Μια εβδομάδα στη Νέα Υόρκη που αλλάζει, μοιάζει να κλείνεται προς τα μέσα, κοιμάται νωρίς, μυρίζει παντού χασίς, είναι πιο ακριβή από ποτέ αλλά και πάντα τολμηρή και καινοτόμα στην Τέχνη.
Μια μικρή ομάδα ανδρών, αποκλειστικά ανδρών, όλοι λευκοί, πολύ γυμνασμένοι, κεφάλια σχεδόν ξυρισμένα, στέκονται στο πεζοδρόμιο της 5ης Λεωφόρου και φωτογραφίζουν το Trump Tower και τα δεντράκια στις γυάλινες απολήξεις των πρώτων ορόφων. Μεγάλες γυάλινες σφαίρες κρέμονται από την οροφή στην υποφωτισμένη αίθουσα του Whitney Museum και φέρουν μέσα τους τις κλασικές κούτες με τα προσωπικά πράγματα που μαζεύουν οι απολυμένοι εργαζόμενοι από τα γραφεία τους -έργο του Josh Kline.
Αν μου ζητούσε κάποιος μια καρτποστάλ της Νέας Υόρκης σήμερα, δυο πολαρόιντ της στιγμής, θα ήταν αυτές οι δυο εικόνες. Αυτό τον κάπως παγωμένο Μάιο με τις καταρρακτώδεις βροχές, η πόλη που αγαπήσαμε και δεν θα σταματήσουμε να αγαπάμε, μοιάζει να έχει αποσυρθεί, να έχει απονευρώσει αρτηρίες που την καθιστούν αυτό το μοναδικό, ανεπανάληπτο φαινόμενο.
Κτήρια κελύφη, οι εργαζόμενοι τα εγκατέλειψαν
Θα υπάρχει πάντα η γέφυρα του Μπρούκλιν και το μέτωπο του Μανχάταν όπως το κοιτάς από απέναντι για να σε καθησυχάζουν, όμως η αλήθεια είναι ότι η πόλη αλλάζει, κυρίως επειδή έχει αλλάξει η ανθρωπογεωγραφία της. Στο Μανχάταν, πολλοί από τους ουρανοξύστες, αν και με φωτισμένα τα τζάμια, είναι σχεδόν άδεια κελύφη. Μετά την πανδημία, οι υπάλληλοι επέλεξαν να μην επιστρέψουν στην εργασία τους με φυσική παρουσία. Οι δε εργοδότες βρήκαν την ευκαιρία να περιορίσουν δραστικά τα κόστη, ακυρώνοντας μισθώσεις και λειτουργώντας με τηλεργασία και μια πολύ μικρότερη βάση φυσικής παρουσίας.
Τα κτήρια κελύφη με τα κενά γραφεία που κανείς δεν θέλει πλέον να νοικιάσει ως χώρους εργασίας, είναι πρακτικά αδύνατο να μετατραπούν σε κατοικίες. Τα έξοδα για τις απαιτούμενες οικοδομικές διαδικασίες είναι αδιανόητα, μια τέτοια κίνηση θα ήταν αυτοκτονική και χωρίς εξασφαλισμένη τη ζήτηση από μια πόλη όπου η ακρίβεια επεκτείνεται και η Wall Street ιδρώνει. Οι Νεοϋορκέζοι, κυρίως αυτοί που ανήκουν στην λεγόμενη καλλιτεχνική κοινότητα, αλλά και πολλοί που δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά στο εμπόριο, εγκαταλείπουν την πόλη.
Οσμή κραχ του 29 και… μπάφου
Μετακινούνται στα βόρεια της μητρόπολης (upstate New York), σε περιοχές της πολιτείας της Νέας Υόρκης μέσα στη φύση, με άλλη ποιότητα ζωής. Μέσα στην πανδημία αυτό έγινε ως λύση ανάγκης. Τώρα είναι επιθυμία και στόχος. Την ίδια ώρα, στην περιοχή γύρω από το Rockefeller Center, τα τρυπάνια και οι εκσκαφείς δουλεύουν από τις έξι το πρωί σε τουλάχιστον 5 μεγάλα εργοτάξια για νέα κτίρια που αναγείρονται.
Το real estate αιμορραγεί όσο περπατώντας στους δρόμους συναντάμε πολύ συχνά καταστήματα της τράπεζας First Rebublic που το πρωί της Δευτέρας, μετά από ένα Σαββατοκύριακο μαραθώνιων συζητήσεων, ανακοινώθηκε ότι χρεοκοπε, ενώ η J.P. Morgan παίρνει τους καταθετικούς λογαριασμούς της. Aυτή είναι μόνο η αρχή. Θα ακολουθήσουν και άλλες τράπεζες, λένε οι ειδικοί. Το deja vu της ιστορίας χτυπά και το κραχ του 1929 μοιάζει να επιστρέφει. Οσο οι τουρίστες φωτογραφίζουν το Trump Tower με τον ίδιο ζήλο που φωτογραφίζουν την γέφυρα του Μπρούκλιν και τους ατμούς που βγαίνουν από τον υπόγειο στους δρόμους.
Καθώς η πόλη έζησε για δέκα μέρες στο σύμπαν του Καβάφη με το Φεστιβάλ «Τhe Archive of Desire» του Ιδρύματος Ωνάση, δεν μπορείς περιδιαβαίνοντας την να μην ψιθυρίζεις το καβαφικό ποίημα «Πόλις». Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·
Το φάντασμα της όπερας και η υπνηλία της πόλης
Το φάντασμα του κραχ. Την ώρα που δίπλα στην Times Square, τo «Φάντασμα της όπερας», η ιστορική παράσταση που από το 1988 δεν σταμάτησε να παρουσιάζεται στο θέατρο Majestic, μόλις κατέβασε αυλαία οριστικά. Ένα σοκ για το παγκόσμιο θέατρο. Η μακροβιότερη παράσταση του Μπρόντγουεϊ, παρουσιάστηκε για 13.981η φορά στις 16 Απριλίου και μετά αποχαιρέτισε την Νέα Υόρκη. Οι συμπτώσεις, οι συμβολισμοί, τα δάκρυα του Αντριου Λόιντ Βέμπερ, ο πολυέλαιος που κατέβηκε χαμηλά από τα ταβάνι με το που έπεσε η αυλαία, οι δυσθεώρητες τιμές στις οποίες πουλήθηκαν κοστούμια και μέρη του σκηνικού σε ειδική δημοπρασία, έχουν πολλές ερμηνείες.
Η πόλη που μετά την πτώση των Δίδυμων Πύργων, όχι μόνο δεν υποχώρησε αλλά βγήκε μπροστά με μια λύσσα για ζωή, όχι απλώς για επιβίωση αλλά για θρίαμβο, τώρα περνά μια φάση μελαγχολίας. Κατάθλιψης. Βράδυ, πριν τα μεσάνυχτα, διασχίζουμε έρημους δρόμους στο κέντρο, στο East Village, στο Μπρούκλιν, σκοτεινούς και άδειους από ανθρώπους. Η πόλη που δεν κοιμάται ποτέ νυστάζει και κλείνεται στην κάμαρά της. Εστιατόρια κλείνουν το αργότερα τα μεσάνυχτα. Σκέφτομαι την απογοήτευση που θα ένιωθε η Σιμόν ντε Μποβουάρ που έλεγε «υπάρχει κάτι στον αέρα της Νέας Υόρκης που κάνει τον ύπνο αχρείαστο. Ισως επειδή η καρδιά σου εκεί χτυπά γρηγορότερα από οποιοδήποτε άλλο σημείο του κόσμου».
Δεν εγκαταλείπεις την πόλη στα δύσκολα
Οι τιμές στα ύψη. Αδιανόητη ακρίβεια. Ουρές στις καντίνες, πέντε δολάρια το πρέτζελ (είναι μια κάποια λύση…), το πιο οικονομικό μικρό μπουκάλι νερού κοστίζει 2 δολάρια, τα εισιτήρια στα μουσεία ξεπερνούν τα 25 δολάρια ανά άτομο. Σαν να κάνει ό,τι μπορεί η πόλη να σε κρατήσει μακριά. Δεν τα καταφέρνει όμως όσο και αν σε κάνει να αναρωτιέσαι τι της συμβαίνει. Και δεν την εγκαταλείπεις, όπως δεν εγκαταλείπεις έναν φίλο στα δύσκολα.
Στο κέντρο του Μανχάταν, παντού κάνουν τραμπάλα στα χέρια περαστικών σακούλες από το πωλητήριο του MoMa. Είναι το Ζara του φιλότεχνου. Μέσα στο καφέ του αγαπημένου μουσείου μπαίνουν Νεοϋορκέζοι για έναν καφέ, μια γρήγορη στάση μέσα σε αυτή τη διαρκή αμετακίνητη ασφάλεια της τέχνης. Στο ισόγειο προβάλλεται σε μία LED οθόνη ύψους 7,31 μέτρων το 3 D έργο του Refik Anadol «Unsupervised» -έργο του είχαμε δει και στην έκθεση «Πλάσματα» της Στέγης στο Πεδίον του Αρεως.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη βγήκε στους δρόμους
Η Τεχνητή Νοημοσύνη και η σύγχρονη Τεχνολογία μεταμορφώνουν την Τέχνη με μια φόρα που προκαλεί προβληματισμό αλλά και μαγνητίζει. Βγαίνει από τα μουσεία, ανασαίνει στους δρόμους της πόλης. Σε δημόσια θέα. Στη βιτρίνα της Louis Vuitton στην 5η Λεωφόρο ακριβώς απέναντι από τα Tiffany’s ένα ρομπότ που σε ξεγελά και νομίζεις ότι είναι η ίδια η εικαστικός Γιαγόι Κουσάμα, ποτίζει τα φυτά της βιτρίνας, όλα δημιουργίες της. Το δέρμα της μοιάζει να έχει πόρους, σηκώνει ντροπαλά τα μάτια και μας κοιτά, ένα τοίχος από κινητά υψωμένα απέναντί της, στο πεζοδρόμιο. Κάποιοι νομίζουν ότι είναι αληθινός άνθρωπος.
Ακριβώς απέναντι, το ολόγραμμα του Καρλ Λάγκερφελντ προβάλλεται στη βιτρίνα του του Bergdorf Goodman και μας καλεί να επισκεφθούμε την έκθεσή του στο Metropolitan Museum που άνοιξε την Παρασκευή 5 Μάη. Α Beauty of Line. Οσο στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες ακόμα ψελλίζουμε τις λέξεις που συνδέονται με την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και την επεκταμένη πραγματικότητα (xr), στη Νέα Υόρκη έχει βγει στους δρόμους, κυριολεκτικά.
Στους ίδιους δρόμους, από το Rockefeller Centre ως το Χάρλεμ όπου η υγρή μυρωδιά χασίς είναι κυρίαρχη. Είναι η μυρωδιά της πόλης, σχεδόν ξαφνιάζεσαι όταν δεν το μυρίζεις στον αέρα. Ταυτόχρονα όμως, σε απομακρύνουν από τις εισόδους μουσείων και μαγαζιών όταν καπνίζεις έξω στον δρόμο – σε σπρώχνουν ευγενικά στην άκρη του δρόμου.
Οι γάμοι του Μανχάταν και ο καθρέπτης της
Από το βράδυ της Παρασκευής ως και την Κυριακή γάμοι παντού. Ξενοδοχεία πεντάστερα, αδιανόητα ντυσίματα, μαλλιά, τακούνια που παραπέμπουν στη Δυναστεία και την δεκαετία του ’90, σμόκιν σαν αυτά που φοράγαν τα αγόρια στους χορούς του σχολείου, μαλλιά εξωπραγματικά, δόντια εκτυφλωτικά λευκά, δέρμα αφυδατωμένο από το σολάριουμ, γαλλικό μανικιούρ. Σαν το όνειρο παλιών δεκαετιών για τον γάμο στην Μητρόπολη. Ένα καλτ σόου μόδας με Αμερικάνους που ταξιδεύουν από τις μεσοπολιτείες για να ζήσουν το όνειρο.
Στο Whitney Museum, η έκθεση της χρονιάς στη Νέα Υόρκη: το Ιntertwined της πιο σημαντικής ίσως δημιουργού της εποχής μας, της 50 ετών Wangechi Mutu. Η έκθεση απλώνεται σε όλους τους ορόφους. Σε μια γωνία, στον δεύτερο όροφο, στέκει ένα γλυπτό της «Seated I». Μία γυναίκα, μια βασίλισσα χάλκινη. Στο κέντρο του προσώπου της, στη θέση του στόματος, ένας καθρέπτης που κοιτάς και βλέπεις το πρόσωπό σου κάπως παραμορφώμενο. Το αναγνωρίζεις, αλλά κάτι έχει αλλάξει, είναι πιο δυστοπικό.
Η Νέα Υόρκη μοιάζει να καθρεπτίζεται σε αυτό το γλυπτό της Wangechi Mutu. Στέκει πάντα ως βασίλισσα, αυτόνομη, όμως η εικόνα αλλάζει, η ομορφιά της δοκιμάζεται. Tο έργο ανήκει σε μια σειρά τεσσάρων σχεδόν όμοιων γλυπτών που δημιουργήθηκαν για τον Metropolitan Museum, για την πρόσοψη του, το πρότζεκτ facade. Εκεί που τώρα συναντάς το Gilt του Hew Locke.
Τα χρυσά του τρόπαια φέρουν σημάδια της αποικιοκρατίας, του τρόπου που ασκήθηκε η εξουσία. Η πόλη κάνει την αυτοκριτική της, αλλάζει. Πώς θα είναι η επόμενη μέρα; Ισως τελικά η Τέχνη δώσει πρώτη την απάντηση. Και η βοή στους δρόμους της.
