Η διάρκεια ζωής έχει να κάνει περισσότερο με τον τρόπο ζωής και το περιβάλλον παρά με τα γονίδια, τονίζει μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Medicine.
Οι ερευνητές του Oxford Population Health αξιολόγησαν την επίδραση 164 περιβαλλοντικών παραγόντων καθώς και γενετικών δεικτών κινδύνου για 22 σοβαρές ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση, την ηλικία και τον πρόωρο θάνατο. Για να το πετύχουν αυτό χρησιμοποίησαν δεδομένα από σχεδόν μισό εκατομμύριο ανθρώπους που συμμετείχαν στη βάση δεδομένων Biobank του Ηνωμένου Βασιλείου.
Τα βασικά ευρήματα της έρευνας
Αναλυτικά, τα βασικά ευρήματα της έρευνας ήταν:
- Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες εξήγησαν το 17% της διακύμανσης στον κίνδυνο θανάτου, σε σύγκριση με λιγότερο από το 2% που εξηγείται από γενετική προδιάθεση (όπως την καταλαβαίνουμε σήμερα).
- Από τους 25 ανεξάρτητους περιβαλλοντικούς παράγοντες που εντοπίστηκαν, το κάπνισμα, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η σωματική δραστηριότητα και οι συνθήκες διαβίωσης είχαν τη μεγαλύτερη επίδραση στη θνησιμότητα και στη βιολογική γήρανση.
- Το κάπνισμα συνδέθηκε με 21 ασθένειες. Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες όπως το εισόδημα του νοικοκυριού, η ιδιοκατοίκηση και η κατάσταση απασχόλησης συνδέθηκαν με 19 ασθένειες. Η σωματική δραστηριότητα συνδέθηκε με 17 ασθένειες.
- 23 από τους παράγοντες που εντοπίστηκαν είναι τροποποιήσιμοι.
- Οι εκθέσεις στην πρώιμη ζωή, συμπεριλαμβανομένου του σωματικού βάρους στα 10 έτη και του καπνίσματος της μητέρας κατά τη γέννηση, φάνηκε να επηρεάζουν τη γήρανση και τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου 30-80 χρόνια αργότερα.
- Οι περιβαλλοντικές εκθέσεις είχαν μεγαλύτερο αντίκτυπο στις ασθένειες του πνεύμονα, της καρδιάς και του ήπατος, ενώ ο γενετικός κίνδυνος κυριαρχούσε για ασθένειες όπως η άνοια και ο καρκίνος του μαστού.
Με άλλα λόγια, η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν πολλά που μπορείτε να κάνετε για να επηρεάσετε το πόσα χρόνια θα ζήσετε, ανεξάρτητα από το πόσο έζησαν οι συγγενείς σας.
Η Cornelia van Duijn, καθηγήτρια Επιδημιολογίας στο St Cross στο Oxford Population Health και κύρια συγγραφέας της εργασίας, δήλωσε: «Η έρευνά μας καταδεικνύει τη βαθιά επίδραση στην υγεία των εκθέσεων που μπορούν να αλλάξουν είτε από άτομα είτε μέσω πολιτικών για τη βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, τη μείωση του καπνίσματος ή την προώθηση της σωματικής δραστηριότητας».
«Ενώ τα γονίδια διαδραματίζουν βασικό ρόλο στις παθήσεις του εγκεφάλου και σε ορισμένους καρκίνους, τα ευρήματά μας υπογραμμίζουν τις ευκαιρίες για τον μετριασμό των κινδύνων χρόνιων ασθενειών του πνεύμονα, της καρδιάς και του ήπατος, που αποτελούν τις κύριες αιτίες αναπηρίας και θανάτου παγκοσμίως. Οι πρώιμες εκθέσεις στη ζωή είναι ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς δείχνουν ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επιταχύνουν τη γήρανση νωρίς στη ζωή, αλλά αφήνουν πολλές ευκαιρίες για την πρόληψη μακροχρόνιων ασθενειών και πρόωρου θανάτου», συμπλήρωσε.
Οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν ένα μοναδικό μέτρο για τη γήρανση (ένα νέο «ρολόι γήρανσης») προκειμένου να παρακολουθήσουν πόσο γρήγορα γερνούν οι άνθρωποι, χρησιμοποιώντας τα επίπεδα πρωτεΐνης στο αίμα.
Αυτό τους επέτρεψε να συνδέσουν τις περιβαλλοντικές εκθέσεις που προβλέπουν την πρώιμη θνησιμότητα, με τη βιολογική γήρανση. Αυτό το μέτρο είχε προηγουμένως αποδειχθεί ότι ανιχνεύει αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία όχι μόνο στην Biobank του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά και σε δύο άλλες μεγάλες μελέτες από την Κίνα και τη Φινλανδία.
Ο δρ Austin Argentieri, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, επισήμανε: «Η προσέγγισή μας με την έκθεση μας επέτρεψε να ποσοτικοποιήσουμε τη σχετική συμβολή του περιβάλλοντος και της γενετικής στη γήρανση, παρέχοντας την πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα επισκόπηση των περιβαλλοντικών παραγόντων και του τρόπου ζωής που προκαλούν τη γήρανση και τον πρόωρο θάνατο. Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν τα πιθανά οφέλη από την εστίαση των παρεμβάσεων στο περιβάλλον, στο κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο και στις συμπεριφορές μας για την πρόληψη πολλών ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία και τον πρόωρο θάνατο».
Ο καθηγητής Bryan Williams, επικεφαλής επιστημονικός και ιατρικός υπεύθυνος στο British Heart Foundation, πρόσθεσε:
«Το εισόδημα, ο ταχυδρομικός κώδικας και το ιστορικό σας δεν πρέπει να καθορίζουν τις πιθανότητές σας να ζήσετε μια μακρά και υγιή ζωή. Αλλά αυτή η πρωτοποριακή μελέτη ενισχύει ότι αυτή είναι η πραγματικότητα για πάρα πολλούς ανθρώπους. Γνωρίζουμε από καιρό ότι παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα επηρεάζουν την υγεία της καρδιάς και του κυκλοφορικού μας, αλλά αυτή η νέα έρευνα υπογραμμίζει πόσο μεγάλη είναι η ευκαιρία να επηρεάσουμε τις πιθανότητές μας να εμφανίσουμε προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων, και να πεθάνουμε πρόωρα».
Η έρευνα δείχνει ότι, ενώ πολλές από τις μεμονωμένες εκθέσεις που εντοπίστηκαν έπαιξαν έναν μικρό ρόλο στον πρόωρο θάνατο, ο συνδυασμένος αντίκτυπος αυτών των πολλαπλών εκθέσεων μαζί κατά τη διάρκεια της ζωής (που αναφέρεται ως exposome) εξήγησε ένα μεγάλο μέρος της διακύμανσης της πρόωρης θνησιμότητας.
Οι πληροφορίες από αυτή τη μελέτη ανοίγουν τον δρόμο για ολοκληρωμένες στρατηγικές που στοχεύουν στη βελτίωση της υγείας των γηρασμένων πληθυσμών, προσδιορίζοντας βασικούς συνδυασμούς περιβαλλοντικών παραγόντων που επηρεάζουν ταυτόχρονα τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου και πολλές κοινές ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία.
«Έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο στην κατανόηση του πώς μπορούμε να παρέχουμε ακριβή στοιχεία για τις αιτίες και τις συνέπειες των ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, συνδυάζοντας νέες υπολογιστικές μεθόδους με κλινικές και επιδημιολογικές γνώσεις για να εξερευνήσουμε την αλληλεπίδραση μεταξύ πολλαπλών εκθέσεων.
»Σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, είναι κρίσιμο να συνδυάσουμε αυτές τις τεχνικές με τις πρόσφατες εξελίξεις στην έξυπνη τεχνολογία για την παρακολούθηση του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος, καθώς και με βιολογικά δεδομένα, ώστε να κατανοήσουμε τον αντίκτυπο του περιβάλλοντος με την πάροδο του χρόνου.
»Υπάρχουν πολλές ερωτήσεις που πρέπει, ακόμα, να απαντηθούν σχετικά με τη διατροφή, τον τρόπο ζωής και την έκθεση σε νέα παθογόνα (όπως η γρίπη των πτηνών και η COVID-19) και χημικές ουσίες (όπως τα φυτοφάρμακα και τα πλαστικά), καθώς και τον αντίκτυπο των περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων σε διαφορετικούς πληθυσμούς», σημείωσε ο επικεφαλής ιατρικός υπεύθυνος στο British Heart Foundation.
Τι πρέπει να κάνετε για να ζήσετε περισσότερο
- Μην καπνίζετε
Εκτός από την ηλικία, το κάπνισμα έχει μεγαλύτερη επίδραση στη μακροζωία και στη γήρανση από οποιονδήποτε άλλον παράγοντα -γενετικό ή περιβαλλοντικό-, σύμφωνα με τη νέα μελέτη.
Δεύτερον, μετά την ηλικία, ο παράγοντας που επηρέασε περισσότερο τον κίνδυνο θνησιμότητας ήταν ο αριθμός των πακέτων τσιγάρων που κάπνιζε ένα άτομο καθημερινά και για πόσα χρόνια. Το κάπνισμα -είτε κάποιος καπνίζει σήμερα είτε έχει καπνίσει στο παρελθόν είτε δεν κάπνιζε ποτέ- ήταν ο τέταρτος παράγοντας με τη μεγαλύτερη επιρροή.
- Κοιμηθείτε καλά
Οι άνθρωποι που κουράζονται συχνά ή δεν κοιμούνται πολύ τη νύχτα είναι πιο πιθανό να γεράσουν γρήγορα και να πεθάνουν πρόωρα. Το πόσο ύπνο χρειάζεται ο καθένας διαφέρει από άτομο σε άτομο, αλλά ο στόχος θα πρέπει να είναι οι 7 με 9 ώρες κάθε βράδυ. Επίσης, είναι σημαντικό να έχετε μια ρουτίνα στον ύπνο, να κοιμάστε σε σκοτεινό δωμάτιο και χωρίς να σας απασχολεί το κινητό σας τηλέφωνο.
- Κινηθείτε
Η σωματική δραστηριότητα αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει τη βιολογική γήρανση και τον κίνδυνο θανάτου, λέει ο Argentieri. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι πολλές από τις χρόνιες παθήσεις που επιταχύνουν τη γήρανση και οδηγούν σε πρόωρο θάνατο είναι καρδιομεταβολικές ασθένειες, όπως καρδιακές παθήσεις, διαβήτης και εγκεφαλικό. Η παχυσαρκία αυξάνει τους κινδύνους γι' αυτές τις καταστάσεις, ενώ η άσκηση, σε συνδυασμό με μια υγιεινή διατροφή, μπορεί να τους μειώσει.
- Φάτε καλά
Τέλος, σύμφωνα με τον Valter Longo, καθηγητή Γεροντολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, ο οποίος μελετά πώς η διατροφή και η νηστεία μπορούν να επηρεάσουν τη μακροζωία, που μίλησε στο Yahoo!, το να ακολουθήσετε μια δίαιτα που αποτελείται από πολλά λαχανικά και ψάρια και λίγο κόκκινο κρέας συνδέεται με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.
Σύμφωνα με τη μελέτη, πάντως, ενώ η διατροφή δεν είχε μεγάλη επίδραση στη βιολογική γήρανση, ήταν ενδεικτική για τον κίνδυνο θανάτου.