Tα έργα στα οποία θα σταθεί με ξεχωριστό ενδιαφέρον κάθε ξένος ηγέτης, οι ομιλίες, τα συλλεκτικά δώρα -αυτό είναι το πρόγραμμα και η εμπειρία που θα ζήσουν για 75 λεπτά στις 24 Μαρτίου στην Εθνική Πινακοθήκη πρίγκιπας Κάρολος, Μισούστιν, Αναστασιάδης και Παρλί.
Μια υδατογραφία με μολύβι σε χαρτί, σχετικά μικρή. Πυκνοί καπνοί, με τη φωτιά να αχνοφαίνεται στο βάθος, τα πλοία να λυγίζουν, δύο άνθρωποι σε μια βάρκα, απεγνωσμένοι προσπαθούν να σωθούν. Αυτή η υδατογραφία του Μαλτέζου Νίκολας Καμιλλιέρι, είναι το έργο που νοηματοδοτεί την επίσκεψη των ξένων ηγετών στην Ελλάδα για τον εορτασμό των 200 ετών από την Επανάσταση. Αναπαριστά την ναυμαχία του Ναβαρίνου που έγινε στις 20 Οκτωβρίου του 1827 και σχεδιάστηκε την ίδια χρονιά από τον Καμιλλιέρι που έζησε τη ναυμαχία επιβιβασμένος σε πλοίο του βρετανικού στόλου. To έργο (ζωγραφίστηκε κατά το πρότυπο του George Philip) βρίσκεται στην άκρη της αίθουσας όπου στεγάζεται η έκθεση για το 1821 της Εθνικής Πινακοθήκης, σχεδόν το τελευταίο έργο. Εκεί θα σταθούν οι ξένοι ηγέτες, αφού περάσουν από αριστουργηματικά έργα της ιστορικής ζωγραφικής, το απόγευμα της 24ης Μαρτίου του 2021.
Η πρώτη εικόνα που θα δουν όμως, πριν καν ανέβουν τα σκαλιά της Εθνικής Πινακοθήκης λίγο μετά τις έξι το απόγευμα, είναι το συγκλονιστικό έργο του Ροντέν «Ανδρας βαδίζει πάνω σε κολώνα», ύψους 3,45 μέτρων, στην είσοδο του κτιρίου. Μπαίνοντας, θα σταθούν στο φουαγιέ, απέναντι από το επιβλητικό, μοναδικών χρωματικών εντάσεων τρίπτυχο του Παναγιώτη Τέτση «Λαϊκή Αγορά». Μια υπενθύμιση ότι η Τέχνη και δη η Εθνική Πινακοθήκη οφείλουν να είναι σημείο συνάντησης των λαών. Μπροστά από το έργο θα στηθεί ένα πόντιουμ (όχι αυτό της φωτογραφίας) όπου θα γίνουν οι τρεις σύντομες ομιλίες, με ώρα εκκίνησης ακριβώς τις 18.15 το απόγευμα.
75 λεπτά στην Εθνική Πινακοθήκη
Πρώτη θα μιλήσει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, θα ακολουθήσει ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και μετά μια σύντομη τοποθέτηση της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα, πριν ξεκινήσουν οι ξεναγήσεις. Υπενθυμίζουμε ότι οι επίσημοι προσκεκλημένοι είναι ο Ρώσος πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν, ο διάδοχος του βρετανικού θρόνου και πρίγκιπας της Ουαλίας Κάρολος με τη σύζυγό του δούκισσα της Κορνουάλης Καμίλα, ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης και η Γαλλίδα υπουργός Αμύνης Φλοράνς Παρλί. Οι ομιλίες θα διαρκέσουν το πολύ 15 λεπτά για να ακολουθήσει η ξενάγηση που πρέπει να έχει ολοκληρωθεί στις 19.30. Μία ώρα συνολικά για να δουν οι ξένοι ηγέτες τον πρώτο όροφο της νέας Εθνικής Πινακοθήκης, δηλαδή τόσο την αίθουσα με την έκθεση για το 1821, όσο και την αίθουσα Κουτλίδη με τα αριστουργηματικά έργα του ελληνικού χρωστήρα. Ο δεύτερος και ο τρίτος όροφος, καθώς και τα υπόγεια θα μείνουν κλειστά.
Το δώρο του Πρωθυπουργού
Τα συνολικά 45 άτομα που θα βρεθούν στην Πινακοθήκη θα μοιραστούν σε πέντε γκρουπ. Μέλη της πολιτικής ηγεσίας θα συνοδεύουν κάθε ομάδα μαζί με μία επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης που θα κάνει την ξενάγηση. Πρόκειται για μια διαδικασία που επιβάλει το πρωτόκολλο υγειονομικής ασφάλειας που απαιτεί η πανδημία. Σημειώνουμε ότι φεύγοντας θα παραλάβουν το δώρο του Πρωθυπουργού: μια συλλεκτική, εξαιρετικά σπάνια δίτομη έκδοση στα αγγλικά από το «Λεύκωμα της ελληνικής Επανάστασης» του εκδοτικού οίκου Μέλισσα. Η παραγγελία έχει ήδη γίνει από το υπουργείο Πολιτισμού που εξασφάλισε τα τελευταία πενήντα αντίτυπα, αφού η έκδοση δεν υπάρχει πλέον στην αγορά.
«Η Ελλάς απαιτεί την ιστορικήν Πινακοθήκην της»
Αμέσως μετά τις ομιλίες, τα γκρουπ θα περάσουν το γυάλινο γεφυράκι που συνδέει το παλιό με το νέο κτίριο, με τον κήπο φωτισμένο, το κανάλι-υπόμνηση του Ιλισσού επίσης φωτισμένο να αναδεικνύει το γλυπτό του Βαρώτσου που έχει τοποθετηθεί μέσα στο νερό. Θα οδηγηθούν στην αίθουσα της έκθεσης για το 1821. Το iefimerida εξασφάλισε τον συμβολικό τίτλο της, που είναι «Η Ελλάς απαιτεί την ιστορικήν Πινακοθήκη της». Πρόκειται για μια φράση που είπε ο Ιωάννης Κωλέττης στις 15 Σεπτεμβρίου του 1844. Ο αγωνιστής του 1821 και στη συνέχεια ιδρυτής κόμματος, επί της δεύτερης πρωθυπουργίας του προσέγγισε τους εικαστικούς Γεώργιο και Φίλιππο Μαργαρίτη. καθηγητές στη Σχολή Τεχνών, για να τους ζητήσει να φτιάξουν μια μεγαλογραφία του Γεώργιου Καραϊσκάκη (το έργο παρουσιάζεται στην Πινακοθήκη). Η στιγμή ήταν κρίσιμη: ακριβώς ένα χρόνο πριν είχε πεθάνει ο Κολοκοτρώνης. Ο Κωλέττης φοβόταν ότι θα χαθούν οι ηρωικές μορφές του αγώνα από τη μνήμη του λαού. Εγραψε στους αδελφούς Μαργαρίτη: «Οι ήρωές μας αποθνήσκουν και ματαίως τα τέκνα των θέλουν ζητεί επιπνοίας ηρωισμού και φιλοπατρίας εις το ήθος των. Εργαθήτε διότι η Ελλάς απαιτεί την ιστορικήν Πινακοθήκην της».
Η αγιογραφία των ηρώων του 1821
Βαδίζοντας προς την αίθουσα, στις σκοτεινές προθήκες, θα συναντήσουν οι υψηλοί προσεκλημένοι τα σχέδια του Καρλ Κρατσάιζεν υπό τον τίτλο «Η αγιογραφία του Αγώνα». Μόλις 24 ετών, ο Βαυαρός ανθυπολοχαγός Κρατσάιζεν έφτασε τον Οκτώβριο του 1826 στην Ελλάδα για να πάρει μέρος στον Αγώνα. Η στιγμή ήταν καθοριστική: ο Ιμπραήμ είχε καταλάβει την Πελοπόννησο, οι Ελληνες ήταν εξαθλιωμένοι. Αρχισε να περιφέρεται στα στρατόπεδα, ζητώντας από οπλαρχηγούς και αγωνιστές να του ποζάρουν. Τους σχεδίαζε και μετά τους έβαζε να υπογράψουν τα σχέδια του. Επιστρέφοντας στο Μόναχο ένα χρόνο μετά, λιθογράφησε τα σχέδια για να τα διαδώσει, αφού υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον, κυρίως από τους φιλέληνες της Ευρώπης. Όπως επισημαίνει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, πρόκειται για τις εικόνες που όλοι έχουμε μάθει από τα σχολικά μας βιβλία, είναι οι εικόνες που καθόρισαν στη συλλογική μνήμη την όψη των αγωνιστών. Ακόμη και ο Βρυζάκης, από αυτά τα σχέδια άντλησε έμπνευση για τα έργα του. Μάλιστα, μια ειδική συλλεκτική έκδοση με τα σχέδια του Βαυαρού που έμελλε να διαδώσει την προσωπογραφία του Αγώνα, θα δοθεί ως δώρο από τους ξένους ηγέτες στις 24 Μαρτίου στους ξένους ηγέτες, συνοδεύοντας το δώρο του Πρωθυπουργού.
Το έργο που θα γοητεύσει τον πρίγκιπα Κάρολο
Το πρώτο έργο που θα αντικρύσουν οι ξένοι υψηλοί επισκέπτες μπαίνοντας στην αίθουσα είναι το καθηλωτικό «Η Ελλάς Ευγνωμονούσα» του Θεόδωρου Βρυζάκη, έργο εμβληματικό, διαστάσεων 2,15 επί 1,57. Συνολικά 35 έργα φιλοξενούνται στην έκθεση εκ των οποίων δύο είναι δάνεια από συλλέκτες. Πέρα από τη «Ναυμαχία του Ναβαρίνου» του Νίκολας Καμιλλιέρι που μυσταγωγικά θα ενώσει ξανά τους ηγέτες των ξένων δυνάμεων, υπάρχουν έργα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για κάποιους από αυτούς. Για τον πρίγκιπα Κάρολο θα είναι «Υποδοχή του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» που ζωγράφισε ο Θεόδωρος Βρυζάκης το 1861, ακολουθώντας με μεγάλη πιστότητα τις προφορικές μαρτυρίες ακόμα και για τα ρούχα που φορούσε ο λόρδος Βύρων στη συνάντησή του με τον Μαυροκορδάτο. Για τον Ρώσο Πρωθυπουργό θα είναι σίγουρα το έργο του Ιβάν Αϊβαζόφσκι «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη», όπως μας εξηγεί η Λίνα Μενδώνη.
Ξένοι ηγέτες στο σαλόνι της κυρίας Σερπιέρη
Στη συνέχεια τα πέντε γκρουπ με τους ξένες ηγέτες θα περάσουν στην άλλη άκρη του πρώτου ορόφου, στην αίθουσα Κουτλίδη που μοιάζει να φωτίζεται διαρκώς από ένα εσωτερικό φως, χάρη τη μεμβράνη που έχει τοποθετηθεί στην οροφή, κάτω από τα φώτα. Εκεί θα τους υποδεχθεί ένα έργο βάρους ενός τόνου: η προσωπογραφία της Κλεμάνς Σερπιέρη του Νικηφόρου Λύτρα, ένα έργο που εφεξής θα εκτίθεται μόνιμα στην Εθνική Πινακοθήκη. Σημειώνουμε ότι δεν θα γίνει ειδικά για τον πρίγκιπα Κάρολο ειδική αναφορά στο έργο του Ιάκωβου Ρίζου «Αθηναϊκή βραδιά ή στην Ταράτσα» (1897) αυτής της αίθουσας, όπως είχε αναφερθεί πρόσφατα.
Με την αίθουσα Κουτλίδη θα ολοκληρωθεί ο κύκλος της ξενάγησης και ακριβώς στις 7.30 οι ξένοι ηγέτες θα αποχωρήσουν. Αφήνοντας πίσω τους την κατάφωτη Πινακοθήκη και τις όψεις κάποιων αγωνιστών από τα σχέδια του Κρατσάιζεν να φωτίζονται στα παράθυρα του πρώτου ορόφου και να φαίνονται από τους περαστικούς στη Μιχαλακοπούλου, σαν να περπατούν μαζί τους στον δρόμο, χάρη σε ειδικές μεμβράνες που έχουν τοποθετηθεί στα τζάμια.