Το ιστορικό της κρίσης του 2015, το επίμονο φλερτ με το Grexit και η αποτροπή του αποτελούν το θέμα του βιβλίου «Η τελευταία μπλόφα» της Ελένης Βαρβιτσιώτη και της Βικτώριας Δενδρινού. Και δεν μοιάζει με κανένα άλλο βιβλίο για την κρίση που έχουμε διαβάσει.
Ανάσες κομμένες. Χέρια ιδρωμένα. Αυτιά που βουίζουν. Μια «βουβή υγρασία που κολλάει στο δέρμα». Μεταμεσονύχτια τηλεφωνήματα, αλαφιασμένες φωνές. Η απειλή του Προκόπη Παυλόπουλου να παραιτηθεί.
Το βιβλίο «H τελευταία μπλόφα – Το παρασκήνιο του 2015- Οι συγκρούσεις- το Plan B» των Ελένη Βαρβιτσιώτη και Βικτώρια Δενδρινού (εκδόσεις Παπαδόπουλος) φέρει ως κείμενο τους βασικούς κώδικες της ειδησεογραφικής γραφής, όπως την άσκησαν εντατικά οι δυο δημοσιογράφοι την εποχή που εξετάζουν, η πρώτη για την Καθημερινή και τον ΣΚΑΪ η δεύτερη για το Bloomberg. Γύρω όμως από αυτόν τον ρεπορταζιακό σκληρό πυρήνα, το βιβλίο έχει τις αρετές ενός Αρλεκιν και δεν αναφέρομαι στην ερωτική ατμόσφαιρα (προφανώς και είχαν «αρετές» τα Αρλεκιν γι' αυτό διαβάζονταν μαζικά και αστραπιαία). Αυτές πηγάζουν από τον γλαφυρό τρόπο παρουσίασης των προσώπων, των αντιδράσεών τους, ακόμα και των σκέψεών τους.
Η αποπνιχτική ατμόσφαιρα
Ξαφνιάζει ήδη από την πρώτη γραμμή του το βιβλίο. «Κρατώντας σφιχτά τις σημειώσεις του τυλιγμένες σε ρολό, ο πρόεδρος του Eurogroup βγήκε από το ασανσέρ και διέσχισε τον διάδρομο προς την αίθουσα που τον περίμεναν κάμερες και δημοσιογράφοι. Πήρε μια βαθιά ανάσα και με αποφασιστικό βήμα ανέβηκε στο πόντιουμ».
Το εξωλεκτικό, η εικόνα, η ανάδυση του συναισθηματικού κόσμου των ηρώων πρωταγωνιστούν μαζί με τη δράση. Θα μπορούσε να ήταν ένα μυθιστόρημα αν δεν αφορούσε ένα τόσο κοντινό ιστορικό γεγονός που έχει εξαντλητικά καλυφθεί από τον Τύπο. Η επένδυση στο βιωματικό στοιχείο των συγγραφέων είναι ένα προτέρημα που κρατά αμείωτη την προσοχή του αναγνώστη και επιτρέπει στο βιβλίο να προσεγγίσει ένα πολύ πιο ευρύ από το αναμενόμενο κοινό για μια τέτοια θεματική. «Η ατμόσφαιρα έξω ήταν εξίσου αποπνιχτική όπως μέσα: Μια βουβή υγρασία κολλούσε στο δέρμα, το κλασικό ψιλόβροχο των Βρυξελλών είχε μόλις αρχίσει να πέφτει».
Oι συγγραφείς έκαναν συνεντεύξεις με 95 ανθρώπους, όλες off the record, διάρκειας τουλάχιστον 230 ωρών για να καταλήξουν στο υλικό που χρησιμοποίησαν μαζί με τις προσωπικές τους σημειώσεις και την εμπειρία από όσα έζησαν καλύπτοντας τα γεγονότα του 2015.
Το βιβλίο αφηγηματικά μοιάζει χωρισμένα στα δύο, μια διαδικασία σκοτζέζικου ντους, όπου οι γλαφυρές περιγραφές διακόπτονται από εκτενή κομμάτια με σκληρά ρεπορταζιακό χαρακτήρα και απουσία συναισθήματος, παρασκηνιακών διαβουλεύσεων ή εικόνων, για να επιστρέψει ξανά στις πίσω από τις κουρτίνες πληροφορίες που το κάνουν πιο πικάντικο αναγνωστικά. «Αυτή η ανώμαλη αρχή αποδείχθηκε θαλάσσια αύρα σε σύγκριση με τη θύελλα που θα ξεσπούσε τους επόμενους μήνες» διαβάζουμε για το κλίμα μετά την πρώτη κοινή συνέντευξη Σόιμπλε, Βαρουφάκη.
Θυμός, μούδιασμα, πανικός, μετάνοια
Τα δώδεκα κεφάλαια που αφορούν ουσιαστικά τους βασικούς μήνες του 2015 με κορύφωση την εβδομάδα του δημοψηφίσματος, την εβδομάδα μετά το δημοψήφισμα και τη Σύνοδο Κορυφής, φέρουν τίτλους μονολεκτικούς που εστιάζουν σε συναισθήματα ή αντανακλαστικές αντιδράσεις: Ελπίδα, σύγχυση, κατανόηση, θυμός, απόγνωση, έκπληξη, μούδιασμα, πανικός, μετάνοια. Διακόπτεται αυτή η ροή μόνο για το «Ξέρεις τι υπέγραψες», το «Πριν από το ΣΥΡΙΖΑ» και το «Σχέδιο Β’».
Τσίπρας μετά την 17ωρη διαπραγμάτευση: «Να δω τώρα πώς θα το κάνω...»
Εκκινεί από μια αναδρομή στην αρχή της κρίσης το 2009. Και κλείνει τη Δευτέρα 13 Ιουλίου, με την επίτευξη συμφωνίας και τον Αλέξη Τσίπρα να φεύγει με ένα συναίσθημα γλυκόπικρο. «Με τις πόρτες του ασανσέρ να κλείνουν αργά μπροστά του, ο Τσίπρας έσκυψε το κεφάλι, ανάσανε βαθιά και μονολόγησε: “Να δω τώρα πώς θα το κάνω”».
Και η αλήθεια είναι ότι πέρα από τα επίσημα γεγονότα, το ημερολόγιο της κρίσης, τις αποφάσεις και τους αριθμούς των μνημονίων, στο βιβλίο γινόμαστε μάρτυρες προσωπικών τηλεφωνημάτων, ακροατές των σκέψεων προσώπων κλειδιών. Μαθαίνουμε ότι ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ είχε ένα κοινό σύστημα επικοινωνίας με τους συνεργάτες του στο κινητό, το prime bulletin και όταν του ήρθε η είδηση για τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές σκέφτηκε ότι αν ο ίδιος είχε κάνει προεκλογική εκστρατεία με τις ίδιες υποσχέσεις, «θα είχε κερδίσει το 80% των ψήφων, όχι μόνο το 36,3%».
Εναν γιατρό για τον Νίκο Παππά
Στα ενδιαφέροντα σημεία, τα άγνωστα του βιβλίου, είναι και η προστατευτικότητα που έδειχνε η σκληρή Κριστίν Λαγκάρντ για τους Ελληνες. Οταν σε μια από τις πολύωρες διαπραγματεύσεις πρόσεξε ότι ο Νίκος Παππάς έχει ένα οίδημα στο χέρι τον μάλωσε: «Νίκο, πρέπει να σε δει αμέσως γιατρός» του είπε. Οταν κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της νύχτας φώναξαν ένα γιατρό για να εξετάσει το χέρι του Παππά, αυτός είδε τον Ευκλείδη Τσακαλώτο μπροστά του και τον ρώτησε αν ήταν ο Ελληνας που χρειαζόταν γιατρός. Και ο Τσακαλώτος απάντησε: «όχι τώρα, αλλά πιθανότατα πολύ σύντομα».
Στο βιβλίο συναντάμε στις σελίδες μια -είναι η αλήθεια- απολαυστική παράθεση επικών πλέον φράσεων που έχει πει ή γράψει στο twitter ο Γιάνης Βαρουφάκης και του τρόπου με τον οποίο κάποιες από αυτές στη συνέχεια διαψεύστηκαν. Οπως για παράδειγμα η φράση «δίνω τόσες πιθανότητες στο να πει ο Ντράγκι ότι κόβει την ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες όσες στο να μην ανατείλει ο ήλιος αύριο».
Τα πουράκια, ο Παυλόπουλος, η απειλή για παραίτηση
Ενα από τα πλέον αποκαλυπτικά σημεία του βιβλίου, είναι αυτό που αφορά στην απειλή του Προέδρου της Δημοκρατίας το βράδυ του δημοψηφίσματος ότι θα παραιτηθεί αν δεν στείλει ο Τσίπρας το μήνυμα ότι δεν θα φύγουμε από την Ευρωζώνη. Σύμφωνα με το βιβλίο είπε κατά λέξη: «Θα δώσεις το μήνυμα αυτό. Αν δεν τον κάνεις, θα παραιτηθώ. Καταλαβαίνεις τι σου λέω;». Περιγράφοντας την σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών που ακολούθησε το δημοψήφισμα, βλέπουμε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να καπνίζει νευρικά το ένα πουράκι μετά το άλλο και να ιδρώνει παρά τον κλιματισμό...
Το βιβλίο γραμμένο με αυτό τον τρόπο, παρά τις στεγνές νησίδες ειδησεογραφικής αναφοράς που παρεμβαίνουν δημιουργώντας μια μικρή σύγχυση ως προς την αφηγηματική συνέχεια, είναι προφανές ότι δίνει υλικό για ένα σίριαλ ή ταινία στην κατηγορία «οικονομικό θρίλερ». Και την στιγμή ακριβώς που έχουν ολοκληρωθεί τα γυρίσματα τη ταινίας του Κώστα Γαβρά που βασίζεται στο βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη, η «Τελευταία μπλόφα» μοιάζει να είναι η συλλογική απάντηση της άλλης πλευράς.