Ως πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, η Τζασίντα Άρντερν προκάλεσε την «Jacindamania». Και μετά από 5 χρόνια παραιτήθηκε. Τώρα, καθώς ετοιμάζεται να επιστρέψει στην παγκόσμια σκηνή σε ένα νέο ρόλο, αποκαλύπτει τα λάθη που έκανε.
Η Τζασίντα Άρντερν ήταν μόλις 37 ετών όταν κατέκτησε, με το σπαθί της, τις καρδιές όλου του πλανήτη.
Ως εκλεγμένη πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας το 2017, ήταν η νεότερη γυναίκα επικεφαλής κυβέρνησης και μία από τις μόλις 13 γυναίκες πρωθυπουργούς παγκοσμίως. Αυτοαναφερόταν ως μια «προοδευτική πολιτικός» που υποσχέθηκε να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή, να υποστηρίξει τα δικαιώματα των αμβλώσεων και να κάνει τη χώρα της το καλύτερο μέρος στον κόσμο.
Το όλο φαινόμενο το ονόμασαν «Jacindamania». Ήταν η πρώτη φορά που πολλοί γνώριζαν το όνομα του προσώπου που ηγείτο του μικρού έθνους του Νότιου Ειρηνικού, πόσο μάλλον που παρακολουθούσαν κάθε της κίνηση. Κέρδισε θαυμαστές σε όλο τον κόσμο και έγινε πρωτοσέλιδο επειδή είχε ίσο αριθμό γυναικών και ανδρών στο κοινοβούλιο, επειδή ήταν η δεύτερη αρχηγός κυβέρνησης στην ιστορία που γέννησε ενώ ήταν στο αξίωμα, επειδή πήρε γονική άδεια για τον λόγο αυτό, επειδή ήταν ανύπαντρη και επειδή έβαλε τον σύντροφό της, Κλαρκ Γκέιφορντ, να μένει στο σπίτι με τη νεογέννητη κόρη τους, Νιβ, ενώ εκείνη επέστρεφε κάθε πρωί στη δουλειά.
Την αποκάλεσαν «αντι-Τραμπ» για την ευγένεια και το πνεύμα συνεργασίας που απέπνεε στη διεθνή σκηνή και τον Οκτώβριο του 2020 επανεξελέγη με συντριπτική πλειοψηφία, με τη δημοτικότητά της να τροφοδοτείται από τον επιδέξιο χειρισμό της πανδημίας COVID.
Στη συνέχεια, μετά από περισσότερα από πέντε χρόνια στην εξουσία, τον Ιανουάριο του 2023, συγκλόνισε τον κόσμο όταν ανακοίνωσε την παραίτησή της, λέγοντας, με δάκρυα στα μάτια, ότι δεν είχε «αρκετή ενέργεια μέσα της» για να ανταποκριθεί στη δουλειά της.
Τρεις μήνες αργότερα, σε μια ομιλία της που έγινε viral -την τελευταία της ενώπιον του Κοινοβουλίου-, η Άρντερν προβληματίστηκε για την πολιτική κληρονομιά της:
«Δεν μπορώ να προσδιορίσω τι θα καθορίσει τη θητεία μου σε αυτόν τον τόπο. Ελπίζω όμως να έχω αποδείξει κάτι εντελώς διαφορετικό: ότι μπορείς να είσαι ανήσυχος, ευαίσθητος, ευγενικός. Μπορείς να γίνεις μητέρα ή όχι. Μπορείς να είσαι σπασίκλας ή κλαψιάρης - μπορείς να είσαι όλα αυτά τα πράγματα. Και όχι μόνο μπορείς να είσαι εδώ, αλλά και να ηγείσαι. Ακριβώς όπως και εγώ».
Τζασίντα Άρντερν: Πιο πολύ παρατηρητής παρά συμμέτοχος στην πολιτική σκηνή
Με αυτά τα λόγια, η Ardern άφησε πίσω της την πολιτική της Νέας Ζηλανδίας. Η, σήμερα 44χρονη, πρώην πρωθυπουργός μιλάει στο περιοδικό Elle από το Henrietta's Table, ένα ίδρυμα του Cambridge της Μασαχουσέτης, δίπλα στο γραφείο της στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ.
Έχει κρατήσει σκόπιμα χαμηλό προφίλ, απολαμβάνοντας περισσότερο χρόνο ως παρατηρητής παρά ως κεντρική φιγούρα στην παγκόσμια σκηνή. Αλλά στο παρασκήνιο, η Άρντερν είναι όσο ποτέ άλλοτε αφοσιωμένη στα θέματα που κατέληξαν να καθορίσουν την εποχή της ως πρωθυπουργός: την καταπολέμηση του εξτρεμισμού και την εισαγωγή περισσότερης... ενσυναίσθησης και καλοσύνης στην πολιτική. Είναι κάτοχος τριών υποτροφιών στο Χάρβαρντ: Angelopoulos Global Public Leaders Fellow, Hauser Leader στο Center for Public Leadership και Senior Fellow στο Women and Public Policy Program.
«Είχα κάποιους δισταγμούς για το αν θα έφευγα από τη Νέα Ζηλανδία», λέει η ίδια. «Αλλά, τελικά, ήταν ένα ωραίο διάλειμμα».
Μια εναλλακτική μορφή ηγεσίας
Το περασμένο καλοκαίρι, σε συνεργασία με το Center for American Progress Action Fund, ίδρυσε το Field Fellowship for Empathetic Leadership «για να υποστηρίξει και να συνδέσει ηγέτες που ασπάζονται μια εναλλακτική μορφή ηγεσίας».
Με σαφές πρότυπο την ίδια την Ardern, η υποτροφία ευαγγελίζεται ότι «επικεντρώνεται στον ρεαλιστικό ιδεαλισμό και αντλεί από τη δύναμη της καλοσύνης και της ενσυναίσθησης για να αναπτύξει και να οικοδομήσει δημόσια υποστήριξη για προοδευτικές πολιτικές λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα».
Η Άρντερν είναι επίσης μία από τους 12 παγκόσμιους ηγέτες που θα λάβουν επιχορήγηση 20.000.000 δολαρίων από το Pivotal Ventures της Μελίντα Γκέιτς, ποσό που της έχει ανατεθεί να διανείμει σε φιλανθρωπικές οργανώσεις που θεωρεί ότι κάνουν «επείγον, επιδραστικό και καινοτόμο έργο για τη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας των γυναικών σε παγκόσμιο επίπεδο». Συνεχίζει, επίσης, να εργάζεται με το Christchurch Call, την πρωτοβουλία που συνίδρυσε με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, αφιερωμένη στην εξάλειψη του τρομοκρατικού και βίαιου εξτρεμιστικού περιεχομένου στο διαδίκτυο.
«Ένα διαφορετικό είδος ηγεσίας»
Τώρα, η 44χρονη Νεοζηλανδή επιστρέφει σε νέο ρόλο, καθώς πρόκειται να εκδώσει τα απομνημονεύματά της, «A Different Kind of Power», που θα κυκλοφορήσουν στις 3 Ιουνίου, και η Ardern προετοιμάζεται για την αυξημένη υπερέκθεση στα διεθνή ΜΜΕ για ακόμη μια φορά.
Η Άρντερν μεγάλωσε στο Μόρινσβιλ, μια αγροτική γαλακτοπαραγωγική κοινότητα στο Βόρειο Νησί, περίπου δύο ώρες νότια του Όκλαντ. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες της εργάζονταν στον κλάδο. Ο πατέρας της εργαζόταν ως αστυνομικός για 40 χρόνια, ενώ η μητέρα της έκανε κυρίως δουλειές που της επέτρεπαν να είναι στο σπίτι. Η Άρντερν μεγάλωσε ως Μορμόνος, αλλά εγκατέλειψε την πίστη της ως ενήλικη εξαιτίας τής όχι και τόσο φιλικής στάσης της εκκλησίας των Μορμόνων σε θέματα ΛΟΑΤΚΙ+.
Όταν η Ardern ήταν στο λύκειο, η μητέρα της διηύθυνε την καντίνα στην καφετέρια του σχολείου. Η Άρντερν είχε στενή σχέση με την αδελφή της, που ήταν μόλις 18 μήνες μεγαλύτερή της -η αδελφή της ζει ακόμη στη Νέα Ζηλανδία-, είναι επιστήμονας στην εκπαίδευση και έχει μια επιχείρηση κυβερνοασφάλειας με τον σύζυγό της.
Η γνωριμία της με την πολιτική προήλθε από μια θεία της που ήταν ενεργή στο Εργατικό Κόμμα. «Δεν θυμάμαι να υπήρξε κάποιο σημείο όπου κάθισα και ανέλυσα όλα τα πολιτικά κόμματα», λέει η Ardern. «Θυμάμαι μόνο ότι ήξερα ότι αυτό ήταν το κόμμα που ταυτιζόταν περισσότερο με τον τρόπο που έβλεπα τον κόσμο».
Έγινε μέλος του κόμματος σε ηλικία 17 ετών και ψηφίστηκε από τους συμμαθητές της ως «η πιο πιθανή να γίνει πρωθυπουργός». Λέει ότι ο προφητικός τίτλος της απονεμήθηκε, απλώς, επειδή ήταν η μόνη στο σχολείο που ανήκε σε πολιτικό κόμμα. Υπήρχαν όμως σημάδια ότι προοριζόταν γι' αυτή τη ζωή.
Μέχρι να τελειώσει το λύκειο, ήξερε ότι ήθελε να κάνει τη διαφορά στον κόσμο, και κατάλαβε ότι η πολιτική ήταν ο τρόπος για να το πετύχει αυτό. Σπούδασε επικοινωνία και διεθνείς σχέσεις στο Πανεπιστήμιο Waikato στο Χάμιλτον, την κοντινή πόλη όπου γεννήθηκε. Μετά την αποφοίτησή της, άρχισε να εργάζεται ως κατώτερη σύμβουλος της Έλεν Κλαρκ, της δεύτερης γυναίκας πρωθυπουργού της χώρας.
Η Νέα Ζηλανδία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που επέτρεψε στις γυναίκες να ψηφίσουν, το 1893, και έχει πλέον τρεις γυναίκες αρχηγούς κρατών.
Στη συνέχεια, πέρασε χρόνο στο εξωτερικό: έξι μήνες στη Νέα Υόρκη, στη συνέχεια στο Λονδίνο και το 2008 εκλέχθηκε στο Κοινοβούλιο της χώρας της και επέστρεψε στην πατρίδα της. Εκείνη την εποχή ήταν το νεότερο μέλος της Βουλής: «Θυμάμαι ότι σκεφτόμουν "Να πάω να αγοράσω κοστούμια τώρα; Θα αλλάξω αυτό που είμαι;". Και τελικά πήρα μια αρκετά συνειδητή απόφαση να είμαι απλώς ο εαυτός μου».
Διατήρησε αυτή τη δέσμευση σχεδόν 10 χρόνια αργότερα, όταν της πρότειναν να θέσει υποψηφιότητα για πρωθυπουργός. Ο πρώην αρχηγός του κόμματος, ένας ηλικιωμένος άνδρας που είχε υπηρετήσει για πολλά χρόνια, παραιτήθηκε μετά από κακά δημοσκοπικά ποσοστά, όταν οι εκλογές ήταν μόλις επτά εβδομάδες μακριά.
Το κόμμα χρειαζόταν απεγνωσμένα μια ώθηση από έναν νεότερο υποψήφιο. Ως αναπληρωτής αρχηγός, η Άρντερν ήταν υποψήφια. «Δεν υπήρχε χρόνος για να επανασχεδιάσω τον εαυτό μου ή για να μου πει κανείς ποια έπρεπε να είμαι», λέει. «Έτσι, αυτό ήταν αρκετά απελευθερωτικό - μπορούσα απλώς να είμαι ο εαυτός μου».
Ορκωμοσία και εγκυμοσύνη ταυτόχρονα
Στις 26 Οκτωβρίου 2017 ορκίστηκε πρωθυπουργός - περίπου την ίδια στιγμή που έμαθε ότι ήταν έγκυος. Καταλαβαίνει ότι το γεγονός ότι είναι η δεύτερη εκλεγμένη ηγέτιδα παγκοσμίως που γεννάει ενώ βρίσκεται στο αξίωμά της είναι μέρος του λόγου για τον οποίο τράβηξε τόσο μεγάλη προσοχή - η πρώτη ήταν η Πακιστανή Benazir Bhutto, το 1990.
Όταν ήρθε η στιγμή να πάρει άδεια μητρότητας και να μείνει ο σύζυγός της στο σπίτι με τη μικρή Neve, δεν προσπαθούσε, λέει, να είναι... επαναστατική στις επιλογές της. «Απλώς, σκεφτόμασταν, "Πώς θα το κάνουμε όλο αυτό να λειτουργήσει; Και πώς θα συνεχίσω να κάνω τη δουλειά μου;"», λέει.
Ζώντας σε μια μικρή χώρα στις εσχατιές του κόσμου, λέει, οι Νεοζηλανδοί δεν έχουν συνηθίσει να τους δίνουν μεγάλη προσοχή. «Δεν βγαίνεις να κάνεις τη δουλειά σου στην παγκόσμια σκηνή σκεπτόμενος τι σκέφτονται οι άλλοι, εκτός από τους ανθρώπους στη χώρα σου, για τη δουλειά που κάνεις», λέει για την εμπειρία της «Jacindamania».
Με την πάροδο του χρόνου, λέει, άρχισε να αισθάνεται ότι κάθε μέρα ήταν μια δοκιμασία: «Θυμάμαι ότι το σχόλιο των ΜΜΕ για κάθε κρίση που αντιμετώπιζα ήταν: "Αυτή θα είναι μια δοκιμασία της ηγεσίας της". Και μετά ερχόταν η επόμενη κρίση και το έλεγαν ξανά», λέει.
Το βράδυ πριν ανακοινώσει την απόφασή της στον κόσμο μιλούσε με ένα υψηλόβαθμο μέλος του κόμματος, εξηγώντας το σκεπτικό της. «Μου είπε: "Καταλαβαίνω απόλυτα την απόφασή σου, αλλά τι θα πεις στο κοινό;". Και είπα "Αυτό που ισχύει". Δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα έλεγα την αλήθεια» προσθέτει η ίδια, και συνεχίζει:
«Όταν ήρθε η ώρα να αποχωρήσω από το αξίωμα δεν ήταν επειδή ένιωθα ότι δεν ήμουν αρκετά δυνατή για να συνεχίσω. Ήταν, απλώς, ότι τα 5 χρόνια μου φαίνονταν περισσότερο σαν 10 και συνειδητοποίησα ότι αν παρουσιαζόταν μια άλλη κρίση -που θα μπορούσε να παρουσιαστεί ανά πάσα στιγμή- ήξερα ότι δεν είχα την ενέργεια που χρειαζόταν. Αν είχα παραμείνει, τότε δεν θα έκανα την καλύτερη δουλειά που θα μπορούσα. Θα μπορούσα να συνεχίσω, αλλά δεν θα ανταποκρινόμουν στη δουλειά που μου είχε ανατεθεί».
«Η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένας πολύ θεμιτός λόγος για να λένε οι άνθρωποι "χρειάζομαι λίγο χρόνο", αλλά δεν ήταν ακριβής αντανάκλαση για μένα. Ήταν λίγο πιο διαφοροποιημένο από αυτό», συνεχίζει. «Προσπαθώ πολύ ενεργά να δουλέψω πάνω σε θέματα που εξακολουθούν να με ενδιαφέρουν, γιατί αυτό είναι που με κάνει να σηκώνομαι από το κρεβάτι το πρωί. Και, ναι, εξακολουθώ να σηκώνομαι από το κρεβάτι το πρωί. Δεν υπάρχει πολύς ύπνος. Ειδικά με ένα εξάχρονο παιδί».
Δεν θέλησε να ξεστομίσει την τυπική ατάκα... εξόδου από την πολιτική: «Φεύγω για να περάσω περισσότερο χρόνο με την οικογένειά μου». «Δεν ήθελα να το πω αυτό, γιατί υπονοεί ότι δεν μπορείς να κάνεις οικογένεια και να κάνεις αυτές τις δουλειές -αλλά στην πραγματικότητα μπορείς», παραδέχεται. Επίσης, δεν ήθελε να υπονοήσει ότι η οικογένειά της την πίεζε να εγκαταλείψει το αξίωμα.
Πλέον, λέει ότι κάνει το καθήκον της μέσω της υποτροφίας Field Fellowship for Empathetic Leadership. Η έμπνευση για τη δημιουργία του προήλθε από ανθρώπους που βρήκαν αξιοσημείωτο τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίθηκε στην τραγωδία του Christchurch.
«Μου φάνηκε ότι οποιοσδήποτε άνθρωπος στη θέση μου θα ανταποκρινόταν με αυτόν τον τρόπο. Και όμως, αν ήταν αξιοσημείωτο, τι έλεγε αυτό για το πώς διδάσκονται οι ηγέτες ότι πρέπει να είναι; Έτσι άρχισα να σκέφτομαι τι θα με διευκόλυνε να είμαι ένας "ενσυναισθητικός" ηγέτης στο αξίωμα αυτό. Ένιωσα ότι το να έχω πραγματικά γύρω μου ανθρώπους που έβλεπαν την ηγεσία με τον ίδιο τρόπο θα ήταν πιθανώς αρκετά χρήσιμο και κάπως έτσι προέκυψε η υποτροφία», συνοψίζει η ίδια.
Τον Ιούνιο του 2023, πέντε μήνες μετά την αποχώρησή της, ανακοίνωσε τη συμφωνία για το βιβλίο της στο Instagram, λέγοντας ότι δεν ήθελε να βγάλει ένα τυπικό βιβλίο γεμάτο με βαρετές λεπτομέρειες. Το βιβλίο έχει τελικά να κάνει με το πώς είναι να ηγείσαι, ειδικά αν είσαι κάποιος που δεν μπορούσε να οραματιστεί αυτή τη ζωή για τον εαυτό του.
Το έγραψε μόνη της, χωρίς συν-συγγραφέα ή ghost-writer, σε μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2023. Είναι ειλικρινής ότι η διαδικασία ήταν σκληρή γι' αυτήν και την άφησε να νιώθει ευάλωτη. «Είναι πολύ προσωπικό», λέει για το βιβλίο. «Ελπίζω να υπάρχει κάτι εκεί μέσα για όποιον έχει βιώσει την αυτοαμφισβήτηση, γιατί δεν νομίζω ότι μιλάμε πολύ γι' αυτό, αλλά εγώ είμαι τώρα σε μια θέση που μπορώ να το κάνω».