«Είμαι μια μαριονέτα. Όμως τα νήματά τα κινώ εγώ. Και είναι καλά σφιγμένα». Αυτός ο απόλυτα πειθαρχημένος, ιδιοφυής αλλά και σκληρός σχεδιαστής, ο Καρλ Λάγκερφελντ αποκαλύπτεται ως δημιουργός με καριέρα 64 ετών στην έκθεση του ΜΕΤ στη Νέα Υόρκη που συζητείται όσο λίγες.
Το iefimerida ξεναγήθηκε δυο μέρες πριν ανοίξει για το κοινό.
«H μόδα δεν ανήκει στα μουσεία». Η απόλυτη άποψη του Καρλ Λάγκερφελντ (και η αλήθεια είναι ότι είχε πολλές απόλυτες και αμφιλεγόμενες απόψεις) θα υποδέχεται από την Παρασκευή 5 Μαΐου το παγκόσμιο κοινό στη φετινή έκθεση του Met Costume Institute, που είναι αφιερωμένη στα 64 χρόνια καριέρας του σχεδιαστή, που έγινε ο πλέον σημαντικός, σαρωτικός και πληθωρικός της εποχής.
Καλλιτεχνικός διευθυντής του οίκου Chanel -έλεγε ότι η Chanel είναι θεσμός και τους θεσμούς πρέπει να τις μεταχειρίζεσαι όπως τις πόρνες για να πάρεις κάτι από αυτές. Επίσης, του οίκου Fendi - ο ίδιος σχεδίασε το σύμβολο με το διπλό F σε ένα λογοπαίγνιο του ονόματος του οίκου και του «fur fur» και μεταχειρίστηκε τις γούνες σαν να είναι ύφασμα. Ηγήθηκε όμως και του οίκου Chloé επιχειρώντας να μεταμορφώσει το μποέμικο στυλ του μέσω του σουρεαλισμού και των εκτυπώσεων στα υφάσματα. Επίσης υπήρξε επικεφαλής του Patou και του οίκου που φέρει το όνομα Karl Lagerfeld.
Ο ήχος του μολυβιού στο χαρτί
Δύο εικοσιτετράωρα μετά το Met Gala και άλλα τόσα πριν ανοίξει για το κοινό η έκθεση «Α Line of Beauty» το iefimerida βρέθηκε στην αίθουσα που οδηγεί σε μια διαδρομή στην ιδιοφυία του Λάγκερφελντ -χωρίς την παραμικρή αναφορά στην προσωπική του ζωή και τις θέσεις του, την ιδεολογία του, που έχει εξοργίσει πολλούς. Μέσα στην αίθουσα με τις λευκές προθήκες και τις λευκές μοκέτες, κυριαρχεί μόνο το αποτύπωμα που άφησε πίσω το μολύβι του. Αυτό που βλέπουμε μπαίνοντας στην έκθεση, σε μια τεράστια κοίλη επιφάνεια, να ζωγραφίζει διαρκώς στο χαρτί.
Μοιάζει σαν ο άνθρωπος αυτός να ήταν ένα ρομπότ, μια μηχανή διαρκούς παραγωγής και δημιουργίας, έτσι που το χέρι του κυλάει πάνω στο χαρτί, γρήγορα, αποφασιστικά, με σιγουριά. Και εκεί που νομίζεις ότι ο αυτοκράτορας της μόδας ήταν ένας άνθρωπος απολύτως πειθαρχημένος, αυστηρός, προσηλωμένος, βλέπεις μπροστά σου το τραπέζι εργασίας του: ένα χάος από σχέδια, βιβλία, περιοδικά, χαρτιά, παστέλ και μολύβια. Και δεν μπορείς να συνειδητοποιήσεις πώς από αυτό τον λόφο υλικών έβγαιναν τα σχέδιά του που ταυτίστηκαν με την κομψότητα, τον αισθησιασμό αλλά και τον δυναμισμό.
Σερπαντίνα και γραμμή
Με τον ήχο που κάνει το μολύβι πάνω στο πορώδες χαρτί εισέρχεσαι στην αίθουσα, και βρίσκεσαι να πλέεις στον δημιουργικό του ωκεανό, μέσα από θεματικές αίθουσες, η κάθε μία εκ των οποίων έχει τη δική της μουσική ατμόσφαιρα. H έκθεση υιοθετεί τη λογική των αντιθετικών διδύμων και προκαλεί έτσι μικρές εκρήξεις συλλογισμών και παρατηρήσεων για τον τρόπο με τον οποίο σχεδίαζε και περνούσε από τις δυο διαστάσεις του χαρτιού στο τρισδιάστατο του ρούχου.
Η καμπύλη και η ευθεία γραμμή είναι το σύμβολο της έκθεσης, το συναντάς μπαίνοντας στον χώρο -και αρχικά δεν κατανοείς τον λόγο. Οι επιμελητές της έκθεσης στηρίζουν το θεωρητικό υπόβαθρό της στη σύλληψη της «γραμμής της ομορφιάς» από τον Βρετανό καλλιτέχνη του 17ου αιώνα William Hogarth.
Προχωρώ στις αίθουσες, σκύβω κάθε τόσο να δω από κοντά τις λεπτομέρειες ενός φορέματος -για παράδειγμα αυτό που μοιάζει φτιαγμένο από πορσελάνη διάσπαρτη με λουλούδια, αλλά είναι μετάξι πάνω σε μια αφρώδη επιφάνεια και πηλό και ακούω μια ανδρική φωνή απότομα να με προειδοποιεί ότι είμαι πολύ κοντά στο έκθεμα. Δεδομένου ότι είμαι μόνη στην αίθουσα πετάγομαι αλαφιασμένη και συνειδητοποιώ ότι αυτή η προειδοποίηση ακούγεται κάθε φορά που κάποιος πλησιάσει αρκετά.
Φοβόταν μήπως χάσει τον σεβασμό του ατελιέ του
Αλλά είναι αδύνατον να αντισταθείς, να μη δεις προσεκτικά την τέχνη του και των μοδιστρών στο ατελιέ του. Τις λάτρευε και τις φοβόταν ο Λάγκερφελντ. «Όταν κάποιος στο ατελιέ δυσκολεύεται να φτιάξει ένα από τα σχέδιά μου, αν και ποτέ δεν έχω ράψει, εξαρτάται από εμένα και μόνο να βρω λύση μέσα σε τρία δευτερόλεπτα. Διαφορετικά, θα χάσω εντελώς τον σεβασμό των premières d’atelier». Η τρίτη αίθουσα της έκθεσης είναι αφιερωμένη σε αυτές.
Η ιδιοφυΐα του επιμελητή
Η έκθεση δεν προκαλεί ακαριαία το εφέ του θαυμασμού με το που θα εισέλθεις στην αίθουσα, αφού δεις το τραπέζι εργασίας του και το βίντεο με το χέρι του να ζωγραφίζει υπνωτικά σε λούπα. Ας πούμε ότι οι προσδοκίες που δημιουργεί ο μύθος του είναι πέρα από κάθε ρεαλιστική προσέγγιση. Τα ρούχα του δεν είχαν την έντονη εικαστική, γλυπτική διάσταση του Αlexander McQueen ή της Vivienne Westwood για παράδειγμα, ήταν όμως ένα έπος κομψότητας και χειροποίητης τελειότητας.
Αυτό που κάνει την έκθεση ως εμπειρία μοναδική είναι η επιμελητική ματιά. Η ιδιοφυΐα του Andrew Bolton, που γνώριζε όλους τους κινδύνους και τις παγίδες του κλισέ και τις απέφυγε. Έκανε μια έκθεση που δεν φέρει ιδιαίτερα ίχνη της προσωπικότητας του Καρλ, παρά μόνο κάποια φθαρμένα υλικά που μαρτυρούν ότι το σώμα του έζησε στην εποχή μας: ένα ζευγάρι δερμάτινα κομμένα γάντια με καρφιά. Η βεντάλια του. Τα κοσμήματά του. Οι βελούδινες παντόφλες που φορούσε στο σπίτι του. Ένα ζευγάρι γυαλιά ηλίου. Επιφυλάσσει όμως μια έκπληξη: σκεφτείτε έχετε δει ποτέ τον Λάγκερφελντ να γελάει; Εδώ ξεκαρδίζεται στα γέλια, κρύβει το στόμα του, σκύβει μπροστά και ακούγεται ένα βραχνό γέλιο.
Ένα κινητό προβάλλει τη χαρακτηριστική εικόνα του, πάνω σε μια στήλη στην είσοδο μιας λευκής εσοχής στον χώρο, όσο 81 άλλα στον τοίχο αναπαράγουν την εικόνα και προβάλλουν διάφορες ατάκες του. Πρώτη φορά ο σχεδιαστής ανθρώπινος, παρασυρμένος από τη δύναμη ενός αστείου.
Αυτό έκανε ο Bolton ήταν αρχικά να καλέσει τον σπουδαίο αρχιτέκτονα Tadao Ando να σχεδιάσει τη σκηνογραφία της έκθεσης. Ένας λευκός θρίαμβος της καμπύλης, σαν μια σερπαντίνα που ξετυλίγεται και που φέρει μέσα της γραμμές, σειρές, από ρούχα. Ο Bolton συχνά επιλέγει πλάι σε κάποιες δημιουργίες να βάλει τις πηγές έμπνευσης του δημιουργού, πίνακες, αντικείμενα, κείμενα. Aλλες φορές είναι τα αρχικά σκίτσα αυτά που συνοδεύουν τη δημιουργία.
Από την άλλη, το εύρημα της παρουσίασης αντιθετικών εικόνων στον ίδιο χώρο δημιουργεί εγρήγορση: Το ανδρόγυνο στιλ, ρομαντικό και στρατιωτικό στιλ. Ιστορικό και σουρεαλιστικό. O Λάγκερφελντ μπορούσε με την ίδια ευκολία να πλοηγηθεί και στα δύο σύμπαντα, να τραβήξει τα σχοινιά της μαριονέτας που ήταν ο εαυτός του, όπως ακριβώς ήθελε.
