Δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ετοιμάζονται να γιορτάσουν τα πρώτα Χριστούγεννα εν μέσω πανδημίας. Κι ενώ οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για αποφυγή οικογενειακών συγκεντρώσεων, οι New York Times γράφουν πώς ήταν τα Χριστούγεννα του 1918, όταν μια άλλη πανδημία είχε χτυπήσει την ανθρωπότητα: Αυτή της ισπανικής γρίπης.
Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, καθώς η πανδημία είχε έναν καταστροφικό αντίκτυπο στην αγροτική Αϊόβα, η Ρεμπέκα Τίντι επισκέφθηκε κάποιους γείτονές της που είχαν αρρωστήσει.
Στο αγρόκτημα της οικογένειας βρήκε επτά από αυτούς, συμπεριλαμβανομένου ενός νεογέννητου μωρού, άρρωστους στο κρεβάτι, αφήνοντας ένα 6χρονο κορίτσι να τους φροντίζει όλους. Η κυρία Τίντι έσπευσε να βοηθήσει, αλλά δεν μπόρεσε να αποτρέψει την τραγωδία. «Ο κύριος υποτροπίασε και συνέχισε να χειροτερεύει, μέχρι που πέθανε, μία εβδομάδα αργότερα», έγραψε σε επιστολή της τον Ιανουάριο του 1919. «Έμεινα μέχρι την κηδεία, η οποία ήταν την παραμονή των Χριστουγέννων».
Επιστολές-ιστορικά κειμήλια για την πανδημία του 1918
Οι επιστολές της κυρίας Τίντι βρίσκονται τώρα στα χέρια της κόρης της νονάς της, της 72χρονης Ρουθ Λουξ, στο Λίντερντεϊλ της Αϊόβα. Η Λουξ έχει δεκάδες παλιά οικογενειακά γράμματα, τα οποία παρέλαβε από τη μητέρα της και τη γιαγιά της. «Αποκαλώ το σπίτι μου "το υποκατάστημα των Εθνικών Αρχείων του Λίντερντεϊλ"», είπε.
Αυτές οι επιστολές-ενημερώσεις σχετικά με τις συγκομιδές καλαμποκιού και τη σφαγή γουρουνιών, με διάσπαρτες αναφορές για ασθένειες και θανάτους, είναι κομμάτια από το εσωτερικό μέτωπο μιας πανδημίας κατά τη διάρκεια της οποίας εκατομμύρια Αμερικανού αρρώστησαν και 675.000 πέθαναν, μεταξύ τουλάχιστον 50 εκατομμυρίων θανάτων παγκοσμίως. Έχει αποδοθεί σε έναν ιό H1N1 που προήλθε από πουλιά.
Η άρση του lockdown για τις γιορτές που οδήγησε στην αύξηση των θανάτων - Το 1918
Αυτή η πανδημία, όπως ο κορωνοϊός σήμερα, φάνηκε να χτυπά τις Ηνωμένες Πολιτείες σε κύματα. Οι χειμερινές διακοπές το 1918 χαρακτηρίστηκαν από οδυνηρές απώλειες. Ήρθαν κατά τη διάρκεια μιας σχετικής χαλάρωσης μετά το θανατηφόρο κύμα του φθινοπώρου. Ένα άλλο, μικρότερο κύμα κορυφώθηκε λίγο μετά την Πρωτοχρονιά. Ωστόσο, οι συζητήσεις γύρω από τις ιδιωτικές οικογενειακές συγκεντρώσεις φάνηκε να είναι λιγότερο φορτισμένες το 1918 σε σχέση με σήμερα, καθώς πολλοί, κουρασμένοι από μήνες περιορισμών, δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τις οδηγίες των ειδικών και να μείνουν στα σπίτια τους.
«Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τους αγαπημένους τους», δήλωσε ο Τζέι Αλεξάντερ Ναβάρο, ιστορικός ιατρικών θεμάτων στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και εκδότης της ηλεκτρονικής Influenza Encyclopedia. «Αλλά μέχρι την Ημέρα των Ευχαριστιών δεν γίνονταν συζητήσεις σχετικά με το εάν θα έπρεπε να συναντηθούν ή όχι οι οικογένειες». Γι’ αυτό και το έκαναν, με μια άδεια καρέκλα στο τραπέζι.
Οι εφημερίδες δεν αναφέρονταν στην πανδημία, αλλά στον εορτασμό για το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου
Εκείνη την περίοδο, ένα άλλο σημαντικό γεγονός μονοπωλούσε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων: το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι στρατιώτες επέστρεφαν στα σπίτια τους και η νίκη των Συμμάχων ήταν μια αιτία για εορτασμούς. «Φέτος, έχουμε έναν ιδιαίτερο και συγκινητικό λόγο για να είμαστε ευγνώμονες και να χαρούμε», είχε δηλώσει τότε ο πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον σε ένα διάγγελμα για την Ημέρα των Ευχαριστιών, η οποία δεν ανέφερε την πανδημία. «Ο Θεός μάς έδωσε ειρήνη», συμπλήρωνε.
Και παρόλο που οι εγχώριες και διεθνείς μετακινήσεις των στρατιωτών έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διάδοση της γρίπης, οι ειδήσεις από την εποχή εκείνη δείχνουν ότι ο κίνδυνος μόλυνσης δεν εμπόδισε τους ανθρώπους να γιορτάσουν τη νίκη των Συμμάχων.
Πανηγυρισμοί στα μεγάλα αστικά κέντρα
Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1918, οι New York Times ανέφεραν ότι χιλιάδες στρατιώτες θα είναι ευπρόσδεκτοι σε σπίτια στη Νέα Υόρκη και θα κληθούν να παραβρεθούν σε χορούς και γιορτές. Σε μια εκδήλωση στο 71st Regiment Armory στην Παρκ Άβενιου στο Μανχάταν, «εκτός από τη διασκέδαση και τον χορό θα υπάρχουν 150 κιλά σοκολάτας φτιαγμένα από όμορφα κορίτσια, αλλά και πολλά κιλά από τούρτες φτιαγμένες από τις μητέρες τους», ανέφερε το δημοσίευμα τότε.
Άλλοι εορτασμοί ήταν πιο συγκρατημένοι. Για πολλούς ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι διακοπές των Χριστουγέννων επικεντρώνονταν γύρω από το σπίτι, δήλωσε η Πεν Ρέσταντ, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν.
Τα ταξίδια για τις διακοπές ήταν λιγότερο συνηθισμένα το 1918 απ' ό,τι είναι σήμερα, εν μέρει επειδή οι οικογένειες συνήθιζαν να ζουν πιο κοντά, είπε η Ρέσταντ. Η πρακτική του να κόβεις ένα δέντρο και να το μεταφέρεις στο εσωτερικό του σπιτιού για να το στολίσεις ήταν στη μόδα. Το ίδιο και τα δώρα για τα παιδιά, τα οποία έφερνε ο Άγιος Βασίλης.
Πώς αντέδρασε ο κόσμος στο κλείσιμο των εκκλησιών
Για πολλούς, οι λειτουργίες στις εκκλησίες ήταν επίσης μέρος της περιόδου των διακοπών. Και το 1918, η προγιαγιά της Λουξ, Καρολίν Σουμάχερ, ήταν λυπημένη που δεν μπορούσε να πάει. «Υποθέτω πως είδατε ότι η πόλη είναι σε καραντίνα», είχε γράψει σε ένα γράμμα από το Κάρολ της Αϊόβα, με ημερομηνία 29 Δεκεμβρίου. «Δεν ξέρω πόσο καιρό ακόμη θα είναι κλειστά. Είναι τρομερό όταν δεν υπάρχει εκκλησία. Δεν έμοιαζαν καθόλου με Χριστούγεννα».
Επειδή τα προσωπικά γράμματα μετέφεραν τις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής, μερικές φορές διατηρούσαν κομμάτια της ιστορίας που αγνοούσαν οι εφημερίδες, λέει η ιστορικός. «Η εγχώρια κουλτούρα -και σε μεγάλο βαθμό και η κουλτούρα των καταναλωτών- καταγράφεται συχνά από τις γυναίκες», πρόσθεσε.
Τα οικογενειακά γράμματα της κυρίας Λουξ, μερικά από τα οποία είναι δύσκολο να διαβαστούν λόγω των λαθών στην ορθογραφία και στη γραμματική, μεταγράφηκαν το 2014 από την Τζούλια Έβανς, η οποία μελετούσε τότε ιστορία στο κολέγιο Γουόρτμπαρκ στο Γουέβερλι της Αϊόβα και τώρα είναι διαχειρίστρια εκθεμάτων μουσείων.
Τι έγραφαν στα πρωτοσέλιδά τους οι εφημερίδες της εποχής για τη γρίπη
Οι εφημερίδες κάλυψαν επίσης την πανδημία και δημοσιεύματα από όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξαν ένα συνονθύλευμα των απαντήσεων των αξιωματούχων στην εξάπλωση της γρίπης. Στο Χάμιλτον του Μοντ, η εφημερίδα The Ravalli Republican ανέφερε πως το lockdown διάρκειας ενός μήνα ήρθη στα τέλη Δεκεμβρίου του 1918 -πάνω στην ώρα για να ανοίξουν οι εκκλησίες και οι κινηματογράφοι την ημέρα των Χριστουγέννων.
Στο Λόντι της Καλιφόρνια, «λόγω της παρουσίας της γρίπης εδώ, οι εορτασμοί των Χριστουγέννων έχουν μειωθεί σημαντικά, αν και οι έμποροι αναφέρουν μια καλή εμπορική κίνηση», ανέφερε η εφημερίδα The Sacramento Bee, την παραμονή των Χριστουγέννων. «Δεν θα υπάρχει δημοτικό χριστουγεννιάτικο δέντρο φέτος», προσέθετε.
Και λίγο μετά τα Χριστούγεννα, η εφημερίδα The Chicago Defender δημοσίευσε άρθρα για οικογένειες που είχαν μαζευτεί για οικογενειακές επισκέψεις ή για εκκλησιαστικές λειτουργίες σε όλο το Ιλινόις. Τα δημοσιεύματα διασταυρώθηκαν με ειδήσεις για ανθρώπους που αρρώστησαν ή πέθαναν από τη γρίπη.
Πώς θα περάσει τις γιορτές των Χριστουγέννων η κυρία Λουξ;
Φέτος, με την αύξηση των κρουσμάτων κορωνοϊού και τους ειδικούς να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για αύξηση των κρουσμάτων που σχετίζονται με ταξίδια, η κυρία Λουξ σχεδιάζει να μείνει μόνη της στο σπίτι τα Χριστούγεννα. Αλλά οι οικογενειακές επιστολές της πριν από έναν αιώνα κάνουν λόγο για συγκεντρώσεις, αλλά και τάφους.
«Ήμουν για τρεις εβδομάδες απασχολημένος με τις δουλειές των γειτόνων και θάβοντας τους νεκρούς», έγραψε ένας συγγενής, ο Τζον Τίντι, τον Φεβρουάριο του 1919. «Βοήθησα στην ταφή περισσότερων ανθρώπων αυτό τον χειμώνα από ό,τι σε όλη μου τη ζωή. Σίγουρα ήταν απαίσιο».
Η Μάργκαρετ Χάμιλτον, μια άλλη συγγενής, έγραψε ότι παραλίγο να πεθάνει μόνη της. «Η καρδιά μου σχεδόν αρνούνταν να δουλέψει και τα χείλη μου και τα νύχια μου έγιναν μοβ», έγραφε τον Μάρτιο του 1919 σε επιστολή της. «Παραλίγο να πεθάνω».
Η κυρία Λουξ εντυπωσιάστηκε περισσότερο με τη Ρεβέκα Τίντι, τη νονά της γιαγιάς της, της οποίας τα γράμματα ανέφεραν πολλά ταξίδια για να φροντίσει φίλους και γείτονες που ήταν σοβαρά άρρωστοι.
Τον περασμένο Απρίλιο -τον ίδιο μήνα που ο αριθμός των θανάτων από κορωνοϊό ξεπέρασε τις 200.000- η κυρία Λουξ ταξίδεψε από το Λίντερντεϊλ στο Κάσι της Αϊόβα για να δει το σημείο όπου ετάφη η κυρία Τίντι πριν από σχεδόν 90 χρόνια.
Ο τάφος ήταν εύκολο να βρεθεί, σε ένα μικρό νεκροταφείο στην κορυφή ενός λόφου. «Σκέφτηκα: "Κανείς δεν έχει αφήσει κάτι σε αυτούς τους τάφους εδώ και πολλές δεκαετίες"» είπε η κυρία Λουξ. Άφησε ένα μπουκέτο με τεχνητά λουλούδια και επέστρεψε στο σπίτι της.