Η Ελένη Βαρβιτσιώτη και η Βικτώρια Δενδρινού εξηγούν πώς έγραψαν λέξη προς λέξη την «Τελευταία Μπλόφα» και κάνουν νέες αποκαλύψεις.
Πώς βρήκαν μετά από 4 χρόνια έρευνας το «Σχέδιο Β» για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ.
Πώς Μέρκελ, Ολάντ, Γιούνκερ εκπαίδευσαν τον Τσίπρα. Η είδηση για τον Ομπάμα που δεν μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν. Η ταινία του Γαβρά και η αντίδραση ευρωπαίων αξιωματούχων.
Τρεις ανατυπώσεις σε 18 μέρες από την κυκλοφορία του. 16.000 αντίτυπα. «Μας έκανε τρομερή εντύπωση ότι πούλησε τόσο το βιβλίο» λένε με πραγματική έκπληξη η Ελένη Βαρβιτσιώτη και η Βικτώρια Δενδρινού και κοιτάζουν η μία την άλλη στα μάτια. Προσοχή: οι αριθμοί αυτοί αφορούν μόνο στην Ελλάδα. Γιατί από την Παρασκευή 5 Ιουλίου 2019 το βιβλίο «Η τελευταία μπλόφα» (εκδόσεις Παπαδόπουλος) των δημοσιογράφων Ελένης Βαρβιτσιώτη και Βικτωρίας Δενδρινού, κυκλοφορεί και στα αγγλικά παγκοσμίως.
H «Τελευταία Μπλόφα» είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο, ένα συναρπαστικό βιβλίο με αποκαλύψεις και στοιχεία για το κρίσιμο πρώτο επτάμηνο του 2015 που η Ελλάδα κινδύνευσε να βγει από το ευρώ, επιβλήθηκαν capital controls, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ πήγαινε αυτοσχεδιάζοντας στις διαπραγματεύσεις. Ολο το παρασκήνιο που συντάραξε οχι μόνο την Ελλάδα αλλά ολόκληρη την Ευρώπη και ενέπλεξε την Αμερική, παρουσιάζεται στο βιβλίο καταιγιστικά. Μαζί με τις κινήσεις των πρωταγωνιστών της εποχής.
Συναντιέμαι με τις δυο ελληνίδες δημοσιογράφους που η έδρα τους είναι στις Βρυξέλλες -η Ελένη για την Καθημερινή και τον ΣΚΑΪ, η Βικτώρια για το Bloomberg πλέον (πριν για την Wall Street Journal). Και διαπιστώνω ότι μιλώντας μαζί τους μπορείς να συνεχίζεις να βγάζεις ειδήσεις, να μαθαίνεις και άλλες διαστάσεις αυτού του τόσο μυθιστορηματικού όσο και τόσο σκληρά ρεαλιστικού πρώτου επταμήνου του 2015 που η Ελλάδα κινδύνευσε να βρεθεί εκτός ευρώ.
Το βιβλίο, page-turner, με πλήθος οικονομικών στοιχείων αλλά και με γλαφυρή σκιαγράφηση των χαρακτήρων, φέρει στην καρδιά του μια παγκόσμια αποκλειστικότητα. Ένα scoop: το πραγματικό «Σχέδιο Β» για την Ελλάδα που είχε η Ευρώπη σε περίπτωση που βρεθούμε εκτός ευρώ. Αναλυτικά: η ανθρωπιστική βοήθεια που θα έστελναν οι Βρυξέλλες, το καινούριο νόμισμα που θα ονομαζόταν νέα δραχμή, οι κινήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για να βεβαιωθεί ότι δεν θα τυπώσουμε παράτυπα ευρώ. Αρχισαν να αναζητούν αυτό το σχέδιο, που ήταν κρυμμένο σε ντουλάπες υπό την κωδική ονομασία «Ενταξη της Κροατίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση» το 2014.
Βήμα βήμα: Πώς εξασφάλισαν την παγκόσμια αποκλειστικότητα
«Τότε, το 2014, ένα δημοσίευμα στους Financial Times αναφέρθηκε στην πληροφορία για την ύπαρξη αυτού του σχεδίου, ήδη από το 2012. Όμως δεν το είχε δει ούτε καν ο δημοσιογράφος που υπέγραφε το άρθρο. Από τότε αρχίσαμε επίμονα να το ζητάμε από ανθρώπους που ξέραμε ότι είναι εξαιρετικά πιθανό να το έχουν», λέει η Ελένη Βαρβιτσιώτη. «Η απάντηση που παίρναμε διαρκώς ήταν “αποκλείεται. Αποκλείεται. Αποκλείεται. Δεν βγαίνει από τη ντουλάπα μου.»
Φτάνουμε στον κρίσιμο Ιούλιο του 2015. Ο Γιούνκερ, σε μια συνέντευξη Τύπου το λέει πλέον ανοιχτά: ναι, έχουμε ένα plan B για την Ελλάδα. Αυτό πεισμώνει ακόμα περισσότερο τις Ελληνίδες που προσπαθούν να το εντοπίσουν. Είναι δύσκολο: οι άνθρωποι που το επεξεργάστηκαν δεν ήταν στελέχη από αυτά που γνώριζαν ήδη από το Eurogroup. Δεν μπορούσαν να τους εντοπίσουν. «Ακόμα και ο Ντάισεμπλουμ ή ο Μοσκοβισί δεν το είχαν διαβάσει. Πολλοί από τους αξιωματούχους που εργάζονταν στις διαπραγματεύσεις δεν ήθελαν να το δουν, για να επικεντρωθούν αποκλειστικά και μόνο στην συμφωνία, στην εξεύρεση λύσης. Ακόμα και για ψυχολογικούς λόγους δεν ήθελαν να ξέρουν ότι υπάρχει», λέει η Βικτώρια Δενδρινού.
Μιλάνε και οι δύο γρήγορα, ο λόγος τους είναι καταιγιστικός. «Ωσπου ξαφνικά, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά, το βρήκαμε!», λένε και σχεδόν νιώθεις την ανατριχίλα του scoop. «Ηταν Ιανουάριος του 2018. Ενας από τους ανθρώπους που παρακαλούσαμε όλο αυτό το διάστημα, με τον οποίο δεν είχαμε επικοινωνήσει για λίγο καιρό, ξαφνικά επικοινώνησε μαζί μας και είπε ότι θα μας το δείξει». Ετσι το διάβασαν για πρώτη φορά. Συνολικά τρεις διαφορετικοί άνθρωποι τους το έδειξαν, τις δυο πρώτες φορές ήταν μαζί κάποιοι από τους συγγραφείς του κειμένου και τους εξήγησαν κομβικά σημεία. Την τρίτη φορά έμειναν για λίγο μόνες στο γραφείο και κράτησαν εκτενείς σημειώσεις από τα σημεία που ήξεραν ότι έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Αρνούνται ακόμα και να μου πουν σε πιο κτίριο έγιναν αυτές οι αναγνώσεις. Δεν τους ξεφεύγει ποτέ κανένα από τα συνολικά 96 ονόματα που τους μίλησαν για το σύνολο της έρευνας τους για την «Τελευταία Μπλόφα». Αναρωτιέμαι γιατί οι συγγραφείς του αποφάσισαν τελικά να το βγάλουν τώρα από τα ντουλάπια –εντωμεταξύ η κωδική ονομασία είχε αλλάξει σε «Αλβανία: ανάλυση και σχέδιο έκτακτης ανάγκης, ενδεχόμενη χρεοκοπία 2015».
«Ηξεραν ότι είναι ένα ντοκουμέντο, το μόνο που υπάρχει για την έξοδο μιας χώρας από το ευρώ. Ακόμα και για ιστορικούς λόγους, κυρίως τώρα που το σενάριο αυτό δεν ισχύει για την Ελλάδα, ήθελαν να βγει στη δημοσιότητα» λέει η Ελένη Βαρβιτσιώτη. «Η προσωπική μου εκτίμηση είναι επίσης ότι θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα και σε άλλες χώρες ότι είναι έτοιμοι για το ενδεχόμενο μιας εξόδου από το ευρώ, αν προκύψει κάτι».
Oταν κατάλαβαν ότι ο Τσίπρας δεν ξέρει
Στην «Τελευταία Μπλόφα» φαίνεται αυτό που όλοι υποψιαζόμασταν από τα δημοσιεύματα και τις φωτογραφίες. Ο Τσίπας δεν εξόργιζε τόσο όσο θα περίμενε κανείς τους ευρωπαίους ομολόγους του –σίγουρα όχι με τον τρόπο του Βαρουφάκη. Ηταν σαν το παιδί που ένιωθαν ότι πρέπει να βοηθήσουν. «Υπήρξε από την αρχή ξεκάθαρο ότι δεν γνωρίζει πώς λειτουργεί η Ευρώπη και οι διαπραγματεύσεις. Ηταν ένας άνθρωπος χωρίς εμπειρία -δεν μπορεί να ζητά να δει την Μέρκελ για να λύσει το θέμα του ΦΠΑ», λέει η Ελένη Βαρβιτσιώτη. Και όμως η σκληρή Μέρκελ που αντιπαθεί τις εκπλήξεις, από την πρώτη στιγμή τον προσέγγισε με ήπιο τρόπο. Η πρώτη συνάντησή τους στην καγκελαρία διήρκησε πέντε ώρες. «Και βέβαια ήθελαν να μην εκτροχιαστεί η Ελλάδα, να μη βγει από το ευρώ. Αφού αντιλήφθηκαν ότι ο Τσίπρας και όχι ο Βαρουφάκης είναι αυτός με τον οποίο πρέπει να διαπραγματευθούν, έκαναν τα πάντα για να του εξηγήσουν πώς γίνεται η δουλειά. Ηταν μια διαδικασία εκπαίδευσης. Στις 20 Μάρτη, στη μίνι σύνοδο με Γιούνκερ, Ολάντ, Μέρκελ και Τσίπρας του εξήγησαν όλους τους συσχετισμούς της Ευρώπης από την αρχή».
Οι διαπραγματεύσεις έγιναν ουσιαστικά σε τρία διαφορετικά γκρουπ και αυτό δυσκόλεψε πολύ τα πράγματα. Ακολούθησαν χαοτικές καταστάσεις. «Δεν είχε κάποιος την εποπτεία όλων των γκρουπ. Συχνά αυτοί που έκαναν την διαπραγμάτευση δεν είχαν οδηγίες από το Μαξίμου, με αποτέλεσμα να βγαίνει μετά ο πρωθυπουργός και να τους ακυρώνει με τις δηλώσεις του», σημειώνει η Ελένη Βαρβιτσιώτη. Στην αρχή υπήρξε και ένα άλλο πρόβλημα. «Η δυσπιστία του Βαρουφάκη απέναντι σε στελέχη του υπουργείου Οικονομικών. Ετσι, έφερε πολλούς ξένους συμβούλους άσχετους με την ελληνική πραγματικότητα και τις διαπραγματεύσεις και έβαλε στον πάγο μια στρατιά δημοσίων υπαλλήλων που είχαν κάνει τόσα χρόνια διαπραγματεύσεις".
Διαβάζει ο Γαβράς την «Τελευταία μπλόφα»;
Με τον Βαρουφάκη δεν είχαν ποτέ κάποιο τετ α τετ. «Ηταν ροκ σταρ. Ερχόταν και δεκάδες άτομα τον ακολουθούσαν από πίσω τρέχοντας. Δεν χωρούσαμε στην αίθουσα των συνεντεύξεων. Είχε την συμπεριφορά ενός ανθρώπου που θέλει να ικανοποιήσει το κοινό του». Συζητάμε με ποιον ροκ σταρ θα μπορούσε να μοιάζει και διαφωνούμε και οι τρεις μας για κάθε όνομα που πέφτει στο τραπέζι. Φυσικά έχουν διαβάσει το βιβλίο του που έγινε ταινία από τον Γαβρά. «Σίγουρα υπάρχουν ανακρίβειες αφού αφορά τη δική του πλευρά και μόνο, τη δική του οπτική γωνία».
Μου λένε ότι θέλουν να στείλουν το βιβλίο τους στον Κώστα Γαβρά για να το διαβάσει και ανυπομονούν για την ταινία του. «Όταν έγινε γνωστό ότι θα κάνει την ταινία, υψηλόβαθμοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι ζήτησαν να τον συναντήσουν. Και όντως μίλησαν με τον Γαβρά. Εχει ενδιαφέρον να δούμε την τελική του προσέγγιση» λένε. Δεν γνωρίζουν αν ο Βαρουφάκης έχει διαβάσει το βιβλίο τους, έχουν την εντύπωση ότι του το έστειλε ο εκδοτικός οίκος Παπαδόπουλος, ενώ είναι σίγουρες ότι έχει σταλεί στο Μέγαρο Μαξίμου. Ο μόνος που έχει μιλήσει δημοσίως για το βιβλίο, περισσότερες από μια φορές, είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Δεν κρύβουν την έκπληξη και τη χαρά τους.
Η αποκάλυψη για τον Ομπάμα που δεν μπήκε στο βιβλίο
Είναι αρκετά τα σημαντικά που δεν μπήκαν στην «Τελευταία Μπλόφα», κυρίως επειδή δεν μπόρεσαν να τα επιβεβαιώσουν από πολλές πηγές. Μας αποκαλύπτουν το ένα από αυτά. «Στις 30 Ιουνίου, την ημέρα που δεν πληρώσαμε τη δόση στο ΔΝΤ και τεχνικά χρεοκοπήσαμε, δεν υπήρξαν οι αντιδράσεις που θα περίμενε κανείς, ο θόρυβος που λογικά θα προέκυπτε, ακόμα και το ΔΝΤ έβγαλε μια χλιαρή ανακοίνωση» λέει η Βικτώρια Δενδρινού.
«Πέρασε στο ντούκου μέσα στην καταιγίδα των θεμάτων που έσκαγαν από παντού αυτή η χλιαρή αντίδραση σε ένα σημαντικό γεγονός. Εχουμε πληροφορίες ότι έγινε απευθείας προσπάθεια από τον Ομπάμα και τον Ολάντ για να μην αντιδράσει το ΔΝΤ και να αποφευχθεί κλυδωνισμός των αγορών. Ασκήθηκε δηλαδή κοινή πίεση. Αυτό δεν μπορέσαμε να το επιβεβαιώσουμε από περισσότερες της μίας πηγές. Είναι σημαντικό όμως γιατί πέραν των άλλων δείχνει πόσες συνεννοήσεις έγιναν στο παρασκήνιο, στο ανώτατο δυνατό επίπεδο χωρίς ποτέ να το μάθουμε».
Πώς γράφτηκε η «Τελευταία Μπλόφα»
Επί δυο χρόνια εργάστηκαν διαρκώς πάνω στο βιβλίο, αν και είχε προηγηθεί αρκετός καιρός προετοιμασίας. «Κάναμε ένα διάγραμμα 300 σελίδων όπου γράφαμε τι έγινε κάθε μέρα σε Βρυξέλλες, Αθήνα, Αμερική, ποιες δηλώσεις δόθηκαν. Γίνονταν τόσα πολλά παράλληλα. Θέλαμε όλες αυτές οι ψηφίδες να μπουν μαζί για να έχουμε την τελική μεγάλη εικόνα» εξηγεί η Βικτώρια Δενδρινού. «Ηταν τόσα πολλά αυτά που έγιναν επαγγελματικά και προσωπικά όλο αυτό το διάστημα, ήταν σαν ένα κύμα που πέρασε από πάνω μας. Επρεπε να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δούμε όλα τα στοιχεία μαζί». Τσέκαραν κάθε στοιχείο εκατό φορές και δεν δημοσίευαν τίποτα αν δεν είχε επιβεβαιωθεί από τουλάχιστον δύο ανεξάρτητες πηγές, ιδανικά τρεις.
Δηλώνουν εντυπωσιασμένες από τον αριθμό των αξιωματούχων ή εμπλεκόμενων στις διαπραγματεύσεις που δέχθηκαν ακαριαία να μιλήσουν. Ανώνυμα βέβαια. 96 άτομα – πρόσφατα διαπίστωσαν ότι δεν είναι 95 όπως πίστευαν ως τώρα! Για όλους έχουν παρατσούκλια που στηρίζονται κυρίως στην εξωτερική τους εμφάνιση, γιατί δεν ήθελαν να τους ξεφύγει ποτέ κάποιο όνομα. Δεν θέλουν να εκθέσουν τις πηγές τους. Από τους 96 λίγοι περισσότεροι από τους μισούς είναι ξένοι, ενώ μέσα στους Ελληνες βρίσκουμε και μέλη της κυβέρνησης ή συνεργάτες του Μαξίμου.
Γράφοντας, τους ενδιέφεραν οι χαρακτήρες. Επρεπε να αποτυπωθούν για να φωτίσουν και κάποιες αποφάσεις. Η Ελένη διάβασε όλες τις βιογραφίες και τα βιβλία που κυκλοφορούν για την Μέρκελ. «Μισεί τις εκπλήξεις. Ηθελε να ξέρει ακόμα και το δώρο Χριστουγέννων που θα πάρει. Και της έτυχε να διαπραγματευθεί την ελληνική κρίση. Φαντάζομαι το να της πεις για το δημοψήφισμα ήταν το χειρότερο που θα μπορούσες να της κάνεις», λένε γελώντας.
Για την Λαγκάρντ λένε ότι είναι μια γυναίκα τρομερά διαβασμένη για τα θέματά της, ίσως επειδή είχε το άγχος ότι δεν ήταν οικονομολόγος αλλά νομικός. Αν και στην περίπτωση της Ελλάδας άκουγε σταθερά την γνώμη του Πολ Τόμσεν. Είναι, μου λένε, η αδυναμία του Σόιμπλε «δεν είναι τυχαίο ότι μόνο αυτή αφήνει να του σπρώχνει το αμαξίδιο».
Ναι, μελέτησαν πολλοί τους χαρακτήρες, όχι μόνο τα οικονομικά και τα τεχνικά στοιχεία. «Οι χαρακτήρες, η χημεία μεταξύ τους, η σχέση που ανάπτυξαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων έπαιξαν ρόλο για τις αποφάσεις που πήραν και που αφορούν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Δεν μπορείς να τους αφήσεις εκτός κειμένου» σημειώνει η Ελένη Βαρβιτσιώτη.
Φωτογραφίες: SOOC/ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΜΥΡΙΛΛΑΣ για το iefimerida.gr