Η γαλλική ταυρομαχία α λα camarguaise στην Προβηγκία, που συνδυάζει άθλημα και θέαμα, θέτει ανθρώπους και ζώα σε μια ισότιμη, αλλά πάντα επικίνδυνη, βάση.
Η σκονισμένη αρένα στο γαλλικό χωριό Marsillargues μοιάζει με σκηνικό για την Κάρμεν του Μπιζέ. Το πλήθος είναι μεν ντυμένο με φλοράλ πουκάμισα, αντί για ρούχα όπερας, όμως όταν οι ξεσηκωτικές μελωδίες του Μπιζέ ακούγονται από το μεγάφωνο, οι ζητωκραυγές δεν είναι για έναν στιβαρό τενόρο που ανεβαίνει στο κέντρο της σκηνής, αλλά για έναν γεροδεμένο μαύρο ταύρο. Αυτό το θηρίο, βάρους μισού τόνου, είναι ο πρωταγωνιστής μιας παράδοσης αιώνων στη περιοχή, που είναι γνωστή ως η «Άγρια Δύση» της Γαλλίας.
Η ταυρομαχία Camarguaise συνδυάζει το αμερικανικό ροντέο με την ισπανική παραδοσιακή ταυρομαχία.
Σε αντίθεση με τις ταυρομαχίες, στις οποίες άνθρωπος και ζώο εμπλέκονται σε μια μάχη που προορίζεται να καταλήξει στο θάνατο του ζώου, η χορογραφία της ταυρομαχίας camarguaise αναδεικνύει τη δύναμη των ταύρων, χωρίς όμως να θέτει σε κίνδυνο τη ζωή τους.
Νεαροί άνδρες (και, σε ορισμένες περιπτώσεις, γυναίκες) ντυμένοι στα λευκά, που ονομάζονται raseteurs, τρέχουν πάνω σε έναν ταύρο με στόχο να αρπάξουν τα διάφορα χρυσοποίκιλτα βραβεία που είναι στερεωμένα στο κεφάλι και τα κέρατά του. Όταν ο ταύρος επιτίθεται, πηδούν έξω από την αρένα για να αποφύγουν τα αιχμηρά κέρατα που μπορούν να τρυπήσουν το δέρμα τους «σαν μαχαίρι που κόβει το βούτυρο», λέει ο Benjamin Villard, ένας πρώην πρωταθλητής και raseteur που τώρα αφιερώνει το χρόνο του στην εκπαίδευση των «μονομάχων».
Υπό μια έννοια, η γαλλική αυτή ταυρομαχία μοιάζει αρκετά με τα ταυροκαθάψια, το άθλημα της μινωικής εποχής, στο οποίο ο αθλητής εκτελούσε άλματα πάνω από έναν ταύρο.
Η γιορτή ήταν αφιερωμένη στον θεό Ποσειδώνα. Το άθλημα, αντίθετα με την ταυρομαχία, δεν απαιτούσε τον φόνο των ταύρων. Ο σκοπός του ήταν να αναδείξει την τόλμη και την ευλυγισία των αθλητών. Τέσσερις άνδρες και γυναίκες κρατούσαν ξύλινα ρόπαλα και, τριγυρίζοντας τον ταύρο, ένας από αυτούς προσπαθούσε να ανέβει στη ράχη του ζώου και κρατώντας τα κέρατά του εκτελούσε διάφορες ακροβατικές ασκήσεις.
Ταυρομαχίες στον μεγαλύτερο υγροβιότοπο της Ευρώπης
Το camarguaise πήρε το όνομά του από την τραχιά περιοχή όπου εφευρέθηκε: την Camargue, τον μεγαλύτερο υγροβιότοπο της Ευρώπης, που βρίσκεται εκεί όπου ο ποταμός Ροδανός εκβάλλει στη Μεσόγειο Θάλασσα. Το άγριο μωσαϊκό της Camargue από χωράφια, βάλτους και αλυκές είναι γεμάτο με ένα μοναδικό μείγμα από ροζ φλαμίνγκο, άλογα και ταύρους. Υπάρχουν σχεδόν διπλάσια βοοειδή από τους ανθρώπους στην περιοχή! Και δεν είναι τα οποιαδήποτε βοοειδή: Πρόκειται για βοοειδή Camargue ή Raço di Biòu, μια οικόσιτη φυλή που εκτρέφεται σε συνθήκες ημι-άγριας διαβίωσης στους βάλτους της Προβηγκίας.
Εδώ οι ταύροι τιμούνται σαν βασιλιάδες. Αγάλματα ταύρων στέκονται περήφανα στις πόλεις που έχουν αρένες. Οι πιο νικηφόροι από αυτούς θάβονται όρθιοι, με το κεφάλι τους στραμμένο προς τη θάλασσα.
«Πίστη στον ταύρο»
Στο βιβλίο του, το 1994, για τις ταυρομαχίες στην Καμάργκ και την Ανδαλουσία, ο ανθρωπολόγος Frédéric Saumade γράφει πως οι ντόπιοι «έχουν μια γνήσια πίστη και αγάπη για το αδάμαστο αυτό ζώο».
Αυτή η fé de biou («πίστη στον ταύρο» στα προβηγκιανά) είναι η ουσία της βαθιά ριζωμένης κουλτούρας του ταύρου στην Camargue.
«Τους σεβόμαστε, αφού χάρη σε αυτούς υπάρχει η ταυρομαχία Camarguaise», δηλώνει ο Kaiss Ouennouri, θετός γιος του Villard και εκκολαπτόμενος raseteur.
Οι απαρχές του παιχνιδιού χρονολογούνται στα τέλη του 19ου αιώνα. Αρχικά ονομαζόταν course libre και το άθλημα είχε σκοπό να αναδείξει το μαχητικό πνεύμα του ταύρου της Camargue. Σε αυτοσχέδιες αρένες, οι εργάτες συναγωνίζονταν για να «αφαιρέσουν το ψωμί και το λουκάνικο που ήταν δεμένα στα κέρατα των ταύρων», εξηγεί ο Villard.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Folco de Baroncelli δημιούργησε το εμπορικό σήμα Camargue που ανέδειξε το παιχνίδι. Ο De Baroncelli -ο οποίος εμπνεύστηκε από τις παραστάσεις του Μπάφαλο Μπιλ που είχε δει κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στις Ηνωμένες Πολιτείες- αναγνώρισε την ανάγκη να διατηρηθεί και να προωθηθεί η κληρονομιά της περιοχής και εκμεταλλεύτηκε τον ρομαντισμό της αμερικανικής Δύσης για να πείσει τους Γάλλους κινηματογραφιστές να χρησιμοποιήσουν την Camargue ή αλλιώς τη γαλλική «Άγρια Δύση» ως σκηνικό για γαλλικές ταινίες καουμπόηδων.
Το άθλημα έγινε επίσημο το 1975 με τη δημιουργία της Γαλλικής Ομοσπονδίας του Course Camarguaise (FFCC).
Ο όρος «Camarguaise» είναι κάπως παραπλανητικός, διότι οι 100 περίπου αρένες εκτείνονται πέρα από την Camargue μέχρι το Μονπελιέ δυτικά και βόρεια μέχρι την Αβινιόν. Οι αρένες των χωριών φιλοξενούν εκδηλώσεις από τον Μάρτιο έως τον Νοέμβριο, ενώ οι περισσότερες πωλούν εισιτήρια διαδρομής προς 5-20 ευρώ, ανάλογα με τον διαγωνισμό.
Από τέσσερις έως 20 raseteurs διαγωνίζονται κάθε φορά
Η κάθε τελετή ή αγώνας ανοίγει με μια τυπική γαλλική επαρχιακή μεγαλοπρέπεια. Υπό τους ήχους μιας τρομπέτας και της προαναφερθείσας όπερας, ντόπιες κυρίες με φούστες και ψάθινα καπέλα σχηματίζουν μια γραμμή για να υποδεχθούν τους λευκοντυμένους raseteurs.
Από τέσσερις έως 20 raseteurs διαγωνίζονται κάθε φορά. Ο εκφωνητής παρουσιάζει τον ταύρο, φωνάζοντας το όνομα του manade (το ράντσο όπου εκτρέφεται), καθώς αυτός μπαίνει στο ρινγκ. Ένας-ένας, οι άνδρες με τα λευκά προσπαθούν να αρπάξουν τα attributs (βραβεία) από τον ταύρο. Οι raseteurs φοράνε στα χέρια τους εργαλεία τύπου... Ψαλιδοχέρης, που ονομάζονται «κροσέ», για να αφαιρέσουν τις κορδέλες - μια πράξη που απαιτεί επιδεξιότητα και ταχύτητα.
«Όσο περισσότερο ρισκάρεις τόσο περισσότερο σε συμπαθούν οι θεατές», εξηγεί ο Villard. Εξάλλου, αυτό είναι που ήρθαν να δουν οι θεατές και το πλήθος τσιρίζει όταν οι raseteurs πηδούν πέρα δώθε κάνοντας ακροβατικά στην αρένα, καθώς ο ταύρος βρυχάται από κάτω τους. Οι μονομάχοι μπορούν μέχρι και να... ανέβουν στις κερκίδες, αν το καταφέρουν.
Ταύρος και άνθρωπος είναι... συνεργάτες
Οι παραδοσιακές ταυρομαχίες φέρνουν αντιμέτωπους τον άνθρωπο με το ζώο, αλλά στην ταυρομαχία camarguaise είναι περισσότερο άνθρωπος και ζώο. «Δεν πρέπει να τους αντιμετωπίζετε ως αντίπαλο», λέει ο Ouennouri, παραθέτοντας τα λόγια του διάσημου raseteur Joachim Cadenas. «Είναι συμπαίκτες σου μέσα στην αρένα, που σε καθοδηγούν».
Αυτή η νοοτροπία καταδεικνύει πώς αυτή η εκδοχή της ταυρομαχίας είναι πολύ πιο ευγενική προς τα ζώα.
Γι' αυτό και οι μονομάχοι της Καμάργκ έχουν μικρότερο ανάστημα σε σχέση με τους Ισπανούς συναδέλφους τους, που προσφέρεται για ταχύτητα και ευελιξία.
Μακριά από τους ανθρώπους και τις αρένες, οι ταύροι είναι ειρηνικά, φυτοφάγα ζώα. Γίνονται επικίνδυνα μόνον όταν τα πλησιάζουν με τα πόδια, οπότε οι κτηνοτρόφοι τα μαζεύουν ανεβασμένοι πάνω σε άλογα.
Όπως και ο Villard, έτσι και ο θετός γιος του θα γίνει ένας raseteur. «Είναι πολύ επικίνδυνο να ξεκινάμε το άθλημα αυτό σε ηλικία τεσσάρων ετών όπως στο ποδόσφαιρο», εξηγεί ο Ουενουρί.
Οι μελλοντικοί raseteurs κάνουν αυστηρή εκπαίδευση σε ακαδημίες, όπου «η σωματική είναι εξίσου σημαντική με την πνευματική προετοιμασία», σύμφωνα με τον Villard. Στα 15 χρόνια της καριέρας του ήταν ένας από τους σπάνιους raseteurs που κέρδισαν αρκετά για να ζήσουν -περίπου 60.000 ευρώ. Όπως πολλοί, η θητεία του έληξε εξαιτίας των αναπόφευκτων τραυματισμών του αθλήματος.
Τώρα, ως πρόεδρος της αθλητικής επιτροπής της FFCC, ο Villard συνεχίζει να υπερασπίζεται την ταυρομαχία camarguaise. Όπως και ο ίδιος, το άθλημα είναι εκπρόσωπος της ευρύτερης κουλτούρας της περιοχής. Οι ταύροι παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στην Camargue με τους ανθρώπους της, συμβάλλοντας στην οικονομία, σφυρηλατώντας τους δεσμούς της κοινότητας και διατηρώντας τις πατροπαράδοτες παραδόσεις. Και όλο και περισσότεροι ντόπιοι νέοι εκπαιδεύονται για να γίνουν raseteurs...