με τη Βενετία ήταν εκείνη που βοήθησε αυτή τη μικρή ρομανική γλώσσα να διατηρηθεί στη ζωή για τόσον καιρό ανάμεσα σε μια συντριπτικά σλαβική πλειονότητα. Επί αιώνες, η Βενετία ήταν η πρωτεύουσα μιας εκτεταμένης θαλάσσιας αυτοκρατορίας που περιλάμβανε ένα μεγάλο μέρος της ανατολικής Αδριατικής, και η συνεχής αλληλεπίδραση με τους Βενετούς θα πρέπει να έπαιξε ρόλο στη διατήρηση της ρομανικής γλώσσας στη δαλματική ακτή.

Η βενετική κυριαρχία στη Ραγούζα έφτασε στο τέλος της το 1358, αλλά η σύνδεση του Κρκ με τη Βενετία διατηρήθηκε για πολύ καιρό ακόμα, κι εδώ ήταν που επιβίωσαν τα δαλματικά. Στις 18 Απριλίου 1797 όμως, η Βενετία έπαψε να υπάρχει ως ανεξάρτητη δημοκρατία και από τη στιγμή εκείνη τα δαλματικά μετρούσαν μέρες. Και για να είμαστε ακριβείς, μέτρησαν 36.942 μέρες ακόμα. Φτάσαμε στα 1897 για να περάσει από τον νου κάποιου ότι ενδέχεται να είναι καλή ιδέα να καταγράψει για τους μεταγενέστερους αυτή τη γλώσσα με την οποία δεν είχε ασχοληθεί κανείς μέχρι τότε. Εκείνη τη χρονιά, ο Ιταλός γλωσσολόγος Ματέο Μπάρτολι ξεκίνησε να το κάνει παίρνοντας συνέντευξη από τον Τουόνε Ουντάινα. Κανείς από τους δυο δεν ήταν κατάλληλος για το έργο αυτό.

Τα δαλματικά δεν ήταν η πρώτη γλώσσα του Ουντάινα ούτε είχε την ευκαιρία να τα μιλήσει αφότου πέθαναν οι γονείς του είκοσι χρόνια πριν, αλλά και η προφορά του δεν ήταν και η καλύτερη, αφού είχε περάσει πλέον τα εβδομήντα και δεν είχε πια δόντια. Όσο για τον Μπάρτολι, ήταν ειδικός στις ρομανικές γλώσσες και δεν φοβόταν τη σκληρή δουλειά, αλλά είχε κι αυτός τους περιορισμούς του. Όπως είπε και ο αρκετά σπουδαιότερος γλωσσολόγος Τζάκομο Ντεβότο, "δεν είχε ιδέα από φωνημική, συντακτικό, υφολογία, γενική γραμματική και περιγραφή εν γένει ενός συστήματος".

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι θα μπορούσαμε να έχουμε πλήρη και αξιόπιστη γνώση των δαλματικών αν ένας πιο επιμελής γλωσσολόγος είχε την ευκαιρία να πάρει συνέντευξη από κάποιον με όλα του τα δόντια και για περισσότερο καιρό. Όταν μια γλώσσα έχει απομείνει με έναν μόνο ομιλητή, έχει ήδη χαθεί. Η γλώσσα ζει μέσα από τη συζήτηση· δεν μπορεί να την κρατήσει ζωντανή ένας και μόνο άνθρωπος – αυτό που μπορεί να κάνει όλο κι όλο είναι να την ανακαλεί όσο καλύτερα μπορεί.

Από την άλλη, "ο θάνατος του τελευταίου ομιλητή" είναι γεγονός με μεγάλη συναισθηματική φόρτιση και τέτοιες στιγμές έχουν σταθερή θέση στα μέσα ψυχαγωγίας. Έχουμε διαρκώς τον θάνατο μιας γλώσσας. Υπολογίζεται ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν στον κόσμο κάπου 500 γλώσσες που έχουν λιγότερους από 100 ομιλητές· περίπου πενήνταγλώσσες ομιλούνται από ένα και μόνο άτομο. Το 2013 πέθανε στη Λετονία ο τελευταίος ομιλητής λιβονικών. Το 2012 άφησε την τελευταία του πνοή ο τελευταίος ομιλητής της διαλέκτου του Κρομάρτι στη Σκοτία.

Και το 2011, με μια ευπρόσδεκτη παραλλαγή του θέματος, μάθαμε ότι οι τελευταίοι δύο ομιλητές των αγιαπανέκο στο Μεξικό αρνούνταν να μιλήσουν ο ένας στον άλλον.»