«Κανονικά» θα έπρεπε να είναι δικηγόρος. Μια σειρά από μικρές αποτυχίες όμως τον οδήγησαν στις πολιτικές επιστήμες. Από εκεί με το πείσμα τού «επτά φορές θα πέσεις, οκτώ θα σηκωθείς» κατόρθωσε ο Στάθης Καλύβας να χτίσει μια υποδειγματική καριέρα. Αρχές Αυγούστου έγινε μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας, ενώ τον Νοέμβριο έρχεται ένα νέο απρόβλεπτο βιβλίο του -σαν προσευχή.
«Ποιο είναι το πιο αυθεντικό μέτρο της επιτυχίας; Να κατορθώσεις να κάνεις αυτό που θέλεις, όπως ακριβώς θέλεις». Εχει μια απολυτότητα, θα έλεγε κανείς σε πρώτη ανάγνωση, αυτή η διατύπωση του Στάθη Καλύβα, καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχο της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (προηγουμένως για τουλάχιστον 10 χρόνια δίδασκε στο Yale). Και όμως, στηρίζεται στην αδιαπραγμάτευτη προσωπική του εμπειρία, στη διαδρομή του, από τον Κολωνό ως το Yale και την Οξφόρδη, ως τους κόλπους της Βρετανικής Ακαδημίας, όπου έχουν υπάρξει -μεταξύ άλλων- μέλη ο Τσόρτσιλ, ο Σέιμους Χίνι, ο Κ.Σ. Λιούις και άλλοι. Ο δρόμος του ως εδώ, από τον Μάρτιο του 1964 που γεννήθηκε ως το 1988 που έφυγε για μεταπτυχιακά στο Σικάγο και το 2020 που μπήκε στο κλαμπ της Ακαδημίας, είχε σίγουρα σκληρή δουλειά, αλλά δεν ήταν στρωμένη με διαρκή, μικρά ανοδικά σκαλιά ανόδου. Μάλλον το αντίθετο.
Πρώτη στροφή: όχι δικηγόρος, αλλά πολιτικός επιστήμονας
Ο ίδιος ο Καλύβας λέει σχεδόν με μια υπερηφάνεια και με την εμψυχωτική πρόθεση ενός δασκάλου ότι γνώρισε πολλές αποτυχίες. Στην ουσία, ότι οι αποτυχίες τον οδήγησαν στην επιτυχία -ήρθαν πρώτες, συμφιλιώθηκε μαζί τους. Μεγάλωσε στα πρώτα χρόνια της ζωής του στον Κολωνό και στη συνέχεια στη Νέα Σμύρνη, αγάπησε από νωρίς το κέντρο της Αθήνας, πηγαίνοντας συχνά στο κατάστημα που είχε ο παππούς του στην Ευριπίδου. Κάπου εκεί βρίσκεται και σήμερα η κατοικία του στην Ελλάδα. Μέτριος μαθητής, με μάλλον κακή σχέση με τα φιλολογικά, αφού μισούσε την αποστήθιση και είχε ήδη μια μικρή αναρχική στάση απέναντι σε αυτά που διδασκόταν στο σχολείο, βάζοντας φίλτρα αμφισβήτησης μέσα σε ότι άκουγε. Δεν κατόρθωσε να μπει στη Νομική όπως ήταν ο αρχικός στόχος. Δεν έγινε δικηγόρος. Η πρώτη απογοήτευση.
Πέρασε στο Πολιτικό τμήμα της Νομικής και αίφνης, ανακάλυψε την πολιτική επιστήμη και ένιωσε ακαριαία να έλκεται από αυτό το σύμπαν, αυτό τον τρόπο σκέψης, την προσέγγιση της Ιστορίας και της σύγχρονης πραγματικότητας. Πρώτο κέρδος αυτό λοιπόν. Για να ακολουθήσουν νέες αποτυχίες: οι αιτήσεις για υποτροφίες που έκανε στο εξωτερικό δεν είχαν την ανταπόκριση που ανέμενε, αναγκάστηκε να υπηρετήσει τη θητεία του στο Ναυτικό (αντίστροφη πορεία από όσους Ελληνες έκαναν πανεπιστημιακή καριέρα στο εξωτερικό). Επέμεινε όμως: συνέχισε να διαβάζει, να βελτιώνει τα αγγλικά του, να ετοιμάζει την «αντεπίθεση». Μετά την απόλυση από το Ναυτικό, κατόρθωσε μέσα από ένα νέο κύκλο αιτήσεων να φύγει για τις ΗΠΑ με υποτροφία του Fullbright, με όρο μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του να επιστρέψει στην Ελλάδα.
Σικάγο -Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών σε 20 χρόνια
Βρέθηκε να κάνει το διδακτορικό του λοιπόν το 1988 στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, μέσα σε ένα περιβάλλον σχεδόν απάνθρωπα ανταγωνιστικό. Στιγμές που δεν θέλει να ξαναζήσει, που όμως τον θωράκισαν για το άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον της κοινότητας πανεπιστημιακών καθηγητών. Η συνέχεια γνωστή: Δίδαξε στα πανεπιστήμια του Οχάιο (1993-94), της Νέας Υόρκης (1994-2000) και του Σικάγο (2000-03). Υπήρξε επισκέπτης καθηγητής και υπότροφος των πανεπιστημίων Northwestern, Columbia, Witten/Herdecke, Juan March και των ινστιτούτων Max Planck και European University. Έχει γράψει τα βιβλία The Logic of Violence in Civil War (Cambridge University Press, 2006) και The Rise of Christian Democracy in Europe (Cornell University Press, 1996). Το 2008, είκοσι χρόνια μετά την άφιξή του στις ΗΠΑ για το διδακτορικό του, εκλέχθηκε μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Τίποτα δεν ήταν γραμμικό. Και όμως το τελικό αποτέλεσμα φέρει τη σφραγίδα της επιτυχίας.
30 σελίδες με χολερικούς χαρακτηρισμούς που του έχουν αποδώσει
Ισως ακριβώς αυτή η τριβή του με την αποτυχία, με τα εμπόδια, με την αίσθηση ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο, τον έκαναν εξαιρετικά τολμηρό, καθόλου ισορροπιστή, με ξεκάθαρη προσωπική άποψη και ανάλυση στη δουλειά του. Και έτσι μελέτες, δοκίμιά του, βιβλία του διαβάστηκαν πολύ, αλλά και δέχθηκαν σφοδρή κριτική. Δεν κινήθηκε ο Καλύβας στη λογική των Σχολών, της ένταξης σε συγκεκριμένες ομάδες σκέψης με σχεδόν προσκοπική τήρηση των κανόνων και στοχασμών της. Εβαλε τα δικά του σημεία στίξης και έθεσε ζητήματα χωρίς να ζυγίσει το πώς θα εισπράξει το μεγάλο κοινό ή ομόλογοί του το τελικό του κείμενο.
Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, κάποιες απόψεις του στα βιβλία του και κυρίως στην αρθρογραφία του κάθε 15 μέρες στην Κυριακάτικη Καθημερινή προκάλεσαν εκρήξεις σε μέρος του Twitter. Κάποιοι έφτασαν να τον χαρακτηρίσουν χουντικό. Οταν τον ρώτησα σχετικά σε μια συνέντευξή του εδώ, στο iefimerida.gr, απάντησε χαρακτηριστικά : «Πριν με πουν χουντικό με είχαν πει πολλά άλλα, πολύ χειρότερα. Οπότε το χουντικός ήταν μια βελτίωση (σ.σ.: γέλια). Ο Βαξεβάνης, για παράδειγμα, με είχε χαρακτηρίσει χιτλερικό στο Τwitter και ανακοίνωσε πως θα ερευνήσει το πώς έγινα καθηγητής στο Yale. Αλλά και η «Ελευθεροτυπία», αρκετά πριν, το 2000, με είχε αποκαλέσει απολογητή των ταγμάτων ασφαλείας, φιλοναζιστή δηλαδή. Πριν από κάμποσα χρόνια κάθισα και έφτιαξα μια λεπτομερή λίστα με όλους τους δημόσιους χαρακτηρισμούς που έχω ακούσει και αυτή ξεπερνά τις 30 σελίδες! Κάποια στιγμή ίσως τη δημοσιεύσω».
To επόμενο βιβλίο του είναι μια προσευχή
Αρχισε να ασχολείται ερευνητικά και συγγραφικά περισσότερο με την ελληνική περίπτωση γύρω στο 2008 όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα σημάδια της οικονομικής κρίσης και άρχισε να διαπιστώνει αλλαγές στον αξιακό χάρτη των Ελλήνων, όπως λέει. Θεώρησε ότι είχε την υποχρέωση μιας πιο ενεργητικής παρουσίας. «Κατάλαβα πως τα πράγματα θα άλλαζαν και ένιωθα την υποχρέωση, όσο και όπως μπορούσα, να συμμετέχω με έναν ελάχιστο -έστω- τρόπο στην προσπάθεια για τη διαμόρφωση μιας νέας, καλύτερης κατάστασης. Αφιέρωσα περισσότερο χρόνο όχι γιατί θεωρούσα πως θα έχω κάποιο προσωπικό όφελος, αλλά γιατί θεωρώ πως είναι υποχρέωσή μας όσων έχουμε τη δυνατότητα να το πράξουμε», είπε στο iefimerida.gr.
Πολυγραφότατος, κάθε βιβλίο του αποτελεί ένα μικρό εκδοτικό γεγονός που ανοίγει αστραπιαία συζητήσεις κυρίως στα social media. Toν Νοέμβριο θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Μεταίχμιο ένα νέο βιβλίο του, ένας μπιτάτος απρόσμενος διάλογος με τον δημοσιογράφο Κώστα Γιαννακίδη. Ο προσωρινός τίτλος του βιβλίου είναι «Προσευχή στο μέλλον: Μία συζήτηση για θέματα του σύγχρονου ελληνικού κράτους από το 1821 έως σήμερα». Θα είναι μια ακτινογραφία της σπονδυλικής στήλης όσων συνδέουν το παρελθόν με το μέλλον της σύγχρονης ιστορίας. Τι μας κληροδότησε η Επανάσταση του 1821 και πόσο μεγάλες είναι οι πληγές του εθνικού διχασμού; Πώς η πορεία της Ελλάδας ως το σήμερα μας βοηθά να φανταστούμε το μέλλον που ανοίγεται μπροστά της; Θυμίζουμε ότι ο κύριος Καλύβας είναι και μέλος της Επιτροπής του «Ελλάδα 2021».