Στο μυαλό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιχειρεί να διεισδύσει Αμερικανός αναλυτής, πρώην στέλεχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, προκειμένου να εξηγήσει τα κίνητρα του Τούρκου προέδρου πίσω από τη συμφωνία με τη Λιβύη για τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες στην ανατολική Μεσόγειο, μια «μονομερή κίνηση που κλιμάκωσε χωρίς λόγο τις εντάσεις στην περιοχή».
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Lehigh της Πενσυλβάνια και συνεργάτης του Council of Foreign Relations, Χένρι Τζ. Μπάρκεϊ σε άρθρο του στο euractiv, η συμφωνία της Τουρκίας με την κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, που εξόργισε την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο υπεγράφη εν μέσω δύο σημαντικών εξελίξεων: Πρώτον την κλιμάκωση του εμφυλίου μεταξύ της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας και του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) του Χαλίφα Χαφτάρ, που ελέγχει σημαντικό τμήμα των εδαφών της Λιβύης. Και δεύτερον την ενεργότερη στήριξη της Ρωσίας προς τον Χαφτάρ, που τον έφερε σε πλεονεκτική θέση. Μέσα σ’ αυτά τα συμφραζόμενα η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης περιέπλεξε ακόμη περισσότερο τις προσπάθειες διαμεσολάβησης του ΟΗΕ για τη λήξη του εμφυλίου στη βορειοαφρικανική χώρα.
Tα ενεργειακά και τα συμφέροντα της Τουρκίας στη Λιβύη
Αλλά γιατί ο Ερντογάν να προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση από τη στιγμή που η κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης ελέγχει μόνον ένα μικρό κομμάτι της χώρας; Σύμφωνα με τον Μπάρκεϊ ένας λόγος είναι η αντίδραση στη συμφωνία Κύπρου, Αιγύπτου και Ισραήλ για εξαγωγή υδρογονανθράκων από τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη. Ένας δεύτερος λόγος είναι τα οικονομικά συμφέροντα της Τουρκίας στη Λιβύη με τη συνεργασία που είχε ξεκινήσει επί καθεστώτος Μουαμάρ Καντάφι. Τουρκικές εταιρείες, ειδικά κατασκευαστικές, είχαν εξασφαλίσει πολλά συμβόλαια για έργα υποδομών και ως εκ τούτου ο Ερντογάν παραμένει προσηλωμένος στην υποστήριξη προς τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση, ακόμη και με την πώληση στρατιωτικού εξοπλισμού. Η συμφωνία με την Άγκυρα είναι ένας τρόπος για την κυβέρνηση αυτή της Λιβύης να εξοφλήσει τα οφειλόμενα…
Ο Αμερικανός αναλυτής εξηγεί, όμως, ότι η στάση του Ερντογάν συνδέεται και με το Κυπριακό. Η Άγκυρα επιμένει ότι η Λευκωσία δεν θα έπρεπε να προχωρήσει στις έρευνες και την εξαγωγή υδρογονανθράκων αφήνοντας εκτός παιχνιδιού τους Τουρκοκύπριους και ξεκίνησε δικές της έρευνες σε Κυπριακά χωρικά ύδατα αψηφώντας ΕΕ και ΗΠΑ, που διεμήνυσαν στην Τουρκία να απέχει από τέτοιες δραστηριότητες. Σημειώνει, ταυτόχρονα, ότι οι κινήσεις του Ερντογάν θα πρέπει να εξηγηθούν και σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο, εκείνο του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» που υιοθέτησε η Τουρκία διεκδικώντας τεράστια κομμάτια της υφαλοκρηπίδας στην ανατολική Μεσόγειο εις βάρος των γειτόνων της.
Οι ηγεμονικές φιλοδοξίες του Ερντογάν για την Τουρκία
Αλλά πέραν όλων αυτών, όπως υπογραμμίζει ο Χένρι Τζ, Μπάρκεϊ, οι κινήσεις αυτές αντανακλούν και τις φιλοδοξίες του Ερντογαν να καταστήσει την Τουρκία σημαντικό, αν όχι κυρίαρχο παίκτη στην ευρύτερη περιοχή. Θυμίζει δε ότι η Τουρκία έχει στήσει μεγάλη στρατιωτική βάση στο Κατάρ και προ διετίας και στη Σομαλία, αλλά και την εισβολή στη βορειοανατολική Συρία κατά των Κούρδων, προκαλώντας μεταξύ άλλων την οργή του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος υποστηρίζει τις δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ στη Λιβύη.
Ο Αμερικανός αναλυτής εκτιμά ότι ο Ερντογάν ίσως προσπαθεί να επωφεληθεί και από τη σχέση του με τον Ντόναλντ Τραμπ - τον οποίο κατάφερε «να εξουδετερώσει» σε βαθμό που ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος των ΗΠΑ να αρνείται, μέχρι τώρα, να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία για σειρά θεμάτων, όπως ζητά το Κογκρέσο- ώστε να διαμορφώσει μια «πιο ανεξάρτητη» εξωτερική πολιτική. Σημειώνει δε ότι η συμφωνία με τη Λιβύη υπεγράφη μετά την πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Ουάσιγκτον και λίγο πριν την τελευταία σύνοδο του ΝΑΤΟ…
Η τακτική αυτή των προκλήσεων του Ερντογάν απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο, παρά τις απειλές της ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία για τις κινήσεις της στην κυπριακή ΑΟΖ προβληματίζει, λέει ο Χένρι Τζ. Μπάρκεϊ. «Ίσως η Άγκυρα να θεωρεί ότι πρέπει να δώσει το στίγμα της ενόψει της διευθέτησης του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη», γράφει. Και καταλήγει: «Ακόμη κι αν ξεκινούσαν αμέσως έρευνες σ’ αυτή τη νέα ζώνη τουρκικά πλοία, θα χρειαστούν πολλά χρόνια, αν όχι μια δεκαετία, προτού υπάρξουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Την ίδια ώρα η εμφάνιση της μονομέρειας της Άγκυρας κλιμακώνει χωρίς λόγο τις εντάσεις στην περιοχή και ως συνήθως αφήνει τις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον να βγάλουν τα κάστανα απ’ τη φωτιά».