Μια έννοια που ονομάζεται «Νόμος του Σκίνερ», που πήρε το όνομά της από τον αμερικανό συμπεριφοριστή B. F. Skinner, υποδηλώνει ότι μπορούμε να «χειραγωγήσουμε» τα κίνητρά μας και να φτάσουμε σε όποιον στόχο και αν θέσουμε.
«Η φύση έχει θέσει την ανθρωπότητα υπό τη διακυβέρνηση δύο κυρίαρχων αφεντάδων: του πόνου και της ηδονής. Μόνο σε αυτούς εναπόκειται να υποδείξουν τι πρέπει καθώς και τι θέλουμε να κάνουμε». Αυτή η ατάκα του Τζέρεμι Μπένθαμ από το μακρινό 1780 ισχύει σχεδόν μέχρι και σήμερα.
Ο Βρετανός φιλόσοφος έχτισε μια ολόκληρη φιλοσοφία γύρω από αυτή την ιδέα: ότι όλοι μας παρακινούμαστε είτε από την ευχαρίστηση είτε τον πόνο. Ευτυχώς γι' αυτόν, λοιπόν, που σχεδόν όλες οι κοινωνικές επιστήμες σήμερα συμφωνούν μαζί του.
Είμαστε ένα (υπερ)ηδονιστικό είδος που φοβάται τον πόνο, εμείς οι άνθρωποι. Κάτω από όλη την προσποίηση και τη μαγκιά, μπορούμε να περιοριστούμε στους απλούς νόμους του καρότου και του μαστιγίου.
«Μπορούμε να κάνουμε τα πάντα. Όλα έχουν να κάνουν με κάτι που ονομάζεται "Ο νόμος του Σκίνερ"», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η επιστήμονας της συμπεριφοράς Katy Milkman, καθηγήτρια James G. Dinan στη Σχολή Wharton του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια και συγγραφέας του βιβλίου «How to Change: The Science of Getting from Where You Are to Where You Want to Be».
Πόνος ή ευχαρίστηση
Ο νόμος του Skinner είναι ότι όταν αναβάλλετε ή δυσκολεύεστε να ασχοληθείτε με μια εργασία, έχετε δύο επιλογές: είτε «κάντε τον πόνο του να μην το κάνετε μεγαλύτερο από τον πόνο του να το κάνετε». Είτε «κάντε την ευχαρίστηση του να το κάνετε μεγαλύτερη από την ευχαρίστηση του να μην το κάνετε». Εφόσον γνωρίζουμε ότι μας παρακινούν μόνο δύο πράγματα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις λογικές μας ικανότητες για να αξιοποιήσουμε αυτό το γεγονός προς όφελός μας.
Ο νόμος του Skinner πήρε το όνομά του από τον B. F. Skinner, τον Αμερικανό συμπεριφοριστή που ανέπτυξε την ιδέα της λειτουργικής κλιμάκωσης με τα πειράματά του σε αρουραίους και περιστέρια. Το κύριο επιχείρημα του Σκίνερ ήταν ότι τα ανθρώπινα όντα μπορούν, όπως ακριβώς και οι αρουραίοι, να εξαρτώνται ώστε να συμπεριφέρονται με συγκεκριμένο τρόπο όταν τους δίνονται τα σωστά κίνητρα πόνου-ευχαρίστησης.
Το κόλπο, λοιπόν, είναι να ορίσετε στον εαυτό σας ανταμοιβές ευχαρίστησης ή τιμωρίες πόνου για να κάνετε (ή να μην κάνετε) μια συγκεκριμένη εργασία.
Ουσιαστικά, υπάρχουν δύο τρόποι για να παρακινήσετε τον εαυτό σας: εσωτερικά ή εξωτερικά. Η εσωτερική παρακίνηση είναι όταν θέλετε να κάνετε κάτι από κάποια έμφυτη ορμή ή επιθυμία. Μπορεί απλά να θέλετε να φάτε πίτσα. Το εξωγενές κίνητρο, όμως, είναι όταν κάνετε κάτι για κάποιο περαιτέρω όφελος ή ανταμοιβή (ή για να αποφύγετε μια τιμωρία). Έτσι, δεν τρώω την πίτσα μου επειδή θέλω να είμαι γυμνασμένη για τις διακοπές μου στην παραλία.
Η ιδιοφυΐα πίσω από το νόμο του Skinner είναι ότι μετατρέπει το πιο ισχυρό εσωτερικό κίνητρο (ευχαρίστηση) σε εξωγενή ανταμοιβή.
Η Milkman δήλωσε ότι αυτού του είδους οι τεχνικές ονομάζονται «μηχανισμοί δέσμευσης» στη βιβλιογραφία της συμπεριφορικής ψυχολογίας. «Είναι ένα εργαλείο για να αυτο-κινητοποιηθεί ένα άτομο», δήλωσε η Milkman. «Είναι όταν επιλέγεις να δημιουργήσεις ένα σύστημα εξωγενών ανταμοιβών».
Η ίδια περιέγραψε μια μελέτη που αφορούσε καπνιστές που προσπαθούσαν να κόψουν το κάπνισμα. Υπάρχουν δύο ομάδες, στην καθεμία από τις οποίες δίνονται τα ίδια «τυποποιημένα προϊόντα διακοπής του καπνίσματος», αλλά στη μία ομάδα λέγεται επίσης ότι «θα χάσουν τα χρήματα αν αποτύχουν σε ένα τεστ ούρων νικοτίνης σε έξι μήνες. Αυτό που διαπίστωσαν ήταν ότι αυτό αυξάνει τα ποσοστά διακοπής του καπνίσματος κατά περίπου 30%».
Ο ισχυρότερος δάσκαλος είναι...;
Γνωρίζουμε, λοιπόν, ότι αν θέλουμε να πετύχουμε σε οποιοδήποτε έργο, πρέπει να θέσουμε μηχανισμούς δέσμευσης για να μας κρατήσουν στο σωστό δρόμο. Το επόμενο ερώτημα είναι: Πώς μπορούμε να φτιάξουμε το καλύτερο είδος δέσμευσης;
Βασικά: Είναι καλύτερο να υποσχεθείτε στον εαυτό σας ευχαρίστηση ή να απειλήσετε τον εαυτό σας με πόνο;
Αποδεικνύεται ότι ο πόνος είναι μακράν το ισχυρότερο κίνητρο. Όπως δήλωσε η Milkman, «Ο [Daniel] Kahneman κέρδισε λοιπόν το βραβείο Νόμπελ το 2002 για μια θεωρία που ονομάζεται “Prospect Theory”. Αυτός και ο Amos [Tversky] έδειξαν ότι βρίσκουμε τον πόνο πιο παρακινητικό από την αντίστοιχη ευχαρίστηση. Για παράδειγμα, αν χάσετε 20 δολάρια, είστε πιο αναστατωμένοι, και στη συνέχεια, αν βρείτε 20 δολάρια, είστε ευτυχισμένοι. Ο πόνος υπερτερεί της ευχαρίστησης».
Χρησιμοποιώντας όλα αυτά και τις συμβουλές της Milkman, ακολουθούν τρεις πρακτικές συμβουλές:
Βάλτε ένα στοίχημα: Βρείτε έναν φίλο ή ένα μέλος της οικογένειας και στοιχηματίστε μαζί του κάποιο χρηματικό ποσό. «Εντάξει, μπαμπά», θα μπορούσατε να πείτε, “αν δεν είμαι 5 κιλά ελαφρύτερος μέχρι τα γενέθλιά μου, μπορείς να πάρεις το PlayStation 5 μου”. Ιδανικά, τοποθετήστε το «στοίχημα» σε κάποιο ενδιάμεσο σημείο [μην ποντάρετε ότι θα χάσετε 30 κιλά ας πούμε...], ώστε να μην μπορείτε να υπαναχωρήσετε από τη συμφωνία αν χάσετε. Οι μηχανισμοί δέσμευσης λειτουργούν μόνο αν δεν μπορείτε να ξεγλιστρήσετε από αυτούς.
Κοινωνική υπευθυνότητα: Πείτε σε όλους ότι προσπαθείτε να κάνετε κάτι. Πείτε τους τον στόχο σας και την προθεσμία σας. Κρατήστε τους ανθρώπους ενήμερους για την πρόοδό σας. Αυτό εξυπηρετεί και το καρότο και το μαστίγιο. Το καρότο είναι ότι παίρνετε επαίνους, υποστήριξη και συμβουλές από τους πιο κοντινούς σας συγγενείς. Το μαστίγιο είναι ότι μπορεί να ντραπείτε αν αποτύχετε.
Αποφύγετε την πλήξη: Η πλήξη είναι κάποια μέση, ουδέτερη κατάσταση κάπου ανάμεσα στην ευχαρίστηση και τον πόνο; Σωστά; Λάθος! Γιατί σύμφωνα με την Milkman, «υπάρχουν έρευνες που δείχνουν μια θεμελιώδη αντιπάθεια για την πλήξη. Μας προκαλεί πόνο το να βαριόμαστε. Το 2016, μια μελέτη έδειξε ότι όταν τους παρουσιάζεται ένα μακρύ, μονότονο και κουραστικό κομμάτι ταινίας, οι άνθρωποι προτιμούν να σοκαριστούν παρά να βαρεθούν. Έτσι, ως γενικός κανόνας, προσπαθήστε να κρατάτε τον εαυτό σας απασχολημένο».