Ένας συνήθης λόγος για τον οποίο πολλοί χάνουν τον ύπνο τους είναι το άγχος για την καθημερινότητα, ή ακόμη και για το γεγονός ότι δεν έχουν χρόνο να κοιμηθούν αρκετά.
Αυτό προκαλεί σε ορισμένους μεγαλύτερη αϋπνία και πανικό ή ακόμη και εξάντληση, με συνέπεια να κάθονται ξύπνιοι μέχρι το ξημέρωμα.
Όμως αυτές οι ξαφνικές αϋπνίες ορισμένες φορές μπορεί να αποδειχθούν πολύ χρήσιμες.
Μια γνωστή μελέτη του 2022 με τίτλο Mind After Midnight (Το Μυαλό μετά τα Μεσάνυχτα), από ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, διαπίστωσε ότι οι νυχτερινές σκέψεις τείνουν να είναι πιο αρνητικές, επαναλαμβανόμενες και παρορμητικές.
Παρατήρησαν επίσης ότι η αγρυπνία στη μέση της νύχτας αυξάνει τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές και κάνει τις επικίνδυνες ιδέες να φαίνονται πιο δελεαστικές.
Ένα από τα πλεονεκτήματα, ωστόσο, είναι ότι η νύχτα είναι από τις λίγες στιγμές που μένουμε προστατευμένοι από τις ατελείωτες ειδοποιήσεις του κινητού και άλλους περισπασμούς. Και επειδή δεν είμαστε πλήρως ξύπνιοι, μπορούμε να μπούμε σε μια ονειρική κατάσταση που ευνοεί τη δημιουργική και πρωτότυπη σκέψη.
Δύο λάτρεις αυτής της… υπναγωγίας ήταν ο Σαλβαδόρ Νταλί και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, που χρησιμοποιούσαν αυτή την ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης για να λύσουν δημιουργικά προβλήματα.
«Είναι μια πιο ήρεμη στιγμή για τον εγκέφαλο γιατί υπάρχουν λιγότεροι αντιπερισπασμοί» λέει η Κάθριν Γκριν, διευθύντρια ιατρικής ύπνου στο UCHealth του Κολοράντο.
Η υπερβολική χρήση κάνει ζημιά
Ο γιατρός Μάνταν Κάντουλα, ιδρυτής του δικτύου Advent στο Ουισκόνσιν, λέει ότι ήταν ακριβώς αυτές οι σκέψεις μέσα στη νύχτα που τον βοήθησαν να αναπτύξει την επιχειρησιακή αποδοτικότητα που χρειαζόταν για να επεκτείνει την επιχείρησή του σε πάνω από 30 μονάδες.
«Είναι όταν όλα κουμπώνουν για μένα. Σαν να βρίσκομαι σε έναν παράξενο, παράλληλο κόσμο, και τα προβλήματα που με βασάνιζαν την προηγούμενη μέρα αρχίζουν να έχουν λύσεις» σχολιάζει.
Ο Κάντουλα ξυπνά κάθε βράδυ γύρω στις 3 π.μ., μετά από λίγες ώρες ύπνου. Σε αυτήν την ονειρική κατάσταση νιώθει ότι μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τα προβλήματα και να βρει λύσεις. Η μόνη παρενέργεια που έχει, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, είναι πως την επόμενη μέρα το πρωί μπορεί να νιώθει κουρασμένος και ζαλισμένος.
Σύμφωνα με την Γκριν, το να ξυπνάμε κατά τη διάρκεια του βαθύ ύπνου -ακόμα και μέσα στη νύχτα- βοηθά στην εδραίωση όσων μάθαμε την προηγούμενη μέρα.
«Όταν ξυπνάμε με ιδέες μέσα στη νύχτα, είναι ο εγκέφαλός μας που ενεργοποιεί συνάψεις ή κάνει συνδέσεις», εξηγεί.
«Ακόμη κι αν το σώμα δεν έχει τις αντοχές, καλό είναι αυτές οι σκέψεις που έρχονται να αποτυπώνονται σε ένα κομμάτι χαρτί ή σε υπολογιστή, ώστε να μη χαθούν ή ξεχαστούν». Έτσι, μπορεί ο καθένας να επιστρέψει πιο ήρεμος στον ύπνο του.
Η Άνικα Κάρολ, «προπονήτρια ύπνου» από το Μανιτόμπα του Καναδά, αναφέρει πως «το κλειδί για να αξιοποιήσει κανείς αυτή την κατάσταση είναι να αποφύγει το πλήρες ξύπνημα».
Ο προμετωπιαίος φλοιός -το μέρος του εγκεφάλου που ελέγχει τη λογική σκέψη, τον αυτοέλεγχο και τη λήψη αποφάσεων- είναι λιγότερο ενεργός κατά τη διάρκεια της νύχτας.
«Αυτό σημαίνει ότι επηρεαζόμαστε λιγότερο από σκέψεις τύπου "σύνδρομο του απατεώνα", που εξαρτώνται από αυτή τη λογική περιοχή του εγκεφάλου. Όμως υπάρχει και μια παγίδα: αν οι νυχτερινές σκέψεις έχουν μεγάλο συναισθηματικό φορτίο, τότε γίνεται χάος», προειδοποιεί.
Υπάρχουν και ορισμένοι που κρατούν μικρό καλάθι σχετικά με την αποδοτικότητα της τακτικής αυτής.
Η Ρεμπέκα Ζου, CEO της εταιρείας Soft Services από τη Νέα Υόρκη, λέει ότι δεν είναι πάντα εύκολο να κρίνει κανείς αν οι σκέψεις της νύχτας αξίζουν.
«Προσπαθώ να μην αντιδρώ αμέσως και να δώσω λίγο χρόνο. Αν η ίδια ιδέα επιστρέφει μέσα στη μέρα, τότε τη μοιράζομαι με κάποιον της ομάδας μου που εμπιστεύομαι για να δω την αντίδρασή του και να αποφασίσω αν αξίζει να το προχωρήσουμε».
Αυτό που τονίζουν οι επιστήμονες είναι να μην… εθιζόμαστε στην ιδέα να ξυπνάμε κάθε βράδυ για μια δημιουργική σκέψη. Το συχνό ξύπνημα μπορεί να υποδεικνύει ένα βαθύτερο πρόβλημα υγείας και τελικά να βλάπτει -αντί να βοηθά- τη σκέψη μας.
«Αν αυτό αρχίσει να συμβαίνει τακτικά, καλό είναι να διερευνήσουμε γιατί ξυπνάμε τόσο συχνά», λέει χαρακτηριστικά η Κάρολ.