Το 2022, αν όλα πάνε καλά, θα κυκλοφορήσουν «νεότευκτα» φάρμακα, που θα χτυπάνε κατευθείαν στη ρίζα του κορωνοϊού και όχι στα συμπτώματα.
Αυτό, δηλώνει σε συνέντευξη του στο Πρακτορείο Fm ο διευθυντής Έρευνας στο Ολλανδικό Ινστιτούτο για τον καρκίνο, και καθηγητής Μακρομοριακών Δομών και Σχεδιασμού Φαρμάκων στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης, Αναστάσης Περράκης.
Ο κ. Περράκης συντονίζει πανευρωπαϊκά το ερευνητικό consortium «INEXT-Discovery» που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Horizon2020, και στο πλαίσιο του οποίου σχεδιάζονται νέα φάρμακα, σε συνεργασία και με το πρόγραμμα Covid19-NMR. Πρόκειται για μία από τις δεκάδες προσπάθειες που αυτή τη στιγμή γίνονται σε όλο τον πλανήτη, προκειμένου να βρεθεί το ιερό δισκοπότηρο, από φαρμακευτικής άποψης. «Φανταστείτε ότι ο νέος κορωνοϊός είναι μία πολύ μεγάλη κλειδαριά και ψάχνουμε να βρούμε ένα μικρό κλειδάκι που ξεκλειδώνει. Προσπαθούμε να μελετήσουμε σε μεγάλη λεπτομέρεια τη δομή της κλειδαριάς, τη δομή του κορωνοϊού, ώστε μετά να προτείνουμε μόρια οδηγούς, κάποια εκ των οποίων θα μπουν σε κλινικές δοκιμές φάσης 1 το 2021. Το 21 θεωρώ ότι θα το βγάλουμε με τα φάρμακα που έχουμε, με καινούργιες θεραπείες, με κάποια εμβόλια που σίγουρα θα βγουν».
Ο καθηγητής τονίζει ότι μέχρι σήμερα ό,τι φάρμακα χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση του Sars -Cov-2 είναι «βγαλμένα από το συρτάρι» και προϋπήρχαν για άλλους σκοπούς. Το μεγάλο στοίχημα όμως φαίνεται πως είναι ο σχεδιασμός από το μηδέν, ολότελα νέων φαρμάκων.
Για τον φονικό ιό αποφαίνεται ότι είναι ένας πονηρός ιός που ήρθε για να μείνει και ότι θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί του, όπως ζούμε με τη γρίπη και όπως μάθαμε να μειώνουμε τη θνητότητα και τις σοβαρές επιπλοκές από πάρα πολλές μολύνσεις. «Πιστεύω ότι θα εξαφανίσουμε σιγά-σιγά τις επιπτώσεις του, αλλά το βρίσκω πολύ δύσκολο να εξαφανίσουμε τον ίδιο τον κορωνοϊό», λέει χαρακτηριστικά.
Ο διευθυντής Έρευνας στο Ολλανδικό Ινστιτούτο για τον καρκίνο, ο οποίος παραχωρεί τη συνέντευξη με αφορμή τον παγκόσμια μήνα κατά του καρκίνου του μαστού, που μόλις ξεκίνησε, μιλά για τις πειραματικές κλινικές προσεγγίσεις στην πιο επιθετική μορφή του, (που είναι ο τριπλά αρνητικός καρκίνος μαστού) επισημαίνοντας ότι θα βελτιώσουν σημαντικά τόσο την ποιότητα ζωής, όσο και την επιβίωση των ασθενών.
Ακολουθεί αναλυτικά το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο καθηγητής Αναστάσης Περράκης στο Πρακτορείο FM και στη δημοσιογράφο Τάνια Η. Μαντουβάλου:
Τι νεότερα δεδομένα υπάρχουν ως προς τη θεραπεία για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο μαστού, που θεωρείται η πιο επιθετική μορφή; Υπάρχουν αχτίδες φωτός;
Η πρόοδος που έχει γίνει στη διάγνωση και στη στοχευμένη θεραπεία του καρκίνου του μαστού τα τελευταία χρόνια είναι τρομακτική και έχει πράγματι περιορίσει δραστικά τη θνητότητα. Για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του στήθους, το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε ιδιαίτερα καλές φαρμακευτικές προσεγγίσεις, αυτή τη στιγμή, αλλά μόνο πειραματικές κλινικές προσεγγίσεις, που πιστεύω ότι θα βελτιώσουν σημαντικά τόσο την ποιότητα ζωής, αλλά και την επιβίωση των ασθενών. Η πρώτη προσέγγιση αφορά στην ακριβή ταυτοποίηση του μοριακού προφίλ κάθε ασθενούς προσωπικά. Όχι απλά του γενετικού, αλλά του μοριακού προφίλ του όγκου. Τι συμβαίνει προσωπικά σε κάθε όγκο. Δεν είναι όλοι οι καρκίνοι το ίδιο. Κάθε ασθενής έχει το προσωπικό της προφίλ και πιστεύω αυτό είναι το κλειδί για την κλινική απόφαση: χειρουργείο, ακτινολογική ή φαρμακευτική προσέγγιση. Ακόμα όταν πάμε μετά στη φαρμακευτική προσέγγιση, η γνώση που θα έχουμε του μοριακού προφίλ της κάθε ασθενούς, οδηγεί σε εξατομικευμένες θεραπείες με συνδυασμό φαρμάκων κυρίως. Και ιδιαίτερα τον συνδυασμό φαρμάκων που υπάρχουν αυτή τη στιγμή με την ανοσοθεραπεία. Αλλά και τη χρήση θεραπευτικών αντισωμάτων που επίσης υπάρχουν. Και μάλιστα έχουμε δεκάδες κλινικές δοκιμές που βασίζονται σε συνδυασμό φαρμάκων και αντισωμάτων. Οπότε πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια θα δούμε τεράστια πρόοδο που θα οδηγήσει στον τελικό μας στόχο, οι περισσότεροι καρκίνοι να είναι χρόνιες ασθένειες, όπως ο διαβήτης ή η υψηλή πίεση και να μην αποτελούν αιτίες θανάτου.
Εν μέσω πανδημίας δεν θα μπορούσα να μην σας ρωτήσω αν υπάρχουν παράπλευρες απώλειες στους καρκινοπαθείς λόγω Covid; Διεθνώς τι παρατηρείται; Αφήνουν τις θεραπείες τους ή τον επανέλεγχο τους, γιατί φοβούνται να πάνε σε νοσοκομειακό περιβάλλον
Το πρόβλημα δεν είναι τόσο στις θεραπείες. Ο φόβος κατά τη γνώμη μου είναι στη διάγνωση. Μη ξεχνάτε ότι στην Ελλάδα έχουμε 20 διαγνώσεις την ημέρα για καρκίνο του μαστού, 30 διαγνώσεις για καρκίνο του πνεύμονα, και άλλες 150 διαγνώσεις για καρκίνο, σύνολο 200. Έχουμε 30.000 θανάτους από καρκίνο το χρόνο. 85 την ημέρα. Οι περίπου 5-7 από αυτούς είναι από καρκίνο του στήθους. Και ξέρουμε όλοι τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης για τη θεραπεία. Στην Ολλανδία οι διαγνώσεις για καρκίνο από το Μάρτιο μέχρι σήμερα, ελαττώθηκαν κατά 40%, γιατί ο κόσμος φοβάται να πάει για τη διάγνωση. Τα στοιχεία που έχω μέχρι στιγμής από την Ελλάδα είναι πολύ αισιόδοξα και υπήρχε μία μικρή πτώση, η οποία όμως αναπληρώθηκε.
Επειδή γνωρίζουμε ότι εμπλέκεστε στο σχεδιασμό φαρμάκων ερευνητικά, θα ήθελα να μας πείτε τι καινούργιο έχουμε να περιμένουμε σε σχέση με τον Covid, εκτός από τη ρεμδεσιβίρη, τη δεξαμεθαζόνη και ένα φάρμακο που πρόκειται να μελετήσει το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (αντιφλεγμονώδης ουσία που ήδη υπάρχει στο εμπόριο γνωστή ως αναστολέας του παράγοντα νέκρωσης όγκων).
Αυτή τη στιγμή για τον κορωνοϊό αυτό που έχουμε κάνει κυρίως, είναι ότι έχουμε βγάλει από το συρτάρι φάρμακα που προϋπήρχαν για άλλους σκοπούς. Για παράδειγμα η δεξαμεθαζόνη ουσιαστικά αυτό που κάνει είναι ότι δεν επιτίθεται στον ιό, αλλά ουσιαστικά κρατάει υπό έλεγχο τα συμπτώματα που προκαλεί στον ασθενή. Η ρεμδεσιβιρη από την άλλη που επιτίθεται κατευθείαν στον ιό, ας μην ξεχνάμε ότι είχε σχεδιαστεί για τον Έμπολα. Αλλά και το φάρμακο που θα μελετήσει η Οξφόρδη ήδη χρησιμοποιείται. Υπάρχουν ακόμη θεραπευτικά αντισώματα, όπως η προσπάθεια της Regeneron που είναι πολλά υποσχόμενη, ο ορός πλάσματος από πρώην ασθενείς κλπ.
Κάτι που να είναι εντελώς καινούργιο και να σχεδιάζεται από την αρχή, υπάρχει στα σκαριά;
Αυτή τη στιγμή πολλές ερευνητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο -ανάμεσα σε αυτές και η δικιά μου και μία μεγάλη υποδομή που έχουμε αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη- ερευνούμε για νέα φάρμακα από την αρχή. Δηλαδή κοιτάμε το γονιδίωμα και το πρωτέωμα του ιού, και προσπαθούμε να το στοχεύσουμε από την αρχή. Απλά αυτή η διαδικασία είναι η πλέον χρονοβόρα και κανονικά μπορεί να διαρκέσει από 5-8 χρόνια. Ωστόσο επειδή εν προκειμένω υπάρχουν χρήματα και διάθεση, προχωράει πολύ πιο γρήγορα. Τα νέα φάρμακα που να χτυπάνε κατευθείαν τον κορωνοϊό πιστεύω ότι θα τα δούμε μέσα στο 2022, αν όλα πάνε καλά. Το 21 θεωρώ ότι θα το βγάλουμε με τα φάρμακα που έχουμε, με καινούργιες θεραπείες, με κάποια εμβόλια που σίγουρα θα βγουν.
«Νεόκτιστα» που λέμε, αν χρησιμοποιούσαμε ορολογία οικοδομής; Ακριβώς πάρα πολύ καλή παρομοίωση.
Για ποια υποδομή μιλάτε και ποια ομάδα είναι που ερευνά αυτά τα νεότευκτα φάρμακα;
Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις νέων φαρμάκων. Μία από τις προσεγγίσεις είναι ο σχεδιασμός φαρμάκων οδηγών, με βάση τη δομή των πρωτεϊνών του κορωνοϊού. Φανταστείτε ότι ο κορωνοϊός είναι μία πολύ μεγάλη κλειδαριά και ψάχνουμε να βρούμε ένα μικρό κλειδάκι που ξεκλειδώνει και μας αφήνει να μπούμε μέσα. Ψάχνουμε δηλαδή το σωστό κλειδί που να έχει τα σωστά αυλακάκια, τα σωστά δοντάκια κλπ. Αν θέλαμε να φτιάξουμε ένα ψεύτικο κλειδί είναι αρκετά εύκολο αν μελετήσουμε όλες τις λεπτομέρειες της κλειδαριάς. Οπότε αυτό που κάνουμε στο πλαίσιο ενός ερευνητικού consortium που ονομάζεται INEXT-Discovery που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το πρόγραμμα Horizon2020, (που συντονίζω πανευρωπαϊκά), αλλά και με ένα συνεργαζόμενο πρόγραμμα που λέγεται Covid19-NMR, προσπαθούμε να μελετήσουμε σε μεγάλη λεπτομέρεια τη δομή της κλειδαριάς, τη δομή του κορωνοϊού, ώστε μετά να προτείνουμε μόρια οδηγούς.
Σε τι φάση βρισκόσαστε αυτή τη στιγμή;Είναι πολλές ομάδες που συνεργάζονται πάνω σε αυτό και αυτή που σας περιγράφω είναι μόνο μία από τις προσπάθειες. Πιστεύω ότι υπάρχουν δεκάδες προσπάθειες και προσεγγίσεις που θεωρώ ότι σύντομα θα μας επιτρέψουν να έχουμε τα πρώτα μόρια για τις εργαστηριακές δοκιμές. Πιστεύω τη νέα χρονιά να δούμε κάποια από αυτά τα μόρια στις δοκιμές φάσης 1, και αν όλα πάνε καλά να έχουμε πραγματικά καινούργια, νεόκτιστα όπως είπατε φάρμακα για τον κορωνοϊό.
Σε τι ποσοστό θα είναι αποτελεσματικό το όποιο εμβόλιο κυκλοφορήσει; Θεωρείτε ότι με τα εμβόλια πρώτης γενιάς θα απαλλαγούμε από τα μέτρα ατομικής προστασίας και θα ξαναφιλάμε τους φίλους μας στη χαρά και στη λύπη;
Πραγματικά θα ήθελα να γίνει αυτό, αλλά δεν είμαι τόσο αισιόδοξος. Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει ένα εμβόλιο πανάκεια με αποτελεσματικότητα 100%. Πιστεύω ότι θα είναι γύρω στο 50%. Η προστασία μπορεί να είναι 40% μπορεί και 80%. Και για αυτό θεωρώ ότι είναι λάθος να καλλιεργούμε ελπίδες πως θα υπάρξει η τέλεια λύση. Δεν το λέω μόνο επειδή θα απογοητευθεί ο κόσμος, γιατί δεν θα μπορέσουμε να εξαφανίσουμε εντελώς τα μέτρα. Να τα χαλαρώσουμε μόνο θα μπορέσουμε σιγά-σιγά. Όμως δεν θα πρέπει εξ αυτού του λόγου να χαθεί η εμπιστοσύνη του κόσμου στα εμβόλια, που αυτό λίγο έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια. Πχ θα ήταν κρίμα να δούμε να μειώνονται οι εμβολιασμοί για HPV που παρέχουν σχεδόν 100% προστασία. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να δημιουργούμε υπερβολικές προσδοκίες ούτε από το εμβόλιο ούτε από τις θεραπείες.
Κατά τη γνώμη σας θα ζούμε για πολλά χρόνια με μάσκες, αντισηπτικό και αποστάσεις;
Φαντάζομαι ότι θα δούμε μία χαλάρωση, σε κάποια μέτρα, λόγω του εμβολίου. Αυτή τη στιγμή χρειαζόμαστε τις μάσκες, γιατί υπάρχει μία μεγάλη έξαρση στα κρούσματα. Δεν έχουμε κάτι καλύτερο. Όταν όμως έχουμε το εμβόλιο, ίσως μπορέσουμε να αφήσουμε σταδιακά τις μάσκες, αλλά να κρατήσουμε τις αποστάσεις και την προσωπική υγιεινή. Αυτή τη στιγμή οι μάσκες έχουν κριθεί απαραίτητες από τις περισσότερες κυβερνήσεις. Η Ελλάδα έχει μία γερή, συντηρητική ίσως πολιτική σε κάποια πράγματα, η οποία έχει σχεδιαστεί, προκειμένου σύντομα πιστεύω να μειωθούν τα κρούσματα, ώστε να μπορέσουμε να χαλαρώσουμε με τα μέτρα.
Ο ιός ήρθε για να μείνει; Η ελπίζουμε σε μία μετάλλαξη που θα τον εξαφανίσει όπως έχει εξαφανίσει άλλους κορωνοϊούς στο παρελθόν;
Πιστεύω ότι θα μείνει. Είναι ένας πολύ έξυπνος ιός. Δεν είναι ιδιαίτερα επιθετικός. Είναι ιδιαίτερα μολυσματικός, φυσικά προξενεί μεγάλες απώλειες. Είναι πολύ επικίνδυνος, αλλά σαφώς δεν είναι όπως ο Sars1 που είχε απώλειες της τάξης του 20% και είχε αμέσως συμπτώματα. Είναι πονηρός ιός. Ίσως έχουμε μεταλλάξεις που θα τον κάνουν λιγότερο επιθετικό. Κάποιοι συνάδελφοι υποστηρίζουν ότι υπάρχουν τέτοια λιγότερο επιθετικά στελέχη ήδη. Μπορεί αυτός να είναι ένας από τους λόγους που βλέπουμε στο δεύτερο κύμα πολύ λιγότερους θανάτους αναλογικά με τα κρούσματα, σε σχέση με το πρώτο. Το θέμα είναι ότι ο κορωνοϊός δεν θα φύγει. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί του, όπως ζούμε με τη γρίπη και όπως μάθαμε να μειώνουμε τη θνητότητα και τις σοβαρές επιπλοκές από πάρα πολλές μολύνσεις. Πιστεύω ότι θα εξαφανίσουμε σιγά-σιγά τις επιπτώσεις του, αλλά το βρίσκω πολύ δύσκολο να εξαφανίσουμε τον ίδιο τον κορωνοϊό. Το σημαντικό για τον κορωνοϊό όσο και για τον καρκίνο είναι να ακούμε τις γνώμες τόσο των ειδικών, όσο και να τηρούμε τις συμβουλές, αλλά και τους νόμους.