Το Κούπαρι στην Κροατία, το πάλαι ποτέ γιουγκοσλαβικό θερινό θέρετρο που χτίστηκε από και για τον στρατάρχη Τίτο, θα αναδυθεί από τα ερείπιά του και θα αποκτήσει μια νέα ζωή.
Το εγκαταλελειμμένο θερινό καταφύγιο του κομμουνιστή ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας στην Αδριατική πρόκειται να αποκτήσει μια νέα, δεύτερη ζωή, μετά τη «συμμετοχή» του στην ταινία της Kate Winslet και ένα υπερεπιτυχημένο βίντεο του διάσημου Mr Beast στο YouTube.
Με την καταπληκτική, πανοραμική θέα στην Αδριατική, το Kούπαρι [Kupari], κοντά στο Ντουμπρόβνικ, θεωρούνταν το «Μονακό» αυτού που κάποτε ονομαζόταν Γιουγκοσλαβική Ριβιέρα.
Όλα ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1960, όταν ο κομμουνιστής ηγέτης της χώρας, Γιόσιπ «Τίτο» Μπροζ, διέταξε την κατασκευή ενός τεράστιου συγκροτήματος διακοπών αποκλειστικά για τα μέλη του γιουγκοσλαβικού στρατού σε αυτό το λοφώδες τμήμα της δαλματικής ακτής.
Για τους ανώτατους αξιωματούχους υπήρχαν ατομικές βίλες, για τους κατώτερους βαθμούς μια επιλογή από έξι ξενοδοχεία, ενώ οι απλοί στρατιώτες υποβιβάστηκαν σε ένα απλό και ταπεινό κάμπινγκ που περιβαλλόταν από φοίνικες και πλούσιο πράσινο.
Ο Τίτο βρήκε το Κούπαρι τόσο ευχάριστο που έχτισε εκεί κοντά τις βίλες και των δικών του διακοπών, εκεί όπου ο ίδιος και η σύζυγός του, Γιοβάνκα, φιλοξενούσαν VIP καλεσμένους, όπως τους αστέρες του Χόλιγουντ Ρίτσαρντ Μπάρτον και Ελίζαμπεθ Τέιλορ.
Η πτώση του «Μονακό της Βαλκανικής Ριβιέρας»
Τη δεκαετία του 1990, όταν η Γιουγκοσλαβία βυθίστηκε στον εμφύλιο πόλεμο, περισσότερο από μια δεκαετία μετά το θάνατο του Τίτο και κατά τη διάρκεια της μάχης για την ανεξαρτησία της Κροατίας, η τοποθεσία βομβαρδίστηκε.
Σήμερα, τα ξενοδοχεία αυτά είναι αποστεωμένοι σκελετοί από μπρουταλιστικό σκυρόδεμα, σπαρμένοι με πάσης φύσεως σκουπίδια και καλυμμένοι με γκράφιτι.
Τώρα, μετά από τρεις δεκαετίες εγκατάλειψης, οι ντόπιοι ελπίζουν ότι η περιοχή θα επιστρέψει επιτέλους στην παλιά της δόξα ως μέρος μιας επενδυτικής τουριστικής ανάπτυξης, αξίας 150 εκατομμυρίων ευρώ.
«Αποτελούσε ένα αξιοθέατο για 30 χρόνια, οπότε τώρα όλοι είναι ευχαριστημένοι που θα αναπτυχθεί και θα προσφέρει τοπικές θέσεις εργασίας» δήλωσε ο Κροάτης Marko Dabrović, ο αρχιτέκτονας που επιβλέπει τα σχέδια, στον βρετανικό Observer, κατά τη διάρκεια αποκλειστικής επίσκεψης στον περιφραγμένο χώρο.
Οι Ρώσοι επενδυτές προσέγγισαν για πρώτη φορά τους αρχιτέκτονες 3LHD με έδρα το Ζάγκρεμπ, τους οποίους διευθύνει ο Dabrović με άλλους τρεις συνεργάτες, για να εκπονήσουν σχέδια για την περιοχή από το 2015 κιόλας, αλλά η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και οι επακόλουθες κυρώσεις ανάγκασαν τους επενδυτές να αποσυρθούν.
Μια κοινοπραξία με έδρα τη Σιγκαπούρη, που συνεργάζεται με τον ξενοδοχειακό όμιλο Four Seasons, ανέλαβε έκτοτε το έργο.
Τα τελευταία χρόνια, τα ερείπια του Kupari έχουν προσελκύσει λάτρεις της περιπέτειας, οι οποίοι έχουν διαλέξει τα εγκαταλελειμμένα δωμάτιά του ή έχουν κατασκηνώσει σε σκονισμένους διαδρόμους, γράφοντας ιστολόγια για τον διαβόητο «κόλπο των εγκαταλελειμμένων ξενοδοχείων στην Ανδριατική».
Το 2022, η βιογραφική ταινία Lee, στην οποία η Κέιτ Γουίνσλετ υποδύθηκε τη φωτογράφο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου Λι Μίλερ, γυρίστηκε εν μέρει στο Κούπαρι, το οποίο φτιάχτηκε για να μοιάζει με τη Νορμανδία του 1945.
Τον περασμένο Μάρτιο, ο δημοφιλής YouTuber Mr Beast κυκλοφόρησε ένα βίντεο που γυρίστηκε στο Κούπαρι με τίτλο I Survived 7 Days in an Abandoned City (Επιβίωσα 7 ημέρες σε μια εγκαταλελειμμένη πόλη), το οποίο είδαν περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι μέσα στο πρώτο μισάωρο.
Η αλήθεια είναι ότι στο Κούπαρι όλα μοιάζουν ερημωμένα, όπως φαίνεται και από τα σπασμένα παράθυρα του ξενοδοχείου Pelegrin, ενός τραπεζοειδούς θερέτρου που σχεδιάστηκε από τον Βόσνιο αρχιτέκτονα David Finci από το Σαράγεβο και επαινέθηκε ως «αριστούργημα» όταν άνοιξε το 1963.
Σήμερα, το ίδιο αυτό κτίσμα είναι ένα τσιμεντένιο κουφάρι: η οροφή ανοιχτή στη βροχή, τα μαρμάρινα σκαλοπάτια σπασμένα, τα έπιπλα εξαφανισμένα και η πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων γεμάτη σκουπίδια.
Οι τοίχοι που βλέπουν προς τη θάλασσα είναι καλυμμένοι με γκράφιτι και γεμάτοι με τρύπες από τα θραύσματα των επιθέσεων του πυροβολικού του γιουγκοσλαβικού ναυτικού κατά την πολιορκία του Ντουμπρόβνικ το 1991-92.
Οι Κροάτες ακτιβιστές προσπάθησαν -ανεπιτυχώς- να το εντάξουν στη σχετική λίστα με τα «κτίρια πολιτιστικής κληρονομιάς», αλλά ο Ντάμπροβιτς πιστεύει ότι αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο.
«Ήταν αρχιτεκτονικά ενδιαφέρον, αλλά ακόμη και αν μπορούσαμε να το ξαναχτίσουμε -που δεν μπορούμε- δεν θα πληρούσε τα σύγχρονα πρότυπα ασφαλείας», δήλωσε ο Dabrović.
Έχοντας μεγαλώσει και ο ίδιος στο Ντουμπρόβνικ, θυμάται τον χώρο στην ακμή του: «Έχω ωραίες αναμνήσεις από το πόλο που έπαιζα στην πισίνα του Kupari όταν ήμουν 13 ή 14 ετών. Ερχόμουν εδώ σε καθημερινή βάση. Υπήρχαν πολλοί στρατιωτικοί εκείνο τον καιρό. Ήταν λίγο τρομακτικό ως μέρος, αλλά εξακολουθούσε να είναι ένα άκρως λειτουργικό θέρετρο διακοπών».
Το ιστορικό επίκεντρο του Kupari ήταν το Grand Hotel, ένα οικοδόμημα ανακτορικού τύπου που χτίστηκε το 1923 από έναν Τσέχο επιχειρηματία.
Αφού ο Τίτο ανέλαβε την εξουσία ως ισόβιος ηγέτης της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας το 1945, το Grand Hotel εθνικοποιήθηκε και προστέθηκαν νέα ξενοδοχεία μαζί με τις βίλες του προεδρικού ζεύγους.
Το 1971, ο Τίτο φιλοξένησε τον Μπάρτον και τον Τέιλορ στο Kupari, για να συζητήσουν το πότε και το πώς ο Βρετανός ηθοποιός θα τον υποδυόταν στην ταινία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου «Η μάχη της Sutjeska».
Στα ημερολόγιά του, ο Burton έγραψε: «Όταν αυτός [ο Τίτο] κάθεται πίσω από ένα τραπέζι φαίνεται ακόμη πιο τρομερός. Φαίνεται και από τη νευρικότητα με την οποία οι υπηρέτες μάς σερβίρουν το φαγητό μας».
Και πρόσθεσε: «Τόσο ο Τίτο όσο και η κυρία Μπροζ λένε μεγάλες σε διάρκεια ιστορίες, τις οποίες δεν επιτρέπουν στους διερμηνείς να διακόψουν, με αποτέλεσμα μέχρι να τελειώσουν τη διήγησή τους να μη σε ενδιαφέρει καθόλου περί τίνος πρόκειται. Ευτυχώς που δεν πίνω, αλλιώς θα μπορούσα να κάνω μερικές πολύ αμήχανες ερωτήσεις».
Το Grand Ηotel θα ξαναχτιστεί, διατηρώντας την αρχική του πρόσοψη. Η νέα ανάπτυξη περιλαμβάνει ένα πολυτελές ξενοδοχείο 220 κλινών με αναβαθμισμένες πτέρυγες στη μία πλευρά του κόλπου και 32 μεμονωμένες βίλες τοποθετημένες στην πλαγιά του λόφου στην άλλη πλευρά, οι οποίες θα πωληθούν σε ιδιώτες.
Οι βίλες του Τίτο
Η παραλία θα αποκατασταθεί και θα προστεθεί μια μικρή μαρίνα. Ο χώρος και η ακτογραμμή θα είναι ανοικτοί στο κοινό. Οι βίλες του Τίτο, αν και χρειάζονται απεγνωσμένα και επειγόντως μια ανακαίνιση, παραμένουν κρατική ιδιοκτησία και δεν θα πειραχτούν.
«Η πρόκληση ήταν να ενσωματωθούν τα νέα κτίρια στο τοπίο. Χτίζουμε μόνον εκεί όπου υπάρχουν υπάρχοντα κτίρια και χρησιμοποιούμε αποκλειστικά τοπικά υλικά», δήλωσε ο Dabrović.
Στην πόλη Kupari, οι ντόπιοι ανυπομονούν να ξεκινήσει η κατασκευή. Ο Dabrović, που στέκεται στην οροφή του ξενοδοχείου, παραμένει αισιόδοξος ότι οι μπουλντόζες που είναι σταθμευμένες στο χώρο θα πιάσουν σύντομα δουλειά.
«Ως αρχιτέκτονες, ήταν πολύ απογοητευτικό για μας όλο αυτό. Κανείς δεν περιμένει να εργάζεται σε ένα έργο για 10 χρόνια χωρίς να έχει κατασκευαστεί τίποτα», δήλωσε. «Τώρα, απλώς, όλοι περιμένουν να συμβεί, επιτέλους».