Με το αίτημα της ισότιμης εκπροσώπησης ανδρών και γυναικών στα μουσεία-θεσμούς ανά τον κόσμο ενεργό, η Νέα Υόρκη αυτή την άνοιξη παρουσιάζει μια εκρηκτική σειρά εκθέσεων γυναικών εικαστικών που σηκώνουν ένα κύμα αναγέννησης. Οσα είδαμε στην μητρόπολη.
Οι σπειροειδείς ράμπες του Μουσείου Guggenheim στη Νέα Υόρκη έχουν καταληφθεί από αραχνοΰφαντα υφάσματα, από λεπτές βέργες που λυγίζουν και σχηματίζουν αρχιτεκτονικά σχήματα, που αναδεύουν στον χώρο.
Είναι το καλλιτεχνικό σύμπαν της Gego, της Γερμανίδας που έφυγε από το Αμβούργο για να γλυτώσει τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί το 1939, βρέθηκε στο Καράκας και δημιούργησε μια μοναδική εικαστική ταυτότητα συνδυάζοντας τις σπουδές αρχιτεκτονικής με την σχεδόν υπεράνθρωπη ικανότητα να πλέκει και να συνθέτει τεράστιες επιφάνειες με κλωστή, χαρτί, σίδερο, μπρούτζο.
Gego στο Guggenheim: Μετρώντας το άπειρο
Η Gego δημιουργώντας το εμβληματικό έργο της Reticulárea το 1969
Ορισε τον χρόνο και τον χώρο με τις κατασκευές της. «Γλυπτική: τρισδιάστατες φόρμες με στέρεο υλικό. Δεν θα το κάνω ΠΟΤΕ» έγραφε η Gego σε ένα ημερολόγιό της. Σε αυτή τη γυναίκα, που έφυγε από τη ζωή το 1994, το Guggenheim παραχωρεί σχεδόν το σύνολο των χώρων του για την έκθεση «Μeasuring Infinity», για μια καταμέτρηση του άπειρου -τίτλος που μαρτυρά πόσο αδιανόητη είναι και η κατασκευή των αέρινων έργων της. Γλυπτικές δημιουργίες, σχέδια, φωτογραφίες, υλικά του εργαστηρίου της συγκροτούν την έκθεση αυτή.
Η στιβαρότητα της αρχιτεκτονικής συναντά την ευαισθησία της πλεκτικής, της υφαντικής. Σαν να έρχεται από την αρχαιότητα, σαν μια Πηνελόπη που αέναα υφαίνει, η Gego (Gertrud Goldschmidt), πλέκει τα έργα της. Ανεβαίνοντας στην σπείρα του Guggenheim αδυνατώ να κατανόησω πως ένας άνθρωπος μπόρεσε να δημιουργήσει αυτά τα έργα χωρίς να χάσει τα λογικά του. Μία θνητή.
Aπό αριστερά“Sin Título” (“Untitled”), 1977, “Siete Icosidodecaedros” (“Seven Icosidodecahedra”), 1977 “Sin Título,” 1977, bronze kai “Reticulárea Individual Nº 2” (“Individual Reticulárea No. 2”), 1969
Η Gego είναι μία από τις γυναίκες που αυτή τη στιγμή καθορίζει τη σκηνή Τέχνης στη Νέα Υόρκη, στέλνοντας παλιρροϊκά κύματα σε όλο τον κόσμο. Κάποιοι κυνικοί ισχυρίζονται ότι η επέλαση των γυναικών στην πρώτη γραμμή των εκθεσιακών χώρων έχει σχέση με τις ενοχές, τις τύψεις των επιμελητών και των διευθυντών μουσείων που για χρόνια παραμελούσαν τις γυναίκες και τώρα δέχονται την πίεση των woke κοινωνιών. Μία ανάγνωση που μπορεί να έχει ψήγματα αλήθειας -ως προς την απελευθέρωση των ειδικών και μόνο- αλλά είναι αφελής.
Μέσα στο Guggenheim, παρατηρώ τους επισκέπτες να στέκονται για ώρα μπροστά στα έργα της Gego -κάνουν δύσκολη τη ζωή των instagramers αυτά τα διάφανα γλυπτά- παρά σε στις γυναικείες μορφές του Πικάσο στο πρώτο επίπεδο -την οστεωμένη γυναίκα που σιδερώνει – έργο που διεκδικεί οικογένεια Εβραίων λέγοντας ότι τους το άρπαξαν οι Ναζί-, την σκοτεινή Fernande με την μαύρη μαντίλα, ή την ξανθομαλλούσα γυναίκα που κοιμάται. Νιώθεις μία έλξη να περιστραφείς γύρω από τα έργο της Gego, σε αυτή την επικράτεια κινητικής, γεωμετρικής Τέχνης.
Sarah Sze στο Guggenheim: Η κιβωτός της τέχνης
Η Gego, δίνει την σκυτάλη στον τελευταίο όροφο, ακριβώς κάτω από τον υπέροχο γυάλινο θόλο του Guggenheim, στην Sarah Sze, στην 54 ετών σήμερα δημιουργό από τη Βοστώνη, με την μοναδική οπτική γλώσσα που καινοτομεί δημιουργώντας μεταξύ ψηφιακής και αναλογικής Τέχνης, χρησιμοποιώντας σχεδόν όλα τα μέσα: ζωγραφική, γλυπτική, βίντεο, σχέδια, κατασκευές, σκάλες. O τίτλος της έκθεσης είναι «Timelapse». Όπως και στην περίπτωση της Gego, έτσι και στης Sarah Sze είναι αδύνατον το έργο της να τιθασευτεί μέσα στον χώρο, για την ακρίβεια έρχεται να αλλάξει τις διαστάσεις και τα γνωστά δεδομένα του χώρου και του φωτός, δημιουργεί διαθλάσεις, νέες επιφάνειες, νέα ηχοτόπια. Δημιουργεί νέα οικοσυστήματα με εργαλεία τα καθημερινά μας αντικείμενα και τις κοινές εμπειρίες σε δημόσιο και ιδιωτικό χώρο.
Το έργο Diver της Sze στην είσοδο του Guggenheim
Δημιούργησε έργα ειδικά για την έκθεση, μεταμορφώνοντας το κηρυγμένο από την UNESCO μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς σε μια μηχανή του χρόνου, μια κιβωτό εμπειριών. Στεγάζεται στον ίδιο χώρο με την Gego και καθόλου τυχαία και οι δύο αψηφούν τους νόμους της βαρύτητας, του χωροχρόνου και δουλεύουν εξαντλητικά, επίμονα, στα όρια της παραφροσύνης για να ολοκληρώσουν τα έργα τους.
Και οι δύο αδιαφορούν για σαφή, τα στέρεα υλικά. Καινοτομούν και σπρώχνουν την τέχνη με δύναμη μπροστά. Η Sze είναι σαν να παίρνει την Αrte Povera και με αυτήν να έρχεται να σπρώξει τα όρια της τέχνης στην εποχή της τεχνολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης και της επεκταμένης πραγματικότητας.
Βγαίνοντας από το Guggenheim ξανά στην 5η Λεωφόρο, έχω μια αίσθηση που δεν είχα νιώσει ξανά αφήνοντας πίσω το κτίριο τοπόσημο της Νέας Υόρκης. Σαν να βγαίνω από το μέλλον, ένα Matrix κάπως ζαλιστικό, αλλά αποκαλυπτικό. Μπαίνω κατευθείαν στο Central Park και ακόμα και οι διαστάσεις του φαίνεται να βαθαίνουν να αποκτούν νέα επίπεδα. Είναι δυνατή η συνάντηση με τις Gego και Sze. Προσπερνώ τον κόσμο που έχει στρατοπεδεύσει για να δει τις αφίξεις στο Met Gala. Μέσα στα σωθικά του Μητροπολιτικού κτιρίου, μια άλλη σπουδαία γυναίκα καλλιτέχνης δημιουργεί τον δικό της χωροχρόνο, μια έκρηξη, οργασμική χρώματος και φωτών. Καλωσήλθατε στον κόσμο της Cecily Brown και στην έκθεση «Death and the Maid».
Cecily Brown στο ΜΕΤ: Οι καμβάδες που εκρήγνυνται
Eδώ μόνο καμβάδες. Τεράστιοι καμβάδες, αδιανόητης ομορφιάς, ακόμα και αν δεν μαρτυρούν πλήρως την αφήγηση, πρέπει να προσπαθήσεις να την διακρίνεις πίσω από τις τρικυμιώδεις πινελιές, τα χρώματα που σκάνε μπροστά σου. Τεράστια γέλια, μέλη σώματος που μπλέκονται, νεκροκεφαλές με μάτια που δείχνουν γυναικείες μορφές και ένα κουτάβι για μύτη (Αujourd’hui Rose), 54 ετών σήμερα η Cecily Brown από το Λονδίνο ζει τα τελευταία περίπου 30 χρόνια στη Νέα Υόρκη.
Και ναι, η Brown είναι τολμηρή, όπως η Gego και η Sze. Τολμηρή διότι επιμένει να χρησιμοποιεί τον καμβά σε μια εποχή όπου η ψηφιακή τέχνη, το ΑΙ, το xr τείνουν να γίνουν κυρίαρχα μέσα και να δημιουργήσουν έργα που ξεπερνούν την ανθρώπινη δυνατότητα. Η Brown αδιαφορεί, και συνεχίσει να κάνει τις τεράστιες τολμηρές κινήσεις της πάνω στον καμβά.
Bρίσκομαι στην έκθεσή «Death and the Maid», στέκομαι μπροστά στο έργο της «No You for Me» (2013), τι δυνατός, υπαρξιακός τίτλος, σπαραξικάρδιος σχεδόν, πόσο τολμηρά χρώματα και ναι, η Brown είναι σαν αν ανακαλεί στο βάθος του πίνακα το έργο του Ντελακρουά «Ο θάνατος του Σαρδανάπαλου». Στο « Vanity Shipwreck» (2021-22), συναντάμε μια υπόμνηση στον de Kooning: σε ένα υγρό τοπίο, μια γυναίκα με κατακόκκινα χείλη όπως στα έργα του de Kooning τραγουδά ένα μοιρολόι ή ίσως το τραγούδι μιας σειρήνας μέσα σε μια ταραχώδη θάλασσα με πλήθος φυτών και ζώων.
Η έξοδος από την έκθεση της Cecily Brown, σε φέρνει στην αίθουσα της μόνιμης συλλογής με τα έργα της Georgia O’Keeffe παραταγμένα απέναντι, σκοτεινά λουλούδια και τα περίφημα κρανία αγελάδας της. 3,2 χιλιόμετρα παρακάτω, μέσα στο ΜοΜa μια μεγάλη έκθεση τιμά την Ο’ Keefe, όμως πριν φτάσουμε εκεί, πρέπει να ανέβουμε στην ταράτσα του Μητροπολιτικού Μουσείου.
Lauren Halsey στο ΜΕΤ: Ενα αιγυπτιακό μνημείο στην ταράτσα
Πάνω από την Νέα Υόρκη ίπταται η εγκατάσταση της εικαστικού και ακτιβίστριας Lauren Halsey. Eργο της είχαμε δει στην σημαντικότερη ίσως έκθεση των τελευταίων ετών στο ΕΜΣΤ, στην UBUNTU με έργα της Harry David Art Collection.
Μία φαραωνική εγκατάσταση, σφίγγες και αιγυπτιακά σύμβολα που φέρουν μηνύματα για τα δικαιώματα των μαύρων. Ιερογλυφικά, στοιχεία αρχαίας αιγυπτιακής αρχιτεκτονικής, τα πρόσωπα της οικογένειάς της και μηνύματα του δρόμου σε μια συνύπαρξη απρόβλεπτη με στοιχεία ειρωνείας.
Η 36 ετών, γεννημένη στο Λος Αντζελες Laura, είναι σαν να τράβηξε στην οροφή, να διέστειλε, τα εκθέματα της αιγυπτιακής συλλογής του ΜΕΤ και να τα ύψωσε στην ταράτσα, για να στήσει ένα νέο μνημείο πάνω στην πόλη. Ή μήπως είναι ένα ιερό; Ενας άμβωνας για την ιστορία τω μαύρων στην Αμερική ένας άμβωνας με θέα το Central Park πάνω στην 5η Λεωφόρο; Ιδιοφυές.
Wangechi στο New Museum: H σημαντικότερη εικαστικός της εποχής μας
Nαι, ιδιοφυές. Μόνο που η λέξη αυτή βαθαίνει όταν βρεθείς στο New Museum που έχει παραδώσει το σύνολο των χώρων του, όλους τους ορόφους στην γεννημένη στην Κένυα Wangechi Mutu, που γεννήθηκε το 1972 και ζει τα τελευταία 30 και πλέον χρόνια στη Νέα Υόρκη. Ενας κόσμος από υβριδικά πλάσματα, αδιανόητης ομορφιάς και φρίκης μαζί. Ο κόσμος της είναι η απόλυτη δημοκρατία: τα πλάσματα που δημιουργεί δεν έχουν φύλο και φυλή, γένος, καταγωγή, τάξη.
Πλάσματα που δεν μπορείς να κατατάξεις κάπου: προέρχονται από αρχέγονες ζωγραφιές σε σπηλιές, ή ντοκιμαντέρ του National Geographic, ή σύγχρονη ερωτική τέχνη, από τα φαντασιακό, από αναπαραστάσεις βουντού τελετουργικών, από τις επιστημονικές εικόνες των ιών που κυριαρχούν στην εικονογραφία την τελευταία διετία. Πλάσματα βυθισμένα στο νερό, πλάσματα που εγκυμονούν, άλλα που εξουσιάζουν, νεκρά σώματα.
Στα 115 έργα που παρουσιάζονται βλέπουμε γλυπτά, ζωγραφική, βίντεο, σχέδια, φωτογραφίες επιζωγραφισμένες, κολλάζ μια εικαστική ζούγκλα χωρίς αρχή και τέλος, σχεδόν χωρίς κανόνες. Την έχουν χαρακτηρίσει τη σημαντικότερη έκθεση στη Νέα Υόρκη αυτή τη στιγμή «αν βρεθείς για μια μέρα μόνο στην πόλη, αυτή αξίζει να δεις». Aξίζει να σημειώσουμε ότι στην Ελλάδα είχαμε δει επίσης έργο της στην έκθεση Ubuntu στο ΕΜΣΤ to 2021.
Δεν έχουν άδικο. Μέρες μετά ζω με τα πλάσματά της στο κεφάλι μου. Πόσο αυτές οι γυναίκες ταρακουνούν, ξεβολεύουν, κυνηγούν την τέχνη για να την οδηγήσουν σε νέες κορυφές. Σε νέες φόρμες και τόλμη. Με κοινό παράγοντα την αδιάκοπη εργασία, τη σωματικής συμμετοχή, φαντάζομαι τα χέρια τους να ματώνουν, τον ίλιγγο καθώς αναμετρώνται με τεράστιες κλίμακες, ή με λεπτομέρειες που μπορούν να σε τρελάνουν.
Η Νέα Υόρκη, επιτέλους υποκλίνεται στις γυναίκες εικαστικούς και αποκαλύπτουν ένα κόσμο κρυμμένο ως τώρα πίσω από αντρικές υπογραφές. Και αυτή είναι η νέα μεγάλη εποχή που τώρα αρχίζει. Μια εμπειρία εμβυθιστική.
