Στο χείλος μιας γενικευμένης σύρραξης βλέπουν τη Μέση Ανατολή αναλυτές μετά τη δολοφονία του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, στην Τεχεράνη και ενώ οι διαπραγματεύσεις του Ισραήλ με την παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση για εκεχειρία και απελευθέρωση ομήρων ήταν σε μια κρίσιμη καμπή.
Της εξόντωσης του Χανίγια είχε προηγηθεί ισραηλινό πλήγμα στη Βηρυτό αργά την Τρίτη με στόχο έναν ανώτερο διοικητή της Χεζμπολάχ, σε απάντηση για την επίθεση με ρουκέτα που σκότωσε 12 παιδιά και νέους στα ελεγχόμενα από το Ισραήλ Υψίπεδα του Γκολάν το Σαββατοκύριακο.
Η δολοφονία του Χανίγια έγινε γύρω στις 02:00 τα χαράματα τοπική ώρα, ενώ βρισκόταν σε κατοικία για βετεράνους του πολέμου, σύμφωνα με ιρανικά κρατικά ΜΜΕ, που δεν έχουν δώσει ακόμη λεπτομέρειες για τις ακριβείς συνθήκες. Σύμφωνα με το αραβικό μέσο Al Hadath, ένας κατευθυνόμενος πύραυλος έπληξε την κατοικία στην οποία βρισκόταν ο Χανίγια, κάτι που επιβεβαίωσε και το ιρανικό πρακτορείο Fars, που σχετίζεται με τους Φρουρούς της Επανάστασης, κάνοντας λόγο για «βλήμα από αέρος».
Η Χαμάς ορκίζεται εκδίκηση
Από τη στιγμή που γνωστοποιήθηκε η είδηση του θανάτου του Χανίγια κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην ιρανική πρωτεύουσα για την ορκωμοσία του προέδρου του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, η Χαμάς έκανε λόγο για «ύπουλη σιωνιστική επιδρομή στο ακίνητο όπου διέμενε ο Χανίγια στην Τεχεράνη» και αξιωματούχοι της απείλησαν ότι η «άνανδρη πράξη δεν θα μείνει ατιμώρητη».
Στην ανακοίνωσή της η Χαμάς αναφέρει: «Στο όνομα του Αλλάχ, του Πολυεύσπλαχνου, του Πανοικτίρμονα (Και μη νομίζετε ότι αυτοί που σκοτώνονται στον δρόμο του Αλλάχ είναι νεκροί. Αντίθετα, είναι ζωντανοί με τον Κύριό τους.) Το Κίνημα Ισλαμικής Αντίστασης Χαμάς θρηνεί με τον μεγάλο παλαιστινιακό λαό μας, το αραβικό και ισλαμικό έθνος και όλους τους ελεύθερους ανθρώπους του κόσμου, τον αδελφό, ηγέτη, μάρτυρα, Μουτζαχίντ Ισμαήλ Χανίγια. Ο επικεφαλής του κινήματος σκοτώθηκε σε προδοτική σιωνιστική επιδρομή στην κατοικία του στην Τεχεράνη, μετά τη συμμετοχή του στην τελετή ορκωμοσίας του νέου Ιρανού προέδρου. Στον Αλλάχ ανήκουμε και σε Αυτόν θα επιστρέψουμε. Και είναι τζιχάντ (ιερός πόλεμος), νίκη ή μαρτύριο».
Πώς θα αντιδράσει το Ιράν;
Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα, σύμφωνα με διεθνή ΜΜΕ και αναλυτές, είναι πώς θα αντιδράσει το Ιράν στη δολοφονία του Χανίγια στο έδαφός του.
Πριν από λίγους μήνες, όταν το Ισραήλ επιτέθηκε στο ιρανικό προξενείο στη Συρία, το Ιράν απάντησε στις 14 Απριλίου εξαπολύοντας μπαράζ άνω των 300 πυραύλων και drones κατά του Ισραήλ. ΗΠΑ και Ισραήλ γνώριζαν ότι επίκειται η επίθεση, που όμως ήταν μια λίαν επικίνδυνη εξέλιξη έστω κι αν καταρρίφθηκαν οι περισσότεροι πύραυλοι και τα drones.
Τώρα, όμως, δεδομένου ότι ο Χανίγια ήταν φιλοξενούμενος του Ιράν και σκοτώθηκε στην Τεχεράνη, μένει να δούμε τι θα κάνει το Ιράν. Οι επιπτώσεις θα είναι μεγάλες για ολόκληρη την περιοχή και θα μπορούσε να ακολουθήσει ακόμη και ιρανική επίθεση στο Ισραήλ, ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου, σημειώνει το Al Jazeera.
Ο εκπρόσωπος του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών, Νασέρ Καναανί, είπε ότι «δεν θα πάει χαμένο το αίμα» του Χανίγια και ότι ο θάνατός του «θα ενισχύσει τον βαθύ, αδιάρρηκτο δεσμό μεταξύ της Τεχεράνης, της Παλαιστίνης και της αντίστασης».
Για τον καθηγητή Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν, Ναντέρ Χασεμί, η δολοφονία του Χανίγια φέρνει τη Μέση Ανατολή πιο κοντά παρά ποτέ σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο.
«Πρόκειται για μια τεράστια εξέλιξη», είπε στο BBC. «Πιστεύω ότι έχει επιπτώσεις και στις εξελίξεις στον Λίβανο, επειδή λίγες ώρες νωρίτερα το Ισραήλ προσπάθησε να δολοφονήσει (σ.σ.: το Ισραήλ λέει ότι τα κατάφερε) ένα ανώτερο στέλεχος της Χεζμπολάχ στη νότια Βηρυτό και η υπόθεση ήταν ότι το Ιράν και η Χεζμπολάχ δεν ενδιαφέρονταν για κλιμάκωση. Αλλά η δολοφονία του Χανίγια ανέτρεψε αυτούς τους υπολογισμούς. Τώρα το Ιράν έχει κάθε κίνητρο να προσπαθήσει και να κλιμακώσει αυτήν τη σύγκρουση», είπε ο καθηγητής.
«Η κλιμάκωση φαντάζει αναπόφευκτη», λέει Ιρανός αναλυτής
Από την πλευρά του, ο Αμπάς Ασλανί, συνεργάτης του Κέντρου Μεσανατολικών Στρατηγικών Μελετών στην Τεχεράνη, σημείωσε ότι η δολοφονία του Χανίγια θα έχει αντίκτυπο σε ολόκληρη την περιοχή και πέραν αυτής.
«Τα συμφραζόμενα είναι επίσης σημαντικά, καθώς ο Χανίγια δολοφονήθηκε λίγο μετά την τελετή ορκωμοσίας του Ιρανού προέδρου και τη συνάντησή του με ανώτερους Ιρανούς αξιωματούχους. Αυτή τη στιγμή η κλιμάκωση φαντάζει αναπόφευκτη», είπε ο Ασλανί στο Al Jazeera, προσθέτοντας ότι η δολοφονία έγινε την ώρα που ο νέος πρόεδρος του Ιράν μιλούσε για διάλογο με τη Δύση. «Ο Νετανιάχου δεν το θέλει αυτό να συμβεί», πρόσθεσε.
«Ίσως πούμε αντίο προς το παρόν στην εκεχειρία, γιατί αυτό μπορεί να κλιμακωθεί σε περιφερειακό πόλεμο. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός προσπαθεί να κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να παρατείνει την πολιτική του ζωή. Θέλει να συνεχιστεί ο πόλεμος στη Γάζα και αυτό νομίζω ότι αποσκοπούσε στο να επηρεάσει τις εξελίξεις στην Τεχεράνη και στην περιοχή, αλλά και στην Ουάσιγκτον. Θέλει να επηρεάσει την πολιτική εκστρατεία στις ΗΠΑ, ίσως υπονομεύοντας τους Δημοκρατικούς και δίνοντας περισσότερες ευκαιρίες στον Ντόναλντ Τραμπ».
Περιορισμένες οι επιλογές του Ιράν
Το Ιράν έχει αντιδράσει συγκρατημένα σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν, ειδικά όταν τα θύματα ήταν μη Ιρανοί. Η δολοφονία του κορυφαίου πυρηνικού επιστήμονα του Ιράν, Μοχσέν Φακριζαντέχ το 2022 προκάλεσε οργή μεν στην αρχή, αλλά συγκρατημένη.
Όπως σχολιάζει το CNN οι επιλογές του καθεστώτος της Τεχεράνης είναι περιορισμένες.
«Είναι σαφές ότι η Τεχεράνη είναι απρόθυμη να εξαπολύσει τον πιο άγριο πληρεξούσιό της, την Χεζμπολάχ σε πλήρους κλίμακας πόλεμο με το Ισραήλ από τον Λίβανο. Πέρα από την τεράστια ανθρωπιστική φρίκη που θα προκαλούσε μια τέτοια σύρραξη για τους Λιβανέζους και τους Ισραηλινούς, η Χεζμπολάχ είναι ένα ισχυρό χαρτί που η Τεχεράνη θα μπορέσει πιθανώς να παίξει μόνον μία φορά. Κι ως εκ τούτου θα πρέπει να ζυγίσει προσεκτικά πότε θα το κάνει.
Στην ανάλυσή του το αμερικανικό δίκτυο σημειώνει ότι το Ιράν έχει ήδη επιχειρήσει τον περασμένο Απρίλιο μια ολοκληρωτική επίθεση κατά του Ισραήλ, αλλά οι περισσότεροι πύραυλοι και drones του δεν τρύπησαν την ισραηλινή αεράμυνα. «Η αντίδραση τώρα θα καθορίσει το ρόλο του Ιράν ως περιφερειακής δύναμης, αλλά ο κίνδυνος είναι αυτή να περιοριστεί. Μια κρυφή, ασύμμετρη επίθεση σε εβδομάδες από τώρα ίσως να μην αποκαταστήσει τη ζημιά που έχει δεχθεί το κύρος του. Από την άλλη ξεπεράστηκαν κόκκινες γραμμές κι έγινε άλλο ένα βήμα κλιμάκωσης», λέει.
Το ερώτημα το επόμενο 24ωρο καθώς το Ιράν διαμορφώνει το αφήγημά του για αυτό το ταπεινωτικό πλήγμα, είναι ποια σκαλιά απομένουν στην κλίμακα της κλιμάκωσης, και τι βρίσκεται στην κορυφή της», καταλήγει το CNN.
Δυναμιτίζονται οι ειρηνευτικές συνομιλίες Ισραήλ-Χαμάς
Για τον αναλυτή πολιτικής και εξωτερικής πολιτικής του CNN, Μπαράκ Ραβίντ, ο θάνατος του Χανίγια είναι η «πρώτη πιο σημαντική ισραηλινή επιχείρηση από τις επιθέσεις στο νότιο Ισραήλ της 7ης Οκτωβρίου».
Μολονότι από στρατιωτική άποψη δεν είναι σημαντικός, ο Χανίγια ήταν επικεφαλής των διεθνών σχέσεων της Χαμάς και βασικός συνομιλητής με τους διαπραγματευτές της Αιγύπτου και του Κατάρ για τη συμφωνία εκεχειρίας στη Λωρίδα της Γάζας και την απελευθέρωση των ομήρων. «Η δολοφονία του θα έχει σημαντική επίπτωση σε αυτές τις διαπραγματεύσεις», λέει ο Ραβίντ.
Η ισραηλινή κυβέρνηση θεωρεί τον Χανίγια ως έναν εκ των υπευθύνων για τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου της Χαμάς, σύμφωνα με τον Ραβίντ και οι ισραηλινές Αρχές έχουν ορκιστεί να κυνηγήσουν τους υπεύθυνους για τις επιθέσεις προ δεκαμήνου που οδήγησαν στη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.
«Η δολοφονία του, κατά κάποιο τρόπο, δεν ήταν θέμα τού αν θα γίνει, αλλά πότε», πρόσθεσε ο αναλυτής.
Υπουργός Άμυνας ΗΠΑ: «Δεν είναι αναπόφευκτος ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή»
Ερωτηθείς από δημοσιογράφους για το ενδεχόμενο γενικευμένης σύρραξης στη Μέση Ανατολή μετά τη δολοφονία Χανίγια και τους ισχυρισμούς των Ισραηλινών ότι σκότωσαν διοικητή της Χεζμπολάχ στη Βηρυτό, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ προσπάθησε να ρίξει τους τόνους.
«Δεν νομίζω ότι ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος. Επιμένω σε αυτό. Πιστεύω ότι πάντα υπάρχει χώρος και ευκαιρίες για την διπλωματία», είπε ο Όστιν.
Και πρόσθεσε ότι οι ΗΠΑ «θα εργαστούν σκληρά για να διασφαλίσουν ότι θα γίνουν ενέργειες που θα βοηθήσουν να πέσει το θερμόμετρο της έντασης».