Καθώς το ΚΠΙΣΝ συμπληρώνει πέντε χρόνια ζωής που άλλαξαν την εικόνα και τις συνήθειες των κατοίκων της Αττικής, τα γενέθλια του συνοδεύονται από αυστηρά μηνύματα του Ιδρύματος Νιάρχος, με τον Ανδρέα Δρακόπουλο να λέει ότι δεν είναι «υγιές» να συνεχίζει το Ιδρυμα να στηρίζει οικονομικά για πολύ καιρό ακόμα.
Ο Ανδρέας Δρακόπουλος, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), ο άνθρωπος που τον Οκτώβρη του 2006 είχε το όραμα για τη δημιουργία του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) δεν συνηθίζει να μιλά ή να εκφράζεται με τον «ορθόδοξο» τρόπο ενός προέδρου. Από την πρώτη στιγμή που μπήκε στον δημόσιο βίο μέσω του φιλανθρωπικού έργου του Ιδρύματος μιλούσε την γλώσσα των πολιτών και όχι των προέδρων, με μια ειλικρίνεια που ξάφνιαζε -έως πάγωνε το αίμα των συνομιλητών του. Και με την τακτική επανάληψη ότι «το ΙΣΝ δεν είναι ΑΤΜ για να αντλεί όποιος επιθυμεί χρήματα».
Με τον ίδιο τρόπο που τον γνωρίσαμε, τουλάχιστον όσοι δημοσιογράφοι ασχολούμαστε με το θέμα του ΚΠΙΣΝ από την ημέρα που οι μπουλντόζες μπήκαν στο οικόπεδο στην Καλλιθέα, εκφράστηκε και στην ειδική εκδήλωση που διοργανώθηκε για τα πέντε χρόνια λειτουργίας του ΚΠΙΣΝ. Δεν άφησε τη γιορτή να κρύψει τον φόβο του και ίσως την απογοήτευσή του. Ο ίδιος από τη Νέα Υόρκη, με συνομιλητές στον Φάρο του ΚΠΙΣΝ τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, την πρωην υπουργό Εφη Αχτσιόγλου εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ, την διευθύνουσα σύμβουλο και πρόεδρο του ΚΠΙΣΝ Ελλη Ανδριοπούλου και συντονιστή τον πολεοδόμο, επισκέπτη καθηγητή στο Manchester Metropolitan University Αρη Καλαντίδη. Είχε δεσμευθεί ότι θα παραστεί και ο Γιώργος Παπανδρέου -ως πρωθυπουργός που διαχειρίστηκε η κυβέρνησή του μέρος της πορείας του έργου- αλλά τελικά δεν εμφανίστηκε και έστειλε ένα βίντεο-χαιρετισμό. Ένα βίντεο που περισσότερο λειτούργησε σαν διάλλειμα για διαφημίσεις, για να πάρουν μια ανάσα οι συνομιλητές αφού δεν προσέφερε καμία νέα γνώση και προστάτεψε τον τέως πρωθυπουργό από το να απαντήσει ευθέως σε ερωτήσεις.
«Φοβάμαι για το δεύτερο στοίχημα που βάλαμε για το ΚΠΙΣΝ»
Διότι η συζήτηση που έγινε το απόγευμα του Σαββάτου δεν είχε (μόνο) τη χροιά της γιορτής και της ανεμελιάς. Είχε μεν την άγρια χαρά της επιτυχίας, του αφόρητου έρωτα που νιώθουν οι πολίτες για το ΚΠΙΣΝ, για το Πάρκο κυρίως. Ακόμα και η κυρία Αχτσιόγλου είπε την προσωπική της μαρτυρία: στην πρώτη βόλτα που έκανε με τον λίγων μηνών γιο της στο Πάρκο Πολιτισμού ήταν η πρώτη φορά που ο μικρός δεν έκλαιγε στο καρότσι. Ετσι η επίσκεψη στο Πάρκο για μια μεγάλη βόλτα έγινε εβδομαδιαία συνήθεια για την οικογένεια.
Αν κάπου όμως πρέπει να σταθούμε μέσα από αυτή τη συζήτηση είναι στο σαφέστατο μήνυμα που έστειλε ο Ανδρέας Δρακόπουλος στην ελληνική κυβέρνηση. Ένα μήνυμα που λέει ότι αν δεν τηρηθούν οι όροι της συμφωνίας, τότε το Ιδρυμα δεν θα συνεχίζει να στηρίζει οικονομικά το ΚΠΙΣΝ. Και η αλήθεια είναι ότι χωρίς τα 10 εκατομμύρια ετησίως από το ΙΣΝ για μέρος των λειτουργικών εξόδων και το σύνολο των δωρεάν δράσεων που προσφέρει το ΚΠΙΣΝ, δύσκολα θα μπορέσει να μείνει πιστό σε αυτό που γνωρίσαμε και αγαπήσαμε. Την ίδια ώρα δεν είναι σαφές αν το Υπουργείο Οικονομικών έχει σχέδια για την χρηματοδότηση του ΚΠΙΣΝ την επόμενη μέρα, μετά την πιθανή αποχώρηση του ΙΣΝ. Δυο φορές κατά τη διάρκεια της συζήτησης ο κύριος Δρακόπουλος είπε εμφατικά ότι το Ιδρυμα είναι σαν τον γονιό και το ΚΠΙΣΝ το παιδί που ενηλικιώθηκε και πρέπει να σταθεί στα πόδια του μόνο του. Δεν είναι υγιές να εξαρτάται για πάντα από το Ιδρυμα.
«Δυο στοιχήματα βάλαμε όταν αποφασίσαμε να κάνουμε την δωρεά. Το πρώτο ήταν να γίνει το έργο, να το αγκαλιάσει ο κόσμος και το πετύχαμε. Το δεύτερο στοίχημα όπως ακόμα παίζεται και ομολογώ ότι φοβάμαι» είπε στην αρχική του τοποθέτηση. Για να επανέλθει αργότερα: «Αν λέω ότι φοβάμαι είναι επειδή το αγαπάμε το ΚΠΙΣΝ, το έχουμε πονέσει και όχι μόνο οικονομικά. Για επτά χρόνια ήταν η βασική μας δουλειά από το πρωί ως το βράδυ. Το έργο δεν πρέπει να "κάτσει". Θέλει τρομερή δουλειά για να αποφευχθεί αυτό, πρέπει να συνεχιστούν οι συνεργασίες, να υπάρχει η ανταπόκριση και από το Δημόσιο. Υπάρχει καλή σχέση αλλά υπάρχει και ένα κενό αυτή τη στιγμή, Το κενό είναι κάπου φυσικό και αναμενόμενο γιατί δεν έχουμε συνηθίσει σε τέτοιες συμπράξεις Ιδιωτικού και Δημοσίου. Ομως το ΚΠΙΣΝ έχει παραδοθεί στην ελληνική κοινωνία από το 2017, ανήκει στο ελληνικό Δημόσιο. Υπάρχει λίγο η φιλοσοφία είναι το Ιδρυμα από πίσω, άστο…» Aν και κάποια στιγμή ο κύριος Δρακόπουλος είπε ότι μιλάει ίσως περισσότερο αυστηρά απ'ότι πρέπει «ως γονιός», ήταν σαφής.
«Είμαστε ένα Ιδρυμα που βρισκόμαστε σε 136 χώρες . Αυτή τη στιγμή θεωρούμαστε κάτι το δεδομένο, αλλά σε αυτή τη ζωή δεν πρέπει να παίρνεις τίποτα για δεδομένο» λέει ο Ανδρέας Δρακόπουλος, πρόεδρος του Ιδρύματος / Νίκος Λιμπερτάς Sooc
Το μεγάλο αγκάθι: Δεν υπάρχει σύνδεση με το μετρό
Για να μπει στην ουσία, στο μεγάλο μήνυμα προς την κυβέρνηση. «Βάση της σύμβασης έπρεπε το ελληνικό Δημόσιο να προσφέρει γραμμή μετρό στο ΚΠΙΣΝ. Εχει 20 εκατ. επισκέψεις, και δεν υπάρχει πρόσβαση. Το μετρό έπρεπε να έχει γίνει από την πρώτη στιγμή, προβλέπεται στη σύμβαση από το 2009. Ξέρω, υπάρχουν άλλες προτεραιότητες, πρέπει η χώρα να σταθεί στα πόδια της και να βγούμε από την οικονομική κρίση και την πανδημία, όμως πρέπει και το Δημόσιο να κοιτάξει τις υποχρεώσεις του που είναι παραπάνω από οικονομικές. Και εμείς (το Ιδρυμα) είμαστε ακόμα εδώ και βοηθάμε, αλλά μια μέρα δεν θα είμαστε. Δεν πρέπει να είμαστε. Το έργο πρέπει να σταθεί στα πόδια του. Το αξίζει το ΚΠΙΣΝ και ο ελληνικός λαός. Το μετρό είναι αναγκαίο για την πρόσβαση. Ακόμα δεν έχει δρομολογηθεί. Για αυτό είμαι αυστηρός. Δεν πρέπει να επαναπαυθούμε».
Ο Αντώνης Σαμαράς έσπευσε να δηλώσει «δεν είμαι στην κυβέρνηση, ανήκω όμως στο κόμμα και θα το μεταφέρω με την πιο δυνατή φωνή». Η αλήθεια βέβαια είναι ότι και η κυβέρνηση του ίδιου δεν έκανε βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Θυμήθηκε όμως ο Αντώνης Σαμαράς τη στενή προσωπική συνεργασία που είχε με τον Ανδρέα Δρακόπουλο, τις πολύωρες συζητήσεις για τις υποχρεώσεις του Δημοσίου και αυτές του Ιδρύματος, το οποίο ήταν πάντα έτοιμο να προχωρήσει αυτό το έξτρα μίλι. «Το 2014, μέσα σε ένα περιβάλλον δύσκολο, κάνοντας τον προϋπολογισμό συνειδητοποιήσαμε ότι μας έλειπαν 40 εκατομμύρια ευρώ για θέρμαση των σχολείων σε όλη τη χώρα. Το εκμυστηρεύτηκα στον κύριο Δρακόπουλο ο οποίος σε χρόνο ντε τε, χωρίς να το σκεφθεί δεύτερη φορά, είπε ότι θα αναλάβει το ίδρυμα να καλύψει το ποσό. Όταν έχεις απέναντί σου κάποιον που κάνει διαρκώς την υπέρβαση υπέρ του Δημοσίου, οφείλεις να κάνεις το μετρό και το κάθε μετρό αμέσως». Αυτή η αντίδραση σε χρόνο ντε τε, χωρίς δεύτερη σκέψη, είναι αυτή που θυμάμαι ότι μετέφεραν και οι κύριοι Ξανθός και Πολλάκης του ΣΥΡΙΖΑ όταν βρίσκονταν στην ηγεσία του υπουργείου Υγείας και αποφασίστηκε να δημιουργηθούν νέα νοσοκομεία ανά την Ελλάδα με δωρεές του ΙΣΝ.
Το ΚΠΙΣΝ είναι σαν μια start up
«Κάθε μέρα στέλνουμε γράμματα για το μετρό» είπε σε μια αποστροφή ο Ανδρέας Δρακόπουλος, ενώ η Ελλη Ανδριοπούλου έδωσε το στίγμα της στιγμής, της αγωνίας και της ανάγκης να κάνει προγραμματισμό για το μέλλον χωρίς να ξέρει το budget που θα έχει από το 2023 και μετά. «Είναι αλήθεια δεν υπάρχει δυνατότητα μακροπρόθεσμης δέσμευσης για κάποια projects. Με τον ορίζοντα αυτό, αντιμετωπίζουμε μία πρόκληση αυτή τη στιγμή». Υπενθυμίζουμε ότι το 50% του προϋπολογισμού του ΚΠΙΣΝ καλύπτεται από τις δωρεές ύψους 10 εκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο από το ΙΣΝ (μεγάλο μέρος των λειτουργικών εξόδων και το σύνολο των δωρεάν δράσεων). Τα υπόλοιπα έσοδα έρχονται από τη διαχείριση του ΚΠΙΣΝ και τις πωλήσεις από τα καφέ, το πωλητήριο, τους χώρους στάθμευσης, τις ενοικιάσεις χώρων για εκδηλώσεις. «Εχουμε δρόμο ακόμα ως οργανισμός. Τρέχουμε από την πρώτη στιγμή, είμαστε λίγο σαν start up, πρέπει να οργανώσουμε τις δομές μας, να ωριμάσουμε από πλευράς εταιρικής διακυβέρνησης, να εξασφαλίσουμε την οικονομική μας βιωσιμότητα.» Υπενθυμίζουμε ότι η κυρία Ανδριοπούλου ανέλαβε την καυτή πατάτα όπως εξελίσσεται του ΚΠΙΣΝ πριν από ακριβώς έναν χρόνο, ενώ πριν ήταν στέλεχος του ΙΣΝ με ευθύνη παρακολούθησης του ΚΠΙΣΝ από την πρώτη στιγμή.
Ο Αρης Καλαντίδης ρώτησε την Εφη Αχτσιόγλου αν σε περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ έρθει στην κυβέρνηση θα φροντίσει να υπάρχει επιχορήγηση του ΚΠΙΣΝ, με την ίδια να απαντά «ο ΣΥΡΙΖΑ θα αναλάμβανε τις οικονομικές υποχρεώσεις. Φαίνεται ότι υπάρχουν πράγματα που προκύπτουν από τη σύμβαση που υποχρεούται να καλύψει το Δημόσιο. Είναι κατανοητό ότι πρέπει να δούμε το ζήτημα της επέκτασης του μετρό, αλλά και το το ΥΠΟΙΚ πρέπει να στηρίξει με συγκεκριμένη χρηματοδότηση το ΚΠΙΣΝ. Μπορούν να τηρηθούν αυτές οι ανάγκες. Και να λυθούν εκκρεμότητες που υπάρχουν, για παράδειγμα με το προσωπικό και τη χρηματοδότηση της Βιβλιοθήκης». Με το αίτημα για τη δημιουργία του μετρό να το ακούμε από την πρώτη στιγμή που μπήκαν στον χώρα τα μηχανήματα εκσκαφής, με έξι κυβερνήσεις να έχουν περάσει χωρίς να πράξουν κάτι, είναι εντυπωσιακό πως όλοι τώρα αντιλαμβάνονται την ανάγκη για την οποία δεν έπραξαν το παραμικρό τα προηγούμενα χρόνια. Μπαίνει η διάσταση του επείγοντος εξαιτίας της δημόσιας, ξεκάθαρης τοποθέτησης του ΙΣΝ.
O δημόσιος χώρος ξεκινά από τα πεζοδρόμια
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε βέβαια και η παρατήρηση που έκανε ο Αρης Καλαντίδης στο τέλος και που ίσως πρέπει να αποτελέσει υλικό για μια νέα συζήτηση, με αφορμή την στροφή της πόλης προς το θαλάσσιο μέτωπο, την ανάπτυξη αυτού που αποκαλούμε πλέον Αθηναϊκή Ριβιέρα. «Η στροφή της πόλης προς τη θάλασσα σημαίνει και αλλαγές στο κέντρο. Εχει σημασία να μην αποδυναμωθούν οι χρήσεις του κέντρου. Δεν μπορεί το ένα να γίνει σε βάρος του άλλου». Με τον Ανδρέα Δρακόπουλο να μιλά για τα προβλήματα με την κατάσταση των πεζοδρομίων στο κέντρο της Αθήνας. «Στη Νέα Υόρκη έχω συνηθίσει την έννοια του πεζοδρομίου. Πρέπει να φτιάξουμε τα πεζοδρόμια. Δεν μπορεί να περπατήσεις στην Αθήνα. Η καρδιά του δημόσιου χώρου ξεκινά από το πεζοδρόμιο».
Όλα τα χαρτιά έχουν ανοιχτεί, οι φόβοι έχουν εκφραστεί και οι γραμμές έχουν χαραχθεί για το μέλλον του ΚΠΙΣΝ. Τίποτα δεν είναι δεδομένο όπως είπε λίγο πριν το τέλος της συζήτησης ο Ανδρέας Δρακόπουλος «Και από το ΚΠΙΣΝ και από την εκάστοτε κυβέρνηση πρέπει να υπάρχει "νεύρο". Το ownership δεν σημαίνει μόνο ότι κάτι μου ανήκει, αλλά και ότι μου ανήκουν οι υποχρεώσεις που έρχονται μαζί του. Ο χρόνος στενεύει. Είμαστε ένα Ιδρυμα που βρισκόμαστε σε 136 χώρες . Αυτή τη στιγμή θεωρούμαστε κάτι το δεδομένο, αλλά σε αυτή τη ζωή δεν πρέπει να παίρνεις τίποτα για δεδομένο» .