Τι θα συνέβαινε αν το Ρεύμα του Κόλπου κατέρρεε και τι συνέπειες θα είχε αυτό για το παγκόσμιο κλίμα; Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Όπως μπορεί να βεβαιώσει όποιος έχει δει την ταινία «The Day After Tomorrow», του 2004, ο κόσμος θα έμοιαζε δραματικά διαφορετικός αν το ρεύμα του Κόλπου κατέρρεε.
Στην blockbuster ταινία με πρωταγωνιστή τον Jake Gyllenhaal, μια τεράστια «υπερκαταιγίδα» που προκαλείται από την κατάρρευση του Ρεύματος του Κόλπου προκαλεί τεράστιες φυσικές καταστροφές.
Σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι παγώνουν κάτω από στρώματα χιονιού, πνίγονται σε τεράστια τσουνάμι και συνθλίβονται δραματικά κάτω από οχήματα που εκσφενδονίζονται από ανεμοστρόβιλους.
Τώρα, οι επιστήμονες του Βρετανικού Met Office προειδοποιούν ότι το σύστημα των ωκεάνιων ρευμάτων της Γης σταδιακά «αποδυναμώνεται», δημιουργώντας συνθήκες για το εφιαλτικό αυτό σενάριο.
Τι είναι το Ρεύμα του Κόλπου - Γιατί είναι σημαντικό
Το Ρεύμα του Κόλπου είναι μόνο ένα μικρό μέρος ενός πολύ ευρύτερου συστήματος ρευμάτων, που επίσημα ονομάζεται Ατλαντική Μεσημβρινή Αντιστρεφόμενη Κυκλοφορία ή AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation).
Το Ρεύμα του Κόλπου, μαζί με τη βόρεια προέκτασή του, είναι ένα ισχυρό, θερμό και ταχύ ρεύμα του Ατλαντικού Ωκεανού που δημιουργείται στον Κόλπο του Μεξικού.
Βγαίνει στον ωκεανό, από τα Στενά της Φλόριντας, και ακολουθεί τις ανατολικές ακτές των Ηνωμένων Πολιτειών και της Νέας Γης πριν διασχίσει τον Ατλαντικό Ωκεανό. Σε συντεταγμένες περίπου 30° Δ, 40° Β χωρίζεται στα δύο και το βόρειο τμήμα κατευθύνεται προς τη Βόρεια Ευρώπη, ενώ το νότιο προς τα ανοιχτά της Δυτικής Αφρικής.
Το Ρεύμα του Κόλπου επηρεάζει το κλίμα της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ και του Καναδά, αλλά και αυτό της Δυτικής Ευρώπης, της Ιρλανδίας και της Νορβηγίας. Αυξάνει τη θερμοκρασία του νερού, την περιεκτικότητά του σε αλάτι κ.ά., με αποτέλεσμα να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος.
Ο Ατλαντικός Ωκεανός επηρεάζει με τα θερμά του ρεύματα, όπως το ρεύμα του κόλπου, τις παραθαλάσσιες ευρωπαϊκές χώρες που βρέχονται από αυτόν, π.χ. Ιρλανδία, Γαλλία, Ισπανία κ.λπ. Το πιο σημαντικό είναι ότι σε αυτόν δημιουργούνται πλούσια σε υγρασία σύννεφα που δίνουν σημαντικές βροχές στη βορειοδυτική Ευρώπη.
Ο Ατλαντικός δημιουργεί αυτό που ονομάζουμε ωκεάνιο κλίμα και τα νερά του Κόλπου είναι 10-12°C θερμότερα από τα νερά του Ατλαντικού Ωκεανού.
Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Δρ Jonathan Baker, επικεφαλής του Met Office, δήλωσε: «Η AMOC έχει κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση του κλίματος. Χωρίς αυτήν, οι θερμοκρασίες της βορειοδυτικής Ευρώπης θα ήταν πολύ χαμηλότερες» σημειώνει, και προσθέτει:
«Αν και η μελέτη μας δείχνει ότι η κατάρρευση κατά τα επόμενα 75 χρόνια είναι απίθανη, η AMOC είναι πολύ πιθανό να αποδυναμωθεί, γεγονός που θα δημιουργήσει κλιματικές προκλήσεις για την Ευρώπη. Εάν η AMOC κατέρρεε, θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε σημαντική ψύξη στη βορειοδυτική Ευρώπη και σε χαοτικά καιρικά φαινόμενα παγκοσμίως, επηρεάζοντας τις αποδόσεις των καλλιεργειών και τα οικοσυστήματα».
Ο ακαδημαϊκός τονίζει ότι η μελέτη του διαπίστωσε ότι η AMOC είναι απίθανο να καταρρεύσει αυτόν τον αιώνα, αλλά ακόμη και μια αποδυναμωμένη AMOC δημιουργεί «σοβαρές κλιματικές προκλήσεις».
«Μια ασθενέστερη AMOC θα μπορούσε να αλλάξει τα παγκόσμια πρότυπα βροχοπτώσεων, να διαταράξει τα θαλάσσια οικοσυστήματα, να μειώσει την ικανότητα του ωκεανού να αποθηκεύει άνθρακα και να επιταχύνει την άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά μήκος της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ», είπε.
«Οι θερμοκρασίες θα πέσουν κατακόρυφα»
Ο καθηγητής David Thornalley, κλιματολόγος στο University College του Λονδίνου, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε ότι οι θερμοκρασίες θα πέσουν κατακόρυφα αν η AMOC καταρρεύσει.
«Μια κατάρρευση της AMOC θα μπορούσε να προκαλέσει περισσότερες ακραίες καιρικές συνθήκες, οπότε, εκτός από τις συνολικά ψυχρότερες από το μέσο όρο συνθήκες, αναμένουμε επίσης ότι θα υπήρχαν περισσότερες χειμερινές καταιγίδες που θα προκαλούνταν από ισχυρότερους δυτικούς ανέμους» δήλωσε στη MailOnline, και έδωσε μια ακόμη εφιαλτική πρόβλεψη:
«Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι θα πεθάνουν λόγω των ισχυρότερων χειμερινών καταιγίδων και των πλημμυρών, ενώ πολλοί ηλικιωμένοι θα είναι ευάλωτοι στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Πολλά εκατομμύρια άνθρωποι θα επηρεάζονταν και θα υπέφεραν από ξηρασία, πείνα και πλημμύρες, σε χώρες που ήδη αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα. Θα υπάρξει τεράστιος αριθμός κλιματικών προσφύγων, οι γεωπολιτικές εντάσεις θα αυξηθούν».
Ο Τζόναθαν Μπάμπερ, καθηγητής παρατήρησης της Γης στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, συμφώνησε ότι αν η AMOC κατέρρεε, το κλίμα της βορειοδυτικής Ευρώπης θα ήταν «αγνώριστο σε σχέση με αυτό που είναι σήμερα».
«Θα ήταν αρκετούς βαθμούς ψυχρότερο και οι βροχοπτώσεις θα μειώνονταν επίσης. Οι πολύ σκληροί, κρύοι χειμώνες θα αποτελούσαν σίγουρα απειλή για τη ζωή».
Μπορεί να συμβεί απότομα;
Στο «The Day After Tomorrow», η κατάρρευση του AMOC λαμβάνει χώρα μέσα σε λίγες ημέρες και ο σχετικά ήπιος καιρός μετατρέπεται απότομα σε ακραίο κρύο.
«Ευτυχώς, μια τόσο γρήγορη μετάβαση δεν θα συμβεί στην πραγματική ζωή» δήλωσε η Penny Holliday, επικεφαλής της θαλάσσιας φυσικής και της κυκλοφορίας των ωκεανών στο Εθνικό Ωκεανογραφικό Κέντρο στο Σαουθάμπτον. «Αν η AMOC φτάσει σε σημείο καμπής, αυτό μάλλον θα συμβεί σε αρκετές δεκαετίες», δήλωσε στη MailOnline.
Ωστόσο, για να μάθει περισσότερα, η ομάδα, με επικεφαλής τον δρα Τζόναθαν Μπέικερ, χρησιμοποίησε 34 υπολογιστικά μοντέλα για να αξιολογήσει την αντίδραση του AMOC σε δυνητικά ακραίες αλλαγές στις συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου και στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Τα συμπεράσματά τους, που δημοσιεύονται στο περιοδικό Nature, αποκαλύπτουν ότι «η AMOC θα αποδυναμωθεί, αλλά είναι πιθανό να αντέξει τη μελλοντική υπερθέρμανση του πλανήτη και δεν θα καταρρεύσει αυτόν τον αιώνα».
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι ισχυροί άνεμοι του Νότιου Ωκεανού δρουν σαν μια ισχυρή «αντλία», τραβώντας συνεχώς βαθύ νερό στην επιφάνεια, διατηρώντας το σύστημα σε λειτουργία ακόμη και υπό ακραίες κλιματικές αλλαγές.
Το Met Office αναφέρει ότι η επίδραση ενός ασθενέστερου AMOC συμπεριλαμβάνεται κατά την κατάρτιση προβλέψεων για τη μελλοντική κλιματική αλλαγή για το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και όλη την Ευρώπη. Ωστόσο, το κύριο μέλημα εξακολουθεί να είναι η αύξηση της θερμοκρασίας.
Ο καθηγητής Rowan Sutton, διευθυντής του Κέντρου Hadley του Met Office, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε ότι αυτή φέρνει «σημαντικές νέες γνώσεις» για το μέλλον της AMOC.
«Η AMOC θα αποδυναμωθεί κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα και αυτή η αποδυνάμωση θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στο γήινο κλίμα».
Τι θα συμβεί αν καταρρεύσει το AMOC
Στην Ευρώπη
Οι επιπτώσεις μιας κατάρρευσης της AMOC θα ήταν ιδιαίτερα έντονες στη βορειοδυτική Ευρώπη και στις σκανδιναβικές περιοχές.
Η περιοχή θα κατακλυζόταν από παγωμένες θερμοκρασίες τόσο χαμηλές που οι θαλάσσιοι πάγοι θα μπορούσαν να εισχωρήσουν νότια από την περιοχή της Αρκτικής.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνουν πιο συνηθισμένα, με βίαιες καταιγίδες και έντονες βροχοπτώσεις να γίνονται πιο συχνές.
Οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι τόσο ισχυρές που οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι θα μπορούσαν να απειλήσουν τη βιωσιμότητα όλης της γεωργίας στη Βόρεια Ευρώπη.
Στις ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ θα αποφύγουν τις περισσότερες από τις συνέπειες της κατάρρευσης της AMOC, αλλά δεν θα βγουν αλώβητες.
Οι επιστήμονες προβλέπουν ότι αυτό θα οδηγήσει σε σημαντική πρόσθετη άνοδο της στάθμης της θάλασσας στις ακτές του Ατλαντικού.
Έρευνες έχουν δείξει ότι μεγάλες πόλεις, όπως η Νέα Υόρκη, η Νέα Ορλεάνη και το Μαϊάμι, θα μπορούσαν να απειληθούν από πλημμύρες.
Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι έως και 448.000 άνθρωποι θα μπορούσαν να εκτοπιστούν από τις εστίες τους.
Επιπλέον, η αλλαγή των καιρικών συνθηκών θα μπορούσε να οδηγήσει σε «αναταραχή» στα παράκτια οικοσυστήματα και στην αλιεία.
Σε παγκόσμια κλίμακα
Μια περιοχή υψηλών βροχοπτώσεων που βρίσκεται γύρω από τους τροπικούς θα μετατοπιστεί προς τα νότια.
Αυτή η μετατόπιση θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκτεταμένες τεράστιες διαταραχές στη γεωργία και τις προμήθειες νερού στην περιοχή.
Η αλλαγή αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει εκτεταμένη πείνα και ξηρασία σε ορισμένες περιοχές και καταστροφικές πλημμύρες σε άλλες.
Με τη σειρά τους, οι ειδικοί εκτιμούν ότι αυτό θα οδηγήσει σε μαζική αύξηση του αριθμού των κλιματικών προσφύγων που εγκαταλείπουν τις χώρες τους και σε κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων στην περιοχή.