Για εβδομήντα λεπτά η κατάμεστη αίθουσα Χρήστου Λαμπράκη στο Μέγαρο Μουσικής, καθηλώθηκε παρακολουθώντας τον Θεόδωρο Κουρεντζή και τη musicAeterna στην Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν. Μια βραδιά που ήδη θεωρείται εβληματική. To iefimerida ήταν εκεί.
Η ενέργεια, η αδρεναλίνη, η προσμονή ήταν ποτάμι όχι μόνο μέσα στην αίθουσα, αλλά και στους δρόμους έξω, γύρω από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών όπου δεκάδες άνθρωποι προχωρούσαν βιαστικά προς την είσοδο και προς το ραντεβού με το σημαντικότερο ίσως πολιτιστικό γεγονός της χρονιάς: τη συναυλία του Θεόδωρου Κουρεντζή και της ορχήστρας του musicAeterna, με την Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν. Ο τρόπος του για να γιορτάσει τα γενέθλια του, στην χώρα του, με την συμφωνία που άλλαξε την κλασική μουσική και που σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, με τη σκιά του πολέμου να έχει καλύψει την Ουκρανία, τον κόσμο, γίνεται μήνυμα ειρήνης και συμφιλίωσης των λαών. «Ολα τα έθνη αγκαλιαστείτε» τραγουδά σαν προσευχή η χορωδία στο τέταρτο μέρος, στην «Ωδή στην Χαρά».
Όταν τα μέλη της musicAeterna βγήκαν στη σκηνή -ένας και ένας διαλεγμένος προσωπικά από τον Κουρεντζή- η αίθουσα άρχισε ήδη να δονείται. Ζεστά χειροκροτήματα, παρατεταμένα, καθώς οι μουσικοί έπαιρναν τις θέσεις τους και τα μάτια μας ήταν καρφωμένα στην μικρή πόρτα αριστερά πάνω στη σκηνή. Περιμένοντας τον Θεόδωρο Κουρεντζή. Βγήκε με φόρα, ντυμένος με κοστούμι αυτή τη φορά, μαύρη γραβάτα, το σκουλαρίκι του να λαμπυρίζει αδιόρατα στο αυτί του. Στην περίπτωση του Κουρεντζή, τα πάντα είναι μέρος αυτού που θα ακολουθήσει, της διάθεσής του, του τρόπου που θέλει να ειδωθεί, βιωθεί, αποθηκευθεί εντός μας η συναυλία.
Οι βιολιστές σωματοποιούν την Ενάτη Συμφωνία
Και μετά… Μετά το κοινό που είχε κατοικήσει κάθε σπιθαμή της αίθουσας έμεινε σιωπηλό. Ακίνητο. Αμίλητο. Για πρώτη φορά ούτε βήχας δεν ακούστηκε. Ο Κουρεντζής μπήκε με μια ορμή, σαν να μην στεκόταν πριν στο κέντρο της σκηνής χαιρετώντας το κοινό, σαν να διεύθυνε αδιάκοπα εδώ και μέρες την ορχήστρα του. Σαν να μην αποσυνδέθηκε ποτέ από αυτό. Τα βιολιά του φυσικά όρθια, στα αριστερά του. Οι μουσικοί απορροφούν την μελωδία, τα δοξάρια είναι αγωγοί που επιτρέπουν στην Ενάτη Συμφωνία να εισβάλει στο σώμα τους. Σώματα που φέρουν τη σύνθεση του Μπετόβεν. Είναι το σύνολο των βιολιστών σαν τον Χορό στην αρχαία ελληνική τραγωδία, «συνομιλούν» με τον Κουρεντζή διαρκώς, «σχολιάζουν» δίνουν τον τόνο του δραματικού, του θριαμβικού, του σκοτεινού.
Ακούμε το πρώτο μέρος. Η ήρεμη, ειρηνική, σχεδόν αθόρυβη εισαγωγή γρήγορα τρέπεται σε φυγή, σε κορυφώσεις, νιώθεις ότι είσαι μέσα σε ένα κυνήγι με ανάμειχτα συναισθήματα καθώς ο Κουρεντζής οδηγεί τον ορχήστρα σχηματίζοντας με τα χέρια όγκους στον αέρα. Σαν να ζωγραφίζει μπροστά σε έναν καμβά αόρατο -μου θυμίζει την φωτογραφία του Πικάσο που ζωγραφίζει με μεγάλες στρογγυλές χειρονομίες πάνω σε μια γυάλινη επιφάνεια. Νιώθεις να ακούς τους παλμούς μιας αιμάτινης, σάρκινης συμφωνίας. Το κοινό καθηλωμένο, σαν να είμαστε γλυπτά τοποθετημένα στις θέσεις μας. Ηδη από το πρώτο μέρος ο Κουρεντζής έχει γίνει ξανά αυτό που όλοι τού αναγνωρίζουν ανά τον κόσμο: ο γητευτής.
Κοινωνία με την Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν
Και μετά η παύση πριν την εισαγωγή στο δεύτερο μέρος. Α ναι, εδώ ακόμα και οι παύσεις έχουν το δικό τους ρόλο, έχουν μια αλληλουχία εικόνων. Οι βιολιστές ξαφνικά χαλαρώνουν σαν να βγαίνουν από μια διονυσιακή έκσταση. Ο Κουρεντζής χαμογελά, χαλαρώνει τις αρθρώσεις του, στρώνει τα μαλλιά του. Ξέρει τι θα ακολουθήσει, τι μας επιφυλάσσει. Αρχίζει το δεύτερο μέρος και τα σώματα των μουσικών είναι σαν τα βέλη που τεντώνονται, η σκηνή σείεται, μένουμε άναυδοι να ακούμε. Ο Κουρεντζής σωματικά μοιάζει να έχει ψηλώσει. Μοιάζει με έναν Ρωμαίο αυτοκράτορα εκεί πάνω, ένδοξος, ικανός να κινήσει τα στρατεύματα προς όποια κατεύθυνση επιθυμεί. Οι μουσικοί έχουν μπει πια σχεδόν σε έκσταση, στο βιολοντζέλο κάποιος μοιάζει σαν να τζαμάρει σε ένα κλαμπ στο Μπρούκλιν.
Ο Κουρεντζής μας παρέδωσε ζεστό, ζωντανό το σώμα της Ενάτης Συμφωνίας του Μπετόβεν για να κοινωνήσουμε με αυτό. Μέχρι το θριαμβικό τέλος της συναυλίας με την περίφημη «Ωδή στη Χαρά» του Φρήντριχ Σίλλερ, έσκαψε μέσα μας για να ακουμπήσει αυτό το σπουδαίο έργο για την ανθρωπότητα. Στο τρίτο μέρος μετά την καταιγίδα του δεύτερου, μπαίνουμε σε ένα σύμπαν λυρικό, σχεδόν στοργικό και να ακολουθήσει ο σεισμός του τέταρτου μέρους. Αλήθεια, το έδαφος, οι τοίχοι, δονούνται. Ο Κουρεντζής τραγουδά μαζί με την ορχήστρα που μοιάζει σε έκσταση, κάποια μέλη μου θυμίζουν γκόσπελ χορωδίες στον αμερικανικό νότο. Ο ήχος υπακούει στις αρχές και στις διαθέσεις του Κουρεντζή. Σβήνει, κι άλλο, κι άλλο, είναι αδύνατον να ακούς τόσο ευδιάκριτα τη μελωδία σε τόσο χαμηλή ένταση και μετά πάλι δυναμώνει πριν ξανά υποχωρήσει. Είναι σαν να έχει μπει ένας δυνατός αέρας στην αίθουσα και η μουσική να αλλάζει ένταση μαζί με την κατεύθυνση του αέρα.
Η αποθέωση, τα κορδόνια του Κουρεντζή, η αυριανή συναυλία
Η Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν κατοικεί πλέον στα σωθικά μας, είναι σαν να ακούγεται από μέσα μας όχι από τη σκηνή. Καθόλη τη διάρκεια της συναυλίας τα φώτα παρέμειναν ανοιχτά. Και στο τέλος, είναι η ώρα του κοινού να δημιουργήσει τον δικό του ήχο, τον ήχο της αποθέωσης. Τέσσερις φορές βγήκε στη σκηνή ο Κουρεντζής και όσο και αν το κοινό εκλιπαρούσε για ένα ανκόρ, φώναζε, χτυπούσε τα πόδια στο πάτωμα, σηκωνόταν όρθιο, ο Κουρεντζής δεν το έκανε, γιατί δεν εκβιάζεται συναισθηματικά και είναι ακριβής σε αυτό που θέλει (και εδώ που τα λέμε, που ακούστηκε να υπάρχει encore στην Ενάτη...). Σκύβει κάποια στιγμή και δένει τα κορδόνια του, κοιτάζει στα μάτια τους μουσικούς του σχεδόν με πατρική στοργή, σαν οικοδεσπότης οδηγεί τους τραγουδιστές.
Μια βραδιά αποκάλυψης, συλλογικής ευτυχίας. Θα επαναληφθεί το βράδυ της Κυριακής, ενώ το Μέγαρο Μουσικής φρόντισε να γίνει streaming σε όλη την Ευρώπη στις 24 Φεβρουαρίου, μέρα των γενεθλίων του. Μια συναυλία που πέρασε στην μυθολογία της Αθήνας, που απαρνήθηκε το εφήμερο χαρακτήρα της. Στη συναυλία του Σαββάτου βρέθηκαν μεταξύ άλλων ο τέως πρωθυπουργός της Ελλάδας και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παναγιώτης Πικραμμένος, ο υφυπουργός Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννης Στουρνάρας, η διεθνούς φήμης μέτζο-σοπράνο Αγνή Μπάλτσα, ο διεθνούς φημης συλλέκτης και ιδρυτής του ΔΕΣΤΕ Δάκης Ιωάννου κ.α.
Βγαίνοντας στην Βασ. Σοφίας, καταλαβαίνω απόλυτα γιατί ο Κουρεντζής πιστεύει ότι η Ενάτη Συμφωνία του Μπετόβεν είναι αυτή που θα έπρεπε να παίξουμε σε εξωγήινους αν έρθουν ποτέ στη γη. Για να τους δείξουμε ότι έχουμε υψηλό πολιτισμό, ότι πιστεύουμε στην ειρήνη. «Η Ενάτη είναι ένα μνημείο. Είναι ο Παρθενώνας».