Πώς θα αποκαλέσεις τον πρίγκιπα Κάρολο αν βρεθεί απέναντί σου; Μπορείς να ζητήσεις αυτόγραφο; Να ρωτήσεις για τον Χάρι; Εστω, για τα Γλυπτά το Παρθενώνα; Γιατί το στεφάνι που θα καταθέσει στον Αγνωστο Στρατιώτη έχει φτερά στρουθοκαμήλου; Ο Βασίλης Κουτσαβλής, Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Τατοΐου, γράφει τα πάντα για το πρωτόκολλο της επίσκεψης και φωτίζει λάθη του παρελθόντος.
Πολλοί θεωρούν το πρωτόκολλο και την εθιμοτυπία στις σχέσεις των χωρών περιττές τυπικότητες, αναχρονιστικά και χωρίς ουσία στοιχεία. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Οι κοινωνίες από την πρώτη στιγμή της οργάνωσής τους καθόρισαν κανόνες διαγωγής, κάποιοι εκ των οποίων είναι κοινοί. Η εθιμοτυπία είναι το σύνολο αυτών των κανόνων και την διακρίνουμε σε εσωτερική και εξωτερική εθιμοτυπία μιας χώρας. Την διακρίνουμε επίσης σε κοινωνική και επίσημη.
Με το συνέδριο της Βιέννης το 1815 κωδικοποιούνται όλοι αυτοί οι κανόνες που καθορίζουν τις σχέσεις μεταξύ κρατών και το 1961 πάλι στην Βιέννη η κωδικοποίηση αυτή εκσυγχρονίζεται.
Το σύνολο των εθιμοτυπικών κανόνων συμπεριφοράς σε γραπτό λόγο όπου προσδιορίζονται με αυστηρό τρόπο οι συμπεριφορές και οι τύποι που επιβάλλεται να τηρούνται από διακεκριμένα πρόσωπα συνιστά το πρωτόκολλο. «Σκοπός του πρωτοκόλλου είναι η καθιέρωση μιας τάξης που να διευκολύνει τις σχέσεις μεταξύ κρατών και να μην τις περιπλέκει, να μην δημιουργεί προβλήματα αλλά να τα προλαμβάνει» (Χαράλαμπος Ε. Κόρακας). Η αρχή της ισότητας των κρατών και της αμοιβαιότητας θεωρούνται εκ των θεμελιωδών θεσμών της εθιμοτυπίας.
Η άφιξη τις επόμενες μέρες του διαδόχου του βρετανικού θρόνου και της συζύγου του στην Ελλάδα αλλά και των άλλων υψηλών προσκεκλημένων μας είναι αδιαμφισβήτητα μια ιστορική ευκαιρία για την χώρα μας. Η επίσκεψη τους στην χώρα μας θα είναι η πρώτη τους επίσκεψη στο εξωτερικό για το 2021 και η τρίτη επίσκεψη στο εξωτερικό εν καιρώ πανδημίας και lockdown. Ο πρίγκιπας Κάρολος λόγω της πανδημίας ακύρωσε πέρυσι τον Μάρτιο το προγραμματισμένο ταξίδι του στην Βοσνία, την Κύπρο και την Ιορδανία. Η αποδοχή λοιπόν της πρόσκλησης του Έλληνα Πρωθυπουργού και η παρουσία του στην Ελλάδα για τους εορτασμούς είναι μια σημαντική διπλωματική επιτυχία.
Τα SOS της πριγκιπικής επίσκεψης
Πάμε λοιπόν να δούμε πρακτικά τι θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαιτέρως τις επόμενες μέρες. Στο παρόν κείμενο θα μιλήσουμε γενικά για τις επίσημες επισκέψεις αρχηγών κρατών στην χώρα μας μιας και την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει ανακοινωθεί ακόμα το επίσημο πρόγραμμα των εορτασμών της επετείου. Θα επικεντρωθούμε στο πρόσωπο του διαδόχου του Βρετανικού Θρόνου και στο πρωτόκολλο που τον συνοδεύει.
Καταρχήν οφείλουμε να υπογραμμίσουμε κάτι πολύ σημαντικό το οποίο δεν πρέπει να παραβλέψουμε επ’ ουδενί. Ο διάδοχος του βρετανικού θρόνου δεν είναι Αρχηγός Κράτους αλλά στην Ελλάδα και στην παρούσα συγκυρία θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε ως τέτοιον. Είναι πολύ λεπτό το ζήτημα αυτό και μπορεί να προκαλέσει αμηχανία και παρεξηγήσεις. Και το 2018 στην πρώτη του επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα του αποδόθηκαν τιμές αρχηγού κράτους. Οφείλουμε εδώ να επισημάνουμε ότι η αρχηγός του κράτους του Ηνωμένου Βασιλείου, Βασίλισσα Ελισάβετ λόγω της ηλικίας της έχει σταματήσει τα ταξίδια στο εξωτερικό. Για τον λόγο αυτό την εκπροσωπεί εκτός Ηνωμένου Βασιλείου ο Πρίγκιπας Κάρολος, διάδοχός της και μελλοντικός Βασιλιάς.
Η άφιξη στο αεροδρόμιο-Ανεπίσημη τελετή υποδοχής
Με την τροχοδρόμηση του βασιλικού αεροσκάφους στρώνεται το κόκκινο χαλί και παρατάσσεται τιμητικό άγημα δεξιά και αριστερά του χαλιού. Στην δεξιά πλευρά του χαλιού και δίπλα στην σκάλα στέκεται ο Γενικός Γραμματέας της Προεδρίας της Δημοκρατίας για να καλωσορίσει τον υψηλό καλεσμένο εκ μέρους της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, εκπρόσωπος της Κυβερνήσεως που μπορεί να είναι ο Υπουργός Εξωτερικών ή ο αναπληρωτής του για να εκπροσωπήσει τον Πρωθυπουργό και την Κυβέρνηση, ο Έλληνας πρέσβης στην χώρα του υψηλού καλεσμένου, οι Διευθυντές του πολιτικού και του στρατιωτικού γραφείου της Προεδρίας της Δημοκρατίας, ο Διευθυντής της αρμόδιας πολιτικής διεύθυνσης του ΥΠΕΞ, ενώ συνήθως παρίστανται ο Αερολιμενάρχης, ο διοικητής του αστυνομικού τμήματος του Αερολιμένος, ο στρατιωτικός διοικητής του Αερολιμένος και μέλη της Πρεσβείας του Ηνωμένου Βασιλείου στην χώρα μας. Στην υποδοχή του Πρίγκιπα Καρόλου το 2018 παρούσα ήταν η Πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στην χώρα μας κ. Kate Smith. Όλα θα πρέπει να προσεχθούν στην τελευταία λεπτομέρειά τους και οι άνθρωποι που είναι στην πίστα του αεροδρομίου θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι για τον ρόλο τους.
Ο Πρίγκιπας Κάρολος και η σύζυγός του θα χαιρετήσουν του επισήμους που θα έχουν παραταχθεί στην δεξιά πλευρά του χαλιού και θα κατευθυνθούν στο αυτοκίνητό τους αφού επιθεωρήσουν το τιμητικό άγημα. Περιστατικά όπως αυτό του 2018 με πυροσβέστη ο οποίος βρέθηκε στην πόρτα του αυτοκινήτου του πριγκιπικού ζεύγους και έπιασε κουβέντα στον Πρίγκιπα Κάρολο πρέπει να αποφεύγονται. Το Πριγκιπικό ζεύγος θα πρέπει να ακολουθήσει το πρόγραμμα του με ακρίβεια δευτερολέπτου οπότε η υποδοχή θα πρέπει να γίνει με βάση τα προβλεπόμενα χωρίς πολλούς ενθουσιασμούς και πολυλογίες. Ο χρόνος της υποδοχής στο αεροδρόμιο υπολογίζεται περίπου στα 10 λεπτά. Στη συνέχεια σχηματίζεται αυτοκινητοπομπή με μοτοσυκλετιστές της τροχαίας και αυτοκίνητα ασφαλείας. Οι υψηλοί καλεσμένοι αναχωρούν από τον έξοδο VIP του Αερολιμένα και φτάνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα στο κέντρο της Αθήνας μιας και οι κεντρικές λεωφόροι κλείνουν κατ’ εντολή της τροχαίας για να διέλθει η αυτοκινητοπομπή. Ελικόπτερο της Ελληνικής Αστυνομίας ακολουθεί από αέρος.
Κατάθεση στεφάνου στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη
Η αυτοκινητοπομπή από το αεροδρόμιο φτάνει στο Σύνταγμα όπου γίνεται η τελετή κατάθεσης στεφάνου στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Εκπρόσωπος της κυβέρνησης ή στρατιωτικός αξιωματούχος συνοδεύει τον υψηλό προσκεκλημένο και στρατιωτικό άγημα αποδίδει τιμές. Το 2018 είχαμε ένα ατυχές περιστατικό με την περιγραφή του στεφανιού που κατέθεσε ο Πρίγκιπας Κάρολος. Στην περιγραφή του από δημοσιογράφο αναφέρθηκε ότι φέρει λευκή κορώνα το οποίο δεν ισχύει. Το στεφάνι έρχεται από την Αγγλία, φέρει κόκκινες παπαρούνες και τα φτερά στρουθοκαμήλου, σύμβολο του Πρίγκιπα της Ουαλίας καθώς και το μότο του και το καρτελάκι με το όνομά του και τον τίτλο του.
Σε άλλο ατυχές περιστατικό στην περιγραφή της κατάθεσης στεφάνου από την δημοσιογράφο της Κρατικής Τηλεόρασης ειπώθηκε ότι «τώρα βλέπουμε να βγαίνει από το αυτοκίνητο η κυρία Καμίλα». Τεράστιο faux pas της κρατικής τηλεόρασης. Η προσφώνηση είναι «Η Δούκισσα της Κορνουάλης» ή η «υψηλοτάτη» και ποτέ Καμίλα κτλ. Μετά την κατάθεση στεφάνου ανακρούονται οι εθνικοί ύμνοι της χώρας του προσκεκλημένου και ο ελληνικός εθνικός ύμνος, γίνεται επιθεώρηση του τιμητικού αγήματος, χαιρετισμός των εκπροσώπων των ενόπλων δυνάμεων και αναχώρηση για την Ηρώδου Αττικού και την εκεί επίσημη υποδοχή από την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Η τελετή υποδοχής στο Προεδρικό Μέγαρο
Η αυτοκινητοπομπή φτάνει στην Ηρώδου Αττικού από το Σύνταγμα. Το αυτοκίνητο των υψηλών καλεσμένων σταματά στην συμβολή Ηρώδου Αττικού και Βασιλέως Γεωργίου Β’ και αποβιβάζονται. Μπροστά στις δύο εισόδους του κήπου του Προεδρικού Μεγάρου έχει στρωθεί κόκκινο χαλί. Παρατεταγμένος λόχος 4 διμοιριών της Προεδρικής Φρουράς για τις επίσημες υποδοχές και 3 διμοιριών για ανεπίσημες υποδοχές τοποθετείτε στην αριστερή πλευρά του χαλιού με σημαία και μπάντα. Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας υποδέχεται τον υψηλό καλεσμένο και την σύζυγό του. Ανακρούονται οι Εθνικοί Ύμνοι της τιμώμενης χώρας και της Ελλάδος, γίνεται η επιθεώρηση του αγήματος και παιανίζει το Εμβατήριο της Σημαίας.
Εδώ ας θυμηθούμε την επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα. Την ώρα που σταματά ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κ Προκόπης Παυλόπουλος για την ανάκρουση των εθνικών ύμνων, ο Πρόεδρος Ομπάμα σταματά και αυτός για λίγο και στην συνέχεια φεύγει μόνος του. Όσο καλά ή κακά και αν έχουν κάνει την δουλειά τους οι επίσημες αντιπροσωπείες και τα στελέχη της Πρεσβείας και τα τμήματα εθιμοτυπίας εδώ χρειάζεται το common sense. Ο εκάστοτε Πρόεδρος όταν υποδέχεται τον ξένο ηγέτη οφείλει να του υπενθυμίσει χαμηλόφωνα και διακριτικά όσο περπατούν στο κόκκινο χαλί ότι θα σταματήσουμε μπροστά στην σημαία και εκεί θα ακούσουμε τους εθνικούς ύμνους. Οφείλει να προστατεύει τον υψηλό καλεσμένο και να έχει ενσυναίσθηση για να αποφεύγονται τέτοια λάθη.
Στη συνέχεια γίνονται οι χειραψίες (κάτι που προφανώς δεν επιτρέπει τώρα το υγειονομικό πρωτόκολλο) με τα μέλη της Κυβερνήσεως, με τα μέλη της αντιπροσωπείας του υψηλού καλεσμένου και τα μέλη της πρεσβείας του υψηλού καλεσμένου στην Ελλάδα που είναι παρατεταγμένα στην κάτω είσοδο του Προεδρικού Μεγάρου και ακολουθεί η είσοδος στο Προεδρικό Μέγαρο πεζή. Εντός Προεδρικού Μεγάρου λαμβάνουν χώρα οι καθιερωμένες κατ’ ιδίαν συζητήσεις και οι διευρυμένες συνομιλίες Αντιπροσωπειών. Εφόσον το τιμώμενο πρόσωπο είναι Μονάρχης δεν προβλέπονται διευρυμένες συνομιλίες. Στο Προεδρικό Μέγαρο γίνεται η ανταλλαγή δώρων που έχουν φτάσει ήδη και από τις δύο πλευρές και η φωτογράφηση.
Εδώ αξίζει να μνημονεύσουμε ότι οι τελετές υποδοχής αρχηγών κρατών άλλαξαν στην πρώτη θητεία του αείμνηστου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου. Με πρόταση τότε του Υπουργού Εξωτερικών κ. Θεόδωρου Πάγκαλου η υποδοχή στο αεροδρόμιο έγινε ανεπίσημη για να μην καταφθάνει εκεί σύσσωμο το Υπουργικό Συμβούλιο και χάνεται πολύτιμος χρόνος από το Κυβερνητικό έργο. Ο Κωστής Στεφανόπουλος καθιερώνει την επίσημη υποδοχή έξω από το Προεδρικό Μέγαρο όπως γίνεται μέχρι σήμερα με την εκεί παρουσία μελών της Κυβερνήσεως. Σε περίπτωση βροχής η υποδοχή γίνεται μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο.
Το δείπνο στο Προεδρικό Μέγαρο
Το βράδυ της πρώτης μέρας της επίσημης επίσκεψης παρατίθεται επίσημο δείπνο στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Συνήθως ξεκινά στις 21.00 και ολοκληρώνεται στις 23.00. Εδώ δυστυχώς διαχρονικά παρατηρούνται τα μεγαλύτερα ατοπήματα και λάθη που σχετίζονται τόσο με ζητήματα εθιμοτυπίας και πρωτοκόλλου όσο και με ζητήματα φιλοξενίας. Είναι πλέον καιρός κατά την άποψή μου η Προεδρία της Δημοκρατίας να αποβάλει στα επίσημα δείπνα την μιζέρια της ψωροκώσταινας με την φτηνή δικαιολογία «ανταποκρινόμαστε και προσαρμοζόμαστε στην γενικότερη οικονομική ή άλλη κατάσταση».
Τα δείπνα αυτά θα πρέπει να ακολουθούν τα διεθνή standards και όχι χάριν λαϊκισμών και φόβων να προσαρμόζονται στο κυριακάτικο τραπέζι μιας μεσοαστικής οικογένειας. Το Προεδρικό Μέγαρο οφείλει να βάλει τα καλά του. Αυτό το βράδυ εκπροσωπείται η Ελλάδα στον κόσμο. Εκπροσωπείτε η ελληνική φιλοξενία και καλώς ή κακώς η αστική δημοκρατία και ένας αστικός τρόπος ζωής. Είναι μια κορυφαία στιγμή δημοσίων και διεθνών σχέσεων της χώρας. Από το μενού, την μουσική, το art de la table μέχρι και τον τρόπο που είναι ενδεδυμένοι οι καλεσμένοι οφείλουμε να εκπέμπουμε αρχοντιά. Δεν είναι ούτε έξοδος σε κέντρο διασκεδάσεως, ούτε γάμος σε επαρχιακό ξενοδοχείο. Ας δούμε μερικά στοιχεία του δείπνου ξεκινώντας από το επίσημο τραπέζι.
Η διάταξη του τραπεζιού
Αυτό το τραπέζι σε σχήμα Π έχει κουράσει. Αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία οι καλεσμένοι στο τραπέζι να κάθονται συνήθως μόνο από την μια πλευρά των δύο πλαϊνών πτερύγων του τραπεζιού. Λες και βρισκόμαστε σε αίθουσα δημοτικού συμβουλίου ή σε υπηρεσιακή σύσκεψη σε Υπουργείο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απουσιάζουν τα σερβίτσια της άλλης πλευράς και τα τραπέζια να είναι άδεια και απολύτως μίζερα. Το μόνο τραπέζι όπου κάθονται καλεσμένοι μόνο από την μια πλευρά είναι το επίσημο της Προέδρου της Δημοκρατίας με τους υψηλούς καλεσμένους της. Δείτε φωτογραφίες από τα επίσημα τραπέζια άλλων δημοκρατιών στο εξωτερικό που χρησιμοποιούν την διάταξη Π. Θα παρατηρήσετε ότι αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα δεν γίνεται πουθενά αλλού. Μόνο αν οι προσκεκλημένοι είναι πάρα πολλοί βάζουν σερβίτσια στις άκρες των πλαϊνών πτερύγων με αποτέλεσμα τα πλαϊνά τραπέζια του Π να είναι μισοάδεια και να απουσιάζει παντελώς το πολύ σημαντικό θέμα της συμμετρίας. Θα μπορούσε να αλλάξει η διάταξη και να γίνονται δείπνα και σε ροτόντες όπως στο Προεδρικό Μέγαρο της Πορτογαλίας. Πολύ πιο ζεστή η ατμόσφαιρα από αυτόν τον άδειο χώρο στη μέση του Π. Τέλος είναι αυτονόητο όπως και στα επίσημα ιδιωτικά δείπνα ότι ο υψηλός προσκεκλημένος κάθεται πάντα από την δεξιά πλευρά του Οικοδεσπότη.
Το τραπεζομάντηλο
Αυτό το λευκό τραπεζομάντηλο μέχρι το πάτωμα σαν να είναι στρωμένος μπουφές και όχι επίσημο τραπέζι δείπνου πρέπει κατά την γνώμη μου να αλλάξει. Με την τοποθέτηση καλεσμένων και στις δύο πλευρές του τραπεζιού το τραπεζομάντηλο οφείλει να κρέμεται μέχρι και λίγο πιο κάτω από το μέσον του ποδιού του τραπεζιού. Φυσικά να είναι άψογα σιδερωμένο και καθαρό.
Η διακόσμηση του τραπεζιού
Σε όσα επίσημα δείπνα έχουν γίνει στην Προεδρία της Δημοκρατίας παρατηρούμε κάποια κηροπήγια ατάκτως ερριμμένα κυρίως στις άκρες του τραπεζιού και όχι στην θέση που πρέπει να βρίσκονται. Οφείλει η Προεδρία να αυξήσει τον αριθμό των κηροπηγίων στα επίσημα δείπνα και να αποκτήσει κηροπήγια πιο ψηλά και μεγάλα για να μην ενοχλούν τους συδαιτημόνες. Το τραπέζι γίνεται ακόμα πιο εντυπωσιακό όταν τοποθετηθούν στην κορυφή των κεριών οι ειδικές μπρούτζινες θήκες που στηρίζουν καπελάκια για το κάθε κερί. Η Προεδρία έχει εξαιρετικά επάργυρα σουπλά, μαχαιροπήρουνα και ποτήρια. Θεωρώ όμως ότι πρέπει σύντομα να αποκτήσει ένα νέο πορσελάνινο σερβίτσιο ειδικά σχεδιασμένο για την Προεδρία. Διαθέτει επίσης πολύ όμορφες θήκες αλατιού και πιπεριού, πετσέτες και name cards holders και σκεύη ψωμιού και βουτύρου.
Μεγάλο διαχρονικό faux pas των τραπεζιών του Προεδρικού οι ανθοσυνθέσεις για τα τραπέζια. Εξαιρετικά χαμηλές, μικρές και μίζερες αφήνουν το τραπέζι εντελώς άδειο και φτωχό. Οφείλει η Προεδρία να επενδύσει περισσότερο στα λουλούδια του τραπεζιού. Έχουμε εξαιρετικά λουλούδια στην Ελλάδα και εξαιρετικούς επαγγελματίες ανθοδέτες και ανθοπώλες. Οι συνθέσεις πρέπει να είναι πιο πλούσιες και εντυπωσιακές. Εν απουσία άλλων διακοσμητικών στο τραπέζι τα λουλούδια οφείλουν να γεμίζουν τα κενά.
Ως Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Κτήματος Τατοΐου προτείνω στην Προεδρία της Δημοκρατίας να υπογράψει με το Υπουργείο Πολιτισμού μνημόνιο συνεργασίας έτσι ώστε να μπορούν να μεταφέρονται στο Προεδρικό Μέγαρο, για πολύ επίσημα δείπνα, αντικείμενα που βρίσκονται στο Τατόι και κοσμούσαν τα τραπέζια των Ανακτόρων. Με αυτόν τον τρόπο τα τραπέζια θα γίνουν πιο πλούσια και θα ανταποκρίνονται πλέον καλύτερα στους παγκοσμίως αποδεκτούς κώδικες του Art de la table. Δυστυχώς πολλά αντικείμενα που θα είχαν ξεχωριστή θέση σε αντίστοιχες περιπτώσεις πουλήθηκαν στην μεγάλη δημοπρασία του Οίκου Christies το 2007. Τονίζω και υπογραμμίζω ότι τα αντικείμενα αυτά θα δανείζονται και στην συνέχεια θα επιστρέφουν στο Ανάκτορο του Τατοΐου όπου και θα εκτίθενται μόνιμα και θα τα θαυμάζουν οι Έλληνες και οι ξένοι επισκέπτες μας. Η Πορτογαλία, η Γαλλία και η Ιταλία για παράδειγμα κάνουν κατά κόρον χρήση τέτοιων αντικειμένων από τα πρώην Ανάκτορά τους και κατά γενική ομολογία και οι τρεις Δημοκρατίες στήνουν τα καλύτερα τραπέζια για την υποδοχή των υψηλών καλεσμένων τους.
Το μενού
Χαίρομαι πολύ που η νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας επέλεξε να εμπλέξει ταλαντούχους Έλληνες σεφ προκειμένου να μαγειρεύουν για τα επίσημα δείπνα της Προεδρίας με εξαιρετικά ελληνικά προϊόντα από όλη την επικράτεια. Η κάθε γωνιά της χώρας μέσω της τοπικής της παραγωγής μπορεί να εκπροσωπείται σε αυτά τα επίσημα δείπνα αναδεικνύοντας την ποιότητα και την ποικιλία της ελληνικής γεωργίας, κτηνοτροφίας και αλιείας. Αυτή η πρωτοβουλία της Προέδρου είναι εξαιρετική και πρέπει να συνεχιστεί με διαφορετικούς σεφ κάθε φορά που θα ετοιμάζουν τόσο τα φαγητά όσο και τα γλυκά των επίσημων δείπνων. Τα καλύτερα κρασιά θα πρέπει να επιλέγονται κάθε φορά τιμώντας κάθε γωνιά της χώρας μας στα επίσημα δείπνα.
Με αυτή την ωραία ιδέα της Προέδρου γλυτώσαμε εύχομαι για πάντα την περιβόητη σφυρίδα που σερβιριζόταν διαχρονικά στο Προεδρικό σε όλα τα δείπνα. Κόντεψε να αδειάσει το Αιγαίο όπως μου είπε χαριτολογώντας ένας φίλος στο παρελθόν! Ιδιαίτερη προσοχή εδώ χρειάζεται και στα ειδικό διαιτολόγιο που ακολουθεί ένα υψηλό πρόσωπο είτε για λόγους αλλεργιών είτε για λόγους κουλτούρας, θρησκείας και τρόπου ζωής. Αυτά συζητούνται πολύ καιρό πριν την επίσημη επίσκεψη με τους ανθρώπους της Πρεσβείας της χώρας που θα φιλοξενηθεί και τους ειδικούς απεσταλμένους των υψηλών καλεσμένων και οφείλει η Προεδρία να ανταποκρίνεται επάξια.
Η άφιξη στο Προεδρικό Μέγαρο
Το έχουμε δει πολλές φορές να συμβαίνει στο παρελθόν. ΗεΕλληνική ασυνέπεια στην ώρα άφιξης των καλεσμένων στο Προεδρικό Μέγαρο. Οι δεξιώσεις αυτές είναι σπάνιες και όσοι έχουν την τιμή να προσκληθούν οφείλουν να είναι συνεπείς στο πρωτόκολλο. Οι επίσημες προσκλήσεις της Προεδρίας έχουν πάντα πέρας προσέλευσης. Σε καμία περίπτωση οι καλεσμένοι δεν πρέπει να φτάνουν στο Προεδρικό Μέγαρο ή σε μια εκδήλωση με υψηλούς καλεσμένους μετά την άφιξη των υψηλών καλεσμένων. Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας με τον φιλοξενούμενο αρχηγό κράτους περιμένουν να υποδεχτούν στο Προεδρικό Μέγαρο όλους τους λοιπούς καλεσμένους της θρησκευτικής, στρατιωτικής, πολιτικής ηγεσίας του τόπου και τους εκπροσώπους της ακαδημαϊκής και επιχειρηματικής κοινότητας. Μετά τις χειραψίες οι καλεσμένοι φτάνουν στον χώρο του δείπνου, ακολουθεί η Πρόεδρος της Δημοκρατίας με τους υψηλούς καλεσμένους και ξεκινά το δείπνο.
Το Dress Code
Οι προσκλήσεις της Προεδρίας έχουν συνήθως dress code. Και όλοι οι καλεσμένοι οφείλουν να το τιμούν. Έχουμε δει απίστευτες αστοχίες διαχρονικά. Το δείπνο προς τιμήν αρχηγούς κράτους είναι ύψιστη τιμή της χώρας μας και η ενδυμασία θα πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεγμένη. Οι κύριοι θα πρέπει να φοράνε επίσημο καλοσιδερωμένο κοστούμι, με καθαρό πουκάμισο και πάντα με γραβάτα. Η γραβάτα δεν είναι προσωπική επιλογή, ούτε κάποιο σύμβολο. Αποτελεί έναν διεθνώς αποδεκτό ενδυματολογικό κώδικα για επίσημες εκδηλώσεις και είναι στοιχείο της «στολής».
Ειδικά τώρα με την επέτειο για τα 200 έτη οφείλω να παρατηρήσω ότι καλόν είναι να αποφύγουν οι κυρίες παραδοσιακές στολές και ανάλογες τέτοιες γραφικότητες. Είναι σύνηθες στα επίσημα δείπνα της Προεδρίας να βρίσκεται σχεδόν πάντα το Λύκειο των Ελληνίδων με στολές παραδοσιακές από όλη την επικράτεια και η Προεδρική μας φρουρά με άψογη εμφάνιση όπως πάντα. Θεωρώ λοιπόν εντελώς περιττό οι κυρίες να ντυθούν όλες Σουλιώτισσες και Μπουμπουλίνες στο επικείμενο δείπνο για τους εορτασμούς των 200 ετών. Οφείλουν να τιμούν τους Έλληνες δημιουργούς και να φοράνε ρούχα, παπούτσια και αξεσουάρ που φτιάχτηκαν στην Ελλάδα από ελληνικά χέρια και κατά προτίμηση από ελληνικές πρώτες ύλες. Όλα με μέτρο και με κύριο γνώμονα την καλαισθησία και την σοβαρότητα. Αυτό είναι αρκετό!
Οι προσφωνήσεις στο επίσημο δείπνο
Οι ομιλίες της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και του υψηλού καλεσμένου αρχηγού κράτους οφείλουν να είναι απόλυτα ισορροπημένες και αριστοτεχνικά γραμμένες. Γράφονται πάντα σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και οφείλουν να υπακούσουν σε συγκεκριμένους κανόνες. Θεωρώ επιεικώς απαράδεκτο για παράδειγμα να μνημονεύεται σε προσφώνηση αρχηγού κράτους ή υψηλού καλεσμένου του Ηνωμένου Βασιλείου στο επίσημο δείπνο της Προεδρίας το δίκαιο αίτημα για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα. Αυτό είναι ένας νομικής φύσεως θέμα και αρμόδια για αυτό το θέμα είναι τα διεθνή δικαστήρια. Όχι ο διάδοχος του θρόνου του Ηνωμένου Βασιλείου. Έχουμε δει προσφωνήσεις πνιγμένες στο συναίσθημα και στον λαϊκισμό και την δημαγωγία. Καλό είναι αυτά να αποφεύγονται στο επίσημο δείπνο. Ευαίσθητα θέματα για τις διακρατικές σχέσεις λύνονται και συζητιόνται στις κατ ‘ιδίαν συναντήσεις του Πρωθυπουργού και των αντιπροσωπειών και δεν λύνονται στο Προεδρικό Μέγαρο από την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Οι λόγοι της προσφώνησης και της αντιφώνησης του ξένου επισήμου είναι καλόν να μένουν στους ιστορικούς δεσμούς που συνδέουν τις δύο χώρες και στους τομείς όπου υπάρχει αποδεδειγμένη συνεργασία επί του παρόντος αλλά και σε περιοχές που θα ήθελαν οι δύο χώρες να χτίσουν μελλοντικές συνεργασίες. Μέχρι εκεί!
Το λοιπό πρόγραμμα
Μετά την επίσκεψη στο Προεδρικό Μέγαρο και αναλόγως του λοιπού προγράμματος γίνεται η επίσκεψη του υψηλού καλεσμένου στο Μέγαρο Μαξίμου, γεύμα και συνομιλίες με τον Πρωθυπουργό και συνέντευξη Τύπου. Ακολουθούν εθιμοτυπικές συναντήσεις με τους επικεφαλής της Αντιπολίτευσης. Συνήθως στις επίσημες επισκέψεις αρχηγών κρατών εντάσσονται στο επίσημο πρόγραμμα και εθιμοτυπικές επισκέψεις στην Βουλή, στο Δημαρχείο της Αθήνας, στο Πανεπιστήμιο κτλ. Εκεί τιμάται ο υψηλός καλεσμένος με το μετάλλιο της Βουλής και το μετάλλιο της Πόλεως των Αθηνών και γίνονται ενίοτε ομιλίες. Οι σύζυγοι του Αρχηγού Κράτους ακολουθούν παράλληλο πρόγραμμα συνοδευόμενοι από τους/τις συζύγους του Πρωθυπουργού ή και του/της Προέδρου της Δημοκρατίας. Επίσκεψη στα Μουσεία μας, στην Ακρόπολη και στους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας εντάσσονται συνήθως στα παράλληλα προγράμματα. Ο υψηλός καλεσμένος ανταποδίδει την πρόσκληση σε δείπνο με δεξίωση της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας είτε στην πρεσβευτική κατοικία της χώρας του είτε σε χώρο που του έχει διαθέσει η Ελλάδα. Πολλές φορές είναι προγραμματισμένα εγκαίνια εκθέσεων με κοινό πολιτιστικό ενδιαφέρον ανάμεσα στις δύο χώρες. Στην επικείμενη επίσκεψή του ο Πρίγκιπας Κάρολος θα μεταβεί στην Εθνική Πινακοθήκη την παραμονή της εθνικής μας επετείου για να ξεναγηθεί στους χώρους της και θα διανυκτερεύσει όπως συνηθίζεται στην πρεσβευτική κατοικία του Ηνωμένου Βασιλείου.
Στην πρεσβευτική κατοικία της χώρας του υψηλού προσκεκλημένου συνηθίζεται να λαμβάνουν χώρα δεξιώσεις όπου ο υψηλός καλεσμένος μπορεί να συναντήσει μέλη της παροικίας της χώρας του στην Ελλάδα, επιχειρηματίες και εκπροσώπους φορέων και οργανισμών. Κατά την προηγούμενη επίσημη επίσκεψη του Πρίγκιπα Καρόλου και της συζύγου του το 2018 στην Αθήνα είχα την τιμή να προσκληθώ στην πρεσβευτική κατοικία του Ηνωμένου Βασιλείου για να ενημερώσω τον Πρίγκιπα Κάρολο για το έργο μας στο Τατόι, όπου βρίσκεται ο τάφος του παππού του, Πρίγκιπος Ανδρέα της Ελλάδας και της Δανίας. Άψογα οργανωμένη η συγκεκριμένη δεξίωση ήταν ένα καλό μάθημα για το τι σημαίνει πρωτόκολλο και εθιμοτυπία.
Τελετή Προπομπής
Η επίσκεψη ενός αρχηγού κράτους έχει πολλές φορές δύο κομμάτια. Το επίσημο μέρος και το ιδιωτικό. Με την λήξη του επίσημου σκέλους της επίσκεψης πραγματοποιείται η τελετή προπομπής του επί της οδού Ηρώδου Αττικού στο Προεδρικό Μέγαρο όπου η Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποχαιρετά τον αρχηγό του κράτους και ανάλογη τελετή προπομπής στο αεροδρόμιο όπως και η τελετή υποδοχής του. Ο υψηλός προσκεκλημένος μπορεί να παραμείνει στην Αθήνα και να ακολουθήσει ένα ιδιωτικό πρόγραμμα ή να μεταβεί σε άλλο τμήμα της Ελληνικής Επικράτειας και να ακολουθήσει ιδιωτικό πρόγραμμα επισκέψεων.
Υπόκλιση και προσφωνήσεις
Οφείλουμε να τονίσουμε ότι η υπόκλιση δεν είναι υποχρεωτική και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκλαμβάνεται σήμερα ως ένδειξη υποταγής. Αυτό ίσχυε εν πολλοίς στο παρελθόν. Είναι πράξη αβροφροσύνης και σοβαρότητας αν γίνεται με τον σωστό τρόπο και εκτιμάται πολύ από τα μέλη της βασιλικής οικογένειας του Ηνωμένου Βασιλείου. Εν όψει της κατάστασης με την πανδημία και την αποφυγή χειραψιών οι υποκλίσεις θα πρέπει να κυριαρχήσουν κατά την επίσημη επίσκεψη του Πρίγκιπα Καρόλου στην Ελλάδα. Ένα ελαφρύ κλείσιμο του κεφαλιού για τους άνδρες και ένα μικρό λύγισμα του αριστερού ποδιού που βρίσκεται μπροστά από το δεξιό για τις κυρίες είναι μια γλώσσα σώματος που κερδίζει τον άλλον και δείχνει τον δέοντα σεβασμό και τιμή. Είναι και αυτό στοιχείο πρωτοκόλλου και βοηθά πολύ. Η προσφώνηση για τον Πρίγκιπα Κάρολο και την σύζυγό του Δούκισσα της Κορνουάλης είναι «Your Royal Higness» και κατά το ελληνικό «Υψηλότατε» και «Υψηλοτάτη». Ακούσαμε και διαβάσαμε διάφορα ευτράπελα κατά την προηγούμενη επίσκεψη του ζεύγους στην χώρα μας οπότε χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή σε αυτό το θέμα. Στην συνέχεια του διαλόγου μαζί τους μπορούν να προσφωνούνται ο μεν Πρίγκιπας Κάρολος ως Sir, η δε Δούκισσα της Κορνουάλης ως Ma’am.
20 πράγματα που πρέπει να ξέρουμε αν συναντήσουμε έναν εστεμμένο
- Απευθυνόμαστε με τον τίτλο του. Στην περίπτωση του Πρίγκιπα Καρόλου και της συζύγου του η προσφώνηση είναι “Your Royal Highness”. Οταν συνεχίζουμε μια συζήτηση μπορούμε να τον προσφωνούμε Sir και την σύζυγό του Ma’am.
- Εάν το νοιώθουμε κάνουμε υπόκλιση, οι άνδρες με ένα μικρό λύγισμα του κεφαλιού από τον λαιμό, οι γυναίκες με λύγισμα του αριστερού ποδιού το οποίο έρχεται μπροστά από το δεξί.
- Η άφιξή μας σε χώρους με υψηλούς προσκεκλημένους και τιμώμενα πρόσωπα πρέπει να γίνεται πριν από αυτούς και όχι μετά από αυτούς.
- Δεν αγγίζουμε, δεν χαϊδεύουμε, δεν αγκαλιάζουμε κανένα μέλος βασιλικής οικογένειας.
- Ποτέ δεν δίνουμε το χέρι μας πρώτοι σε κάποιο μέλος βασιλικής οικογένειας. Όταν βρισκόμαστε σε σειρά υποδοχής ή σε τελετή προπομπής περιμένουμε να μας τείνει το χέρι το μέλος της βασιλικής οικογένειας και μετά ανταποκρινόμαστε με χειραψία. Ειδικά στην εποχή της πανδημίας λογικό είναι να μην υπάρχει καμία χειραψία οπότε μια κλίση του κεφαλιού από όλους είναι αρκετός χαιρετισμός. Οι ευχαριστίες με τις δύο παλάμες ενωμένες όπως είναι η χειρονομία της προσευχής.
- Φυσικά δίνουμε πάντα το δεξί μας χέρι για χειραψία και κάνουμε ένα φυσιολογικό σφίξιμο στο χέρι, ούτε πολύ έντονο, ούτε πολύ μαλθακό.
- Εφόσον μέλος της βασιλικής οικογένειας δείχνει την διάθεση να αγκαλιάσει και να ασπαστεί κάποιον το κάνει κατόπιν δικής του πρωτοβουλίας και ανταποκρινόμαστε. Ποτέ δεν αγκαλιάζουμε εμείς κάποιο μέλος βασιλικής οικογένειας.
- Δεν μιλάμε πρώτοι εμείς. Περιμένουμε το μέλος της βασιλικής οικογένειας να ξεκινήσει τον διάλογο ή να μας απευθύνει χαιρετισμό.
- Πάντα προσφωνούμε κάποιο μέλος βασιλικής οικογένειας με τον τίτλο του. “My princess”, “My love”, προσφώνηση με υποκοριστικό ή το όνομα κάποιου τύπου Κάρολε, Καμίλα αποκλείονται και θεωρούνται μέγιστη προσβολή. Αυτό το σημείο να το κρατήσουν οι παρουσιαστές ειδήσεων και οι δημοσιογράφοι στα θέματά τους.
- Συνήθως όταν είμαστε σε γραμμή υποδοχής κάποιος κάνει τις συστάσεις, ακολουθεί χειραψία και ένας μικρός, πολύ σύντομος διάλογος με το μέλος της βασιλικής οικογένειας. Χωρίς διαχυτικότητες και χωρίς έντονα συναισθήματα. (Επαναλαμβάνουμε ότι το θέμα των χειραψιών προφανώς θα προσπεραστεί σε αυτή την επίσκεψη)
- Ποτέ μέλος βασιλικής οικογένειας δεν θα χρησιμοποιήσει τις λέξεις toilet και bathroom. Θα χρησιμοποιήσει μόνο την λέξη lavatory. Συναγερμός για να ξέρουμε προς ποια κατεύθυνση θα δείξουμε!!
- Όταν μέλος της βασιλικής οικογένειας είναι όρθιο παραμένουμε και εμείς όρθιοι.
- Προσπαθούμε να αποφεύγουμε να γυρνούμε πλάτη σε ένα μέλος της βασιλικής οικογένειας. Όταν τον υποδεχόμαστε τον περιμένουμε έξω από το αυτοκίνητό του και ποτέ δεν κατεβαίνουνε να τον υποδεχτούμε αφού έχει φτάσει ήδη και έχει αποβιβαστεί. Το ζήσαμε στο παρελθόν στο Μέγαρο Μαξίμου!
- Είναι άκομψο να ζητάμε selfies με μέλη βασιλικών οικογενειών ή να τους τραβάμε φωτογραφία αφού μας χαιρετήσουν.
- Δεν ζητάμε αυτόγραφα.
- Φροντίζουμε την εμφάνισή μας να είναι σοβαρή και σύμφωνα με το dress code της εκάστοτε πρόσκλησης. Με καλά σιδερωμένα ρούχα και οι κυρίες χωρίς προκλητική ενδυμασία.
- Όταν βρεθούμε σε τραπέζι δίπλα σε ένα μέλος της βασιλικής οικογένειας περιμένουμε να μας απευθύνει το λόγο και ποτέ δεν ξεκινάμε εμείς την κουβέντα.
- Πολύ καλή προετοιμασία για το savoir vivre σε ένα επίσημο δείπνο παρουσία μέλους βασιλικής οικογένειας. Πως χρησιμοποιούμε τα σερβίτσια, πως τρώμε, πως πίνουμε, ποια είναι η στάση του σώματος, των χεριών μας, πως κάνουμε πρόποση. Αυτά δεν αποτελούν αντικείμενο του παρόντος άρθρου.
- Δεν φοράμε ποτέ μαύρα γυαλιά ηλίου όταν μιλάμε σε ένα μέλος βασιλικής οικογένειας. Προκρίνεται το eye contact.
- Αμφιλεγόμενα θέματα δεν συζητούνται ποτέ με μέλος βασιλικής οικογένειας. Θέματα όπως οι πολιτικές προτιμήσεις, οι αθλητικές προτιμήσεις, θρησκευτικά θέματα κτλ δεν συζητιούνται. Δεν μπορούμε για παράδειγμα να ρωτήσουμε τον Πρίγκιπα Κάρολο πως σας φάνηκε η δήλωση του Πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας σχετικά με τα μάρμαρα του Παρθενώνα.
La form c’est la surface de la realite
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό λοιπόν ότι το Πρωτόκολλο και η εθιμοτυπία είναι απαραίτητα εργαλεία στις διεθνείς σχέσεις μιας χώρας και ξεφεύγουν από τα ζητήματα εσωτερικής πολιτικής. Χρησιμοποιώντας τα προσπαθούμε να σταθούμε αξιοπρεπώς ως χώρα στο παγκόσμιο στερέωμα και δεν κάνουμε μια χρήση τους με το βλέμμα στραμμένο στο εσωτερικό, στις πολιτικές ισορροπίες, στον λαϊκισμό και την δημαγωγία. Η Ελλάδα από αρχαιοτάτων χρόνων υπήρξε μια εξαιρετικά φιλόξενη χώρα που τιμούσε τους καλεσμένους της όταν την επισκέπτονταν. Οφείλουμε να συνεχίσουμε αυτή τη μακρά παράδοση, να την βελτιώνουμε συνεχώς και να δείχνουμε πάντα προς τα έξω την καλή μας εικόνα, ενωμένοι και με εξαιρετικά μεγάλη αυτοπεποίθηση και εθνική υπερηφάνεια. Δεν χωρούν πολιτικές ή άλλες αντιπαλότητες όταν υποδεχόμαστε στην χώρα μας έναν ξένο επίσημο.
Οφείλουμε όλοι μαζί να τον τιμήσουμε και να φύγει από την Ελλάδα με τις καλύτερες εικόνες. Νοιώθουμε όλοι εθνικά υπερήφανοι όταν και οι δικοί μας ηγέτες βρεθούν στο εξωτερικό και τυγχάνουν εξαιρετικών τιμών και περιποιήσεων. Η εθιμοτυπία δεν είναι αλά καρτ και δεν μεταφράζεται κατά το δοκούν. Αποτελείται από ένα πλέγμα τελετουργίας και εγγυήσεων. Συνδέεται με τους στοιχειώδεις τρόπους καλής συμπεριφοράς και μας μαθαίνει τι σημαίνει αβροφροσύνη. Οι Γάλλοι πολύ καλά λένε «La form c’est la surface de la realite».
Γιορτάζοντας σε λίγες μέρες την επέτειο των 200 ετών από την επανάσταση ας κάνουμε μια βαθύτερη ενδοσκόπηση μέσα μας ατομικά και συλλογικά, ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το DNA της φυλής μας, ας παραμερίσουμε έχθρες και ανούσιες πολιτικές συγκρούσεις και όλοι μαζί ενωμένοι ας προετοιμάσουμε αυτή την ταλαιπωρημένη χώρα να συνεχίσει το ταξίδι της στον χρόνο πιο ισχυρή και πιο περήφανη. Το οφείλουμε στις επόμενες γενιές, το οφείλουμε στην ιστορική μας παρακαταθήκη και σε όσους πάλεψαν για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι, το οφείλουμε σε εμάς τους ίδιους. Και ας είναι το σύνθημα αυτής της επετείου όχι το «Ζήτω Ελλάς» αλλά το «Ενωμένη Ελλάς»!
Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια τόσο στον Πρωθυπουργό κ. Κυριάκο Μητσοτάκη όσο και στην Πρόεδρο της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» κ. Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη για αυτή την πρωτοβουλία.