Πού το πάει ο Ερντογάν; Το ερώτημα-πονοκέφαλος απασχολεί όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και Ευρώπη, ΗΠΑ, Ρωσία.
Η αλήθεια είναι ότι ο Τούρκος πρόεδρος – που ξεκίνησε ως φέρελπις, εκσυγχρονιστής δήμαρχος Κωνσταντινούπολης – τα τελευταία χρόνια δείχνει να ακολουθεί μια στρατηγική που παραπέμπει σε προσπάθεια αναβίωσης μιας νεο-οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Ιδίως μετά το πραξικόπημα εις βάρος του, το καλοκαίρι του 2016, δείχνει να ακολουθεί επικίνδυνες ατραπούς. Κλιμακώνει τις προκλήσεις του έναντι της Ελλάδος, φέρεται ως «αγάς» στην Ανατολική Μεσόγειο και ως «Σουλτάνος» στη Συρία και τις γύρω περιοχές.
Η Τουρκία είναι αναμφίβολα, μια ισχυρή περιφερειακή δύναμη με γεωστρατηγικό σημαίνοντα ρόλο. Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να μην κάνει μερικές μελαγχολικές παρατηρήσεις και κάποιους συνειρμούς με ιστορικά δεδομένα.
Ο Ερντογάν δείχνει να θέλει να παλινορθώσει την ξεπεσμένη οθωμανική αυτοκρατορία, όχι να φτιάξει ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Αρκεί να δει κανείς τον τυφώνα διώξεων και φυλακίσεων που έχει εξαπολύσει στο τουρκικό κράτος και κατά της ελευθερίας του Τύπου.
Χωρίς να συγκρίνω -ασφαλώς -τις δύο προσωπικότητες και τα έργα τους, υπενθυμίζω ότι και ο Αδόλφος Χίτλερ θέλησε να αναβιώσει το γερμανικό αυτοκρατορικό Ράιχ. Ο «Φύρερ», που ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του από τις μπυραρίες του Μονάχου, «πάτησε» επάνω στην εθνική ντροπή που ένιωθε ο γερμανικός λαός από την υποταγή στις δυνάμεις της Αντάντ κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Χίτλερ ξεκίνησε σταδιακά να «ξηλώνει» την συνθήκη της Κομπιέν που υπογράφηκε σε ένα βαγόνι τρένου και αποτελούσε την ταπεινωτική άνευ όρων συνθηκολόγηση της Γερμανίας.
Ο Ερντογάν έχει αρχίσει εδώ και καιρό να αμφισβητεί τη συνθήκη της Λωζάνης.
Τώρα ισχυρίζεται ότι η συμφωνία που υπέγραψε με την Λιβύη, αντιστρέφει τη Συμφωνία των Σεβρών.
Ο Χίτλερ διστακτικά στην αρχή, με blitzkrieg («κεραυνοβόλο πόλεμο») στη συνέχεια, άρχισε να ανακτά εδάφη που η Γερμανία είχε χάσει με τις συνθήκες: Από την κρίσιμη για τη χώρα του βιομηχανική περιοχή του Ρουρ και την Αυστρία μέχρι κομμάτι της Ουγγαρίας. Εκμεταλλεύτηκε την απροθυμία των ισχυρών της εποχής (Βρετανία, Γαλλία) να μπουν σε περιπέτεια ενός ακόμη πολέμου. Οι μνήμες από τον Α’ Παγκόσμιο ήταν ακόμη νωπές.'
Οι Ευρωπαίοι, πίστευαν αφελώς, ότι αν έκαναν κάποιες παραχωρήσεις στον Χίτλερ θα απέφευγαν τη σύγκρουση. Οταν κατάλαβαν την βουλιμία του, ήταν πια αργά. Είχε ξεκινήσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Αλλά αυτή ακριβώς η διστακτικότητά τους, η φοβισμένη αντίδραση, ήταν που τους έκανε στα μάτια του παρανοϊκού «Φύρερ» ως άβουλα ανθρωπάκια και τάιζε την αρρωστημένη του φιλοδοξία.
Την ίδια διστακτικότητα επιδεικνύουν και σήμερα οι Ευρωπαίοι ηγέτες αλλά και ο παίκτης στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο Ντόναλντ Τραμπ, έναντι των αξιώσεων του Ταγίπ Ερντογάν. Ο οποίος, απτόητος, γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων του κάθε έννοια διεθνούς δικαίου -παρά τις αντιδράσεις. Αν φυσικά θεωρούνται αντιδράσεις μια φραστική καταδίκη των «27» της ΕΕ στο τουρκολιβυκό σύμφωνο.
Ενδεικτικό της εκδικητικότητας του Χίτλερ, αλλά και της σκηνοθετικής του μανίας, είναι το γεγονός ότι όταν κατέκτησε τη Γαλλία, έβαλε τους ηττημένους στρατηγούς να υπογράψουν τη συνθήκη στο ίδιο βαγόνι που είχαν υπογράψει οι Γερμανοί τη συνθήκη του Κομπιέν. Για το σκοπό αυτό έβγαλε το ιστορικό εκείνο βαγόνι από το μουσείο, το τοποθέτησε στο ίδιο μέρος, έβαλε τους ηττημένους να περιμένουν, μπήκε, κάθισε δέκα ολόκληρα λεπτά χωρίς να τους πει κουβέντα και στη συνέχεια έφυγε, αφήνοντας τους στρατηγούς του να υπογράψουν τα διαδικαστικά.
Τέλος, ο Χίτλερ, πεπεισμένος πλέον ότι είναι η ενσάρκωση της Θείας Πρόνοιας και κατά πολύ ανώτερος των έμπειρων στρατηγών του, ανέλαβε ο ίδιος την αρχηγία του Γερμανικού στρατού. Ηταν Καγκελάριος, Φύρερ και αρχιστράτηγος. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά.
Πρόσφατα, ο Ταγίπ Ερντογάν ανέλαβε επικεφαλής του Τουρκικού στρατού, αρχιστράτηγος. Λίγο αργότερα, έκανε την επέμβαση στη Συρία.
Για να μην παρεξηγηθώ, επαναλαμβάνω: Δεν υπάρχει καμία εξομοίωση Ερντογάν-Χίτλερ. Στο κάτω-κάτω, ο Τούρκος πρόεδρος, μπορεί να πει κανείς, εξυπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο τα συμφέροντα του λαού του, όπως ο ίδιος τα αντιλαμβάνεται. «Ωρες-ώρες, τον ζηλεύω τον Ερντογάν» μου έλεγε πρόσφατα έμπειρος διπλωμάτης απαριθμώντας τις προσεκτικά μελετημένες κινήσεις του.
Αλλωστε, κανείς δεν ξέρει πώς θα είναι τα πράγματα στην Τουρκία, στην μετά-Ερντογάν εποχή. Πολλοί φοβούνται πως «έρχονται χειρότεροι». Και, εν πολλοίς, δεν έχουν άδικο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι κινήσεις Ερντογάν δεν είναι βλαπτικές για την Ελλάδα ή και την ΕΕ. Η στάση του Τούρκου προέδρου στο μεταναστευτικό/προσφυγικό είναι ξεκάθαρη. Απειλεί να πλημμυρίσει την ΕΕ με 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Συν της άλλοις, οι βλέψεις του για την ενίσχυση της επιρροής του Τουρκικού κράτους δεν περιορίζονται μόνο στην Ανατολική Μεσόγειο – και τώρα στην βόρεια Αφρική – αλλά και στα Βαλκάνια. Και μάλιστα με λαούς που έχουν έντονο μουσουλμανικό στοιχείο, όπως την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Κόσοβο. Τα περίφημα «δυτικά Βαλκάνια» τα οποία δεν βλέπουν φως στην ενταξιακή τους πορεία στην ΕΕ.
Εν κατακλείδι, η ιστορία είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για να μην επαναλαμβάνεις τα ίδια λάθη.
Και όπως έλεγε ο θεωρητικός του διαλεκτισμού υλισμού Κάρολος Μαρξ, «η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα». Ελπίζω αυτή η φορά να αποδειχθεί φάρσα. Γιατί την τραγωδία την βίωσε ο πλανήτης.