Τα οφέλη του μεσημεριανού ύπνου έχουν εδώ και καιρό επαινεθεί, όμως πολλοί είναι αυτοί που εξακολουθούν να διχάζονται για το αν θα πρέπει να κλείσουν μάτι...
Βρίσκεστε στη μέση της ημέρας, τα βλέφαρα είναι βαριά, η προσοχή σας χάνεται. Κλείνετε τα μάτια σας για μισή ώρα και ξυπνάτε νιώθοντας επαναφορτισμένοι. Αλλά αργότερα το ίδιο βράδυ στριφογυρίζετε στο κρεβάτι και αναρωτιέστε γιατί δεν μπορείτε να κοιμηθείτε. Εκείνος ο μεσημεριανός υπνάκος, που αρχικά σας φάνηκε τόσο αναζωογονητικός, μπορεί να είναι ο λόγος της αγρύπνιας σας.
Ο μεσημεριανός ύπνος έχει δικαίως χαρακτηριστεί «εργαλείο» για την ενίσχυση της εγρήγορσης, την ενίσχυση της διάθεσης, την ενδυνάμωση της μνήμης και τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Ωστόσο, σαμποτάρει τον νυχτερινό ύπνο ορισμένων.
Οι παράγοντες που πρέπει να λάβετε υπόψη
Ο μεσημεριανός ύπνος αποτελεί, επομένως, «δίκοπο μαχαίρι». Αν γίνει σωστά, είναι ένας ισχυρός τρόπος για την επαναφόρτιση του εγκεφάλου, τη βελτίωση της συγκέντρωσης και την υποστήριξη της ψυχικής και σωματικής υγείας.
Αν γίνει όμως με λάθος τρόπο, μπορεί να σας αφήσει ζαλισμένους, αποπροσανατολισμένους και να σας δημιουργήσει δυσκολία στο να κοιμηθείτε αργότερα. Το κλειδί βρίσκεται στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το σώμα ρυθμίζει τον ύπνο και την εγρήγορση.
Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν μια φυσική πτώση της εγρήγορσης νωρίς το μεσημέρι, συνήθως μεταξύ 13:00 και 16:00. Αυτό δεν οφείλεται μόνο σε ένα βαρύ γεύμα - το εσωτερικό ρολόι του σώματός μας, ή ο κιρκάδιος ρυθμός, δημιουργεί κύκλους εγρήγορσης και κούρασης καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η ηρεμία που νιώθετε νωρίς το μεσημέρι είναι μέρος αυτού του ρυθμού, γι' αυτό και πολλοί άνθρωποι νιώθουν υπνηλία εκείνη την ώρα.
Μελέτες υποδεικνύουν ότι ένας σύντομος υπνάκος κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου -ιδανικά ακολουθούμενος από έκθεση σε έντονο φως- μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κόπωσης, στην ενίσχυση της εγρήγορσης και στη βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας χωρίς να παρεμβαίνει στον νυχτερινό ύπνο. Αυτά τα «power naps» επιτρέπουν στον εγκέφαλο να ξεκουραστεί χωρίς να διολισθήσει σε βαθύ ύπνο, καθιστώντας ευκολότερο να ξυπνήσετε με την αίσθηση ότι είστε ανανεωμένοι.
Αλλά υπάρχει μια παγίδα: Ο πολύς ύπνος μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να ξυπνάτε με χειρότερη διάθεση από πριν. Αυτό οφείλεται στην «αδράνεια του ύπνου» - στην αδιαθεσία και στον αποπροσανατολισμό που προέρχεται από το ξύπνημα κατά τη διάρκεια βαθύτερων σταδίων ύπνου.
Μόλις ένας μεσημεριανός ύπνος παραταθεί πέραν των 30 λεπτών, ο εγκέφαλος μεταβαίνει σε ύπνο αργών κυμάτων, καθιστώντας πολύ πιο δύσκολο το ξύπνημα. Μελέτες δείχνουν ότι το ξύπνημα από τον βαθύ ύπνο μπορεί να αφήσει τους ανθρώπους να αισθάνονται νωθροί για έως και μία ώρα.
Αυτό μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις εάν στη συνέχεια προσπαθήσουν να εκτελέσουν εργασίες κρίσιμες για την ασφάλεια, να λάβουν σημαντικές αποφάσεις ή να χειριστούν μηχανήματα, για παράδειγμα. Και αν επίσης κάποιος κοιμηθεί πολύ αργά μέσα στην ημέρα, μπορεί να καταστρέψει τη «συσσώρευση πίεσης ύπνου», δηλαδή τη φυσική επιθυμία του σώματος για ύπνο, και να δυσκολευτεί μετά να κοιμηθεί το βράδυ.
Όταν ο μεσημεριανός ύπνος είναι απαραίτητος
Για ορισμένους, ο ύπνος είναι απαραίτητος. Οι εργαζόμενοι σε βάρδιες συχνά παλεύουν με τον κατακερματισμένο ύπνο λόγω των ακανόνιστων προγραμμάτων, και ένας σύντομος ύπνος πριν από μια νυχτερινή βάρδια μπορεί να ενισχύσει την εγρήγορση και να μειώσει τον κίνδυνο λαθών και ατυχημάτων.
Παρομοίως, οι άνθρωποι που δυσκολεύονται τακτικά να κοιμηθούν αρκετά τη νύχτα -είτε λόγω εργασίας είτε λόγω διαφόρων άλλων απαιτήσεων- μπορεί να επωφεληθούν από τους μεσημεριανούς ύπνους για να συγκεντρώσουν επιπλέον ώρες ύπνου και να αντισταθμίσουν την απώλεια ύπνου.
Παρ' όλα αυτά, το να βασίζεστε στον μεσημεριανό σας ύπνο και όχι στον νυχτερινό, αποτελεί μια βραχυπρόθεσμη λύση και όχι μια βιώσιμη επιλογή. Τα άτομα με χρόνια αϋπνία συχνά συμβουλεύονται να αποφεύγουν εντελώς τους μεσημεριανούς ύπνους, καθώς ο ύπνος μέσα στην ημέρα μπορεί να αποδυναμώσει την επιθυμία τους να κοιμηθούν τη νύχτα.
Ορισμένες ομάδες χρησιμοποιούν τον σύντομο μεσημεριανό ύπνο ως εργαλείο βελτίωσης της απόδοσης. Οι αθλητές ενσωματώνουν ένα power nap στο πρόγραμμα προπόνησής τους για να επιταχύνουν την αποκατάσταση των μυών και να βελτιώσουν παραμέτρους που σχετίζονται με τον αθλητισμό, όπως ο χρόνος αντίδρασης και η αντοχή.
Οι έρευνες δείχνουν, επίσης, ότι οι άνθρωποι που εργάζονται σε θέσεις εργασίας υψηλής συγκέντρωσης, όπως οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και τα πληρώματα αεροσκαφών, επωφελούνται από σύντομους προγραμματισμένους ύπνους για να διατηρήσουν τη συγκέντρωση και να μειώσουν τα λάθη που σχετίζονται με την κούραση.
Η NASA διαπίστωσε ότι ένας ύπνος διάρκειας 26 λεπτών μπορεί να βελτιώσει την απόδοση του προσωπικού που εκτελεί πτήσεις μεγάλων αποστάσεων κατά 34% και την εγρήγορση κατά 54%.
Χρήσιμα tips για τον μεσημεριανό σας ύπνο
Για να κοιμηθείτε αποτελεσματικά, ο χρόνος και το περιβάλλον έχουν σημασία. Κρατώντας τον μεσημεριανό σας ύπνο μεταξύ 10 και 20 λεπτών, αποφεύγετε την υπνηλία. Η ιδανική ώρα είναι πριν από τις 2 μ.μ. - γιατί ο πολύ αργός ύπνος μπορεί να καθυστερήσει το φυσικό πρόγραμμα ύπνου του σώματος.
Οι καλύτεροι μεσημεριανοί ύπνοι γίνονται σε δροσερό, σκοτεινό και ήσυχο περιβάλλον, παρόμοιο με τις συνθήκες νυχτερινού ύπνου. Οι μάσκες ματιών και οι ωτοασπίδες μπορούν να βοηθήσουν, ιδιαίτερα όσους κοιμούνται σε φωτεινά ή θορυβώδη περιβάλλοντα.
Παρά τα οφέλη, ο μεσημεριανός ύπνος δεν είναι για όλους. Η ηλικία, ο τρόπος ζωής και τα υποκείμενα πρότυπα ύπνου επηρεάζουν το κατά πόσον ο μεσημεριανός ύπνος βοηθά ή εμποδίζει. Ένας καλός ύπνος χρειάζεται και μια καλή οργάνωση. Να γνωρίζει κανείς πότε, πώς και αν πρέπει να κοιμηθεί.
Για κάποιους είναι ένα life hack, που βελτιώνει τη συγκέντρωση και την ενέργεια. Για άλλους, είναι ένας ολισθηρός δρόμος προς τη διαταραχή του ύπνου. Το κλειδί είναι να πειραματιστείτε και να παρατηρήσετε πώς οι μεσημεριανοί ύπνοι επηρεάζουν τη συνολική ποιότητα του ύπνου σας.