Γλωσσολόγοι και κοινωνιολόγοι αναρωτιούνται εδώ και δεκαετίες: Γιατί οι Γάλλοι και οι Γαλλίδες δεν λένε σχεδόν ποτέ «σ' αγαπώ»; Έχουν... θέματα στοργής ή είναι κάτι άλλο, πολύ βαθύτερο;
Όσοι έχουν γνωρίσει από κοντά έναν Γάλλο ή μια Γαλλίδα, υποψιάζονται ήδη τι θα διαβάσουν περίπου: ότι (με τις απαιτούμενες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα), στην πλειοψηφία τους οι Γάλλοι και οι Γαλλίδες πολύ πολύ σπάνια προφέρουν τις δυο παρακάτω λέξεις «σε αγαπώ».
Οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι ενδεχομένως και να υποψιάζονται το αυτονόητο: ότι οι Γάλλοι μπορεί να προτιμούν να μην μιλάνε για την αγάπη, αλλά να προτιμουν να την δείχνουν αντ' αυτού.
Ή, πάλι, μπορεί να συμβαίνει κάτι ακόμη βαθύτερο, γλώσσολογικής ή κοινωνιολογικής φύσεως.
Je t'aime... moi non plus
Το «je t'aime» (σ' αγαπώ) είναι σπάνιο στο γαλλικό λεξιλόγιο -όσο ερωτευμένο και αν είναι ένα ζευγάρι, σπάνια προφέρει αυτές τις λέξεις ο ένας στον άλλον. Δεν πρόκειται για έλλειψη στοργής ή για τον φόβο της δέσμευσης. Άλλωστε, όπως παρατήρησε η Lily Heise, μια Καναδή συγγραφέας που ζει στο Παρίσι, η δέσμευση δεν αποτελεί και κανά σοβαρό ζήτημα για τους Γάλλους.
«Μετά από τρία ραντεβού, αυτό είναι όλο- δεν βλέπουν κανέναν άλλον και περιμένουν να είναι μαζί όλη μέρα με τον ή την σύντροφό τους, κάθε μέρα, εκτός αν η δουλειά τους μπαίνει στη μέση», είπε.
Η Heise εμπνεύστηκε να γράψει το πρώτο της βιβλίο, Je T'aime, Me Neither, όταν ο Γάλλος φίλος της την άφησε λέγοντάς της: «Je ne t'aime plus». Η διακήρυξη αυτή ήταν ακόμη πιο εκπληκτική, είπε, γιατί πώς θα μπορούσε να πει «Δεν σ“ αγαπώ πια», όταν δεν είχε πει ποτέ «Σ” αγαπώ»;
Δεν υπάρχει το κατάλληλο ρήμα
Οι Γάλλοι δεν λένε «σ' αγαπώ», επειδή δεν έχουν ρήμα για να εκφράσουν ειλικρινή συναισθήματα για τους ανθρώπους που τους ενδιαφέρουν. Υπάρχει μόνο το ρήμα «aimer», το οποίο σημαίνει, εξίσου, και «μου αρέσει» και «αγαπώ». Κατά συνέπεια, ένας Γάλλος δεν υπερβάλλει όταν κλίνει το «aimer» για να εξηγήσει τη σχέση του με το ποδόσφαιρο ή μια ζεστή μπαγκέτα με βούτυρο. Φυσικά, λοιπόν, μοιάζει τετριμμένο να χρησιμοποιεί κανείς την ίδια λέξη όταν περιγράφει έντονα συναισθήματα αγάπης για το νεογέννητο μωρό του, έναν παιδικό φίλο ή μια μπαγκέτα.
Μια ματιά στο γαλλοαγγλικό λεξικό Larousse βοηθά να καταλάβουμε το πώς ακριβώς οι Γάλλοι μιλούν για την αγάπη. Το ρήμα «aimer», σύμφωνα με το Larousse, δεν είναι το πλέον ταιριαστό: όταν μιλάμε για αγάπη για ένα άθλημα ή ένα φαγητό, ο σωστός γαλλικός όρος θα ήταν passion.
Επίσης, ο έρωτας με την πρώτη ματιά είναι coup de foudre (κεραυνοβόλος), τα γράμματα υπογράφονται affectueusement(στοργικά) και ο έρωτας της ζωής σας είναι απλά ο homme ou femme de ma vie (άνδρας ή γυναίκα της ζωής μου).
Χωρίς να μπορούν να λένε την λέξη «αγάπη», οι Γάλλοι έχουν μάθει να την δείχνουν. Έννοιες όπως η «ιπποσύνη» και ο «ρομαντισμός» είναι όλες λέξεις που βρήκαν το δρόμο τους στην αγγλική γλώσσα μέσω της αρχαίας γαλλικής γλώσσας. Το να δίνεις κομπλιμέντα σε μια γυναίκα είναι κάτι σαν τέχνη στην Γαλλία.
Που πήγε ο περιβόητος «γαλλικός ρομαντισμός»;
Ούτε πρόκειται μόνο για τον ρομαντισμό. Η Marie Houzelle, Γαλλίδα συγγραφέας του μυθιστορήματος Tita, λέει ότι οι Γάλλοι γονείς μπορεί να λένε «je t'aime» στα παιδιά τους, αλλά είναι πιο πιθανό να τα αποκαλούν ma puce (ο ψύλλος μου), mon chou (το λάχανο μου) ή ma mignonne (το γλυκό μου). Το «σ' αγαπώ» δεν λέγεται κατά κόρον, ούτε καν στην περίπτωση των παιδιών.
Σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή Robert Neuburger σε άρθρο του στη γαλλική έκδοση του περιοδικού Slate, «όπως ένας χαιρετισμός ή ένα φιλί, τα παρατσούκλια και τα υποκοριστικά τρυφερότητας αποτελούν μέρος της οικειότητας ενός ζευγαριού, μια τελετουργία που ξεχωρίζει το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεσαι από όλους τους άλλους, και αυτό είναι που το κάνει πολύτιμο».
Στη Γαλλία επίσης δίνονται τα ονόματα κατοικίδιων ζώων συγκεκριμένα στον άνδρα ή την γυναίκα που χαίρουν ειδικής σημασίας στη ζωή του. Ένας άνδρας μπορεί να αναφέρεται στις γυναίκες συναδέλφους του ως mes chats (οι γάτες μου). Ένας στενός φίλος που χαιρετά μια γυναίκα είναι πιθανό να την αποκαλέσει ma belle [«ομορφιά μου», σαν την «Michelle» των Beatles].
Υπάρχουν δεκάδες χαϊδευτικά ονόματα για τη μαμά, τον μπαμπά, τα παιδιά, έναν φίλο ή έναν εραστή: mon coeur (η καρδιά μου) - mon trésor (ο θησαυρός μου) - ma perle (το μαργαριτάρι μου).
Οι Γάλλοι δεν χρειάζεται να το λένε γιατί χαίρονται να επικοινωνούν τα συναισθήματά τους με αγκαλιές, χάδια και φιλιά, όπου και όποτε νιώθουν την ανάγκη να εκφράσουν την αγάπη. Δεν υπάρχει καμία συζήτηση σχετικά με τις δημόσιες εκδηλώσεις στοργής στη Γαλλία, όπου τα PDA (Public Displays of Affection, δηλαδή το να εκδηλώνεις δημόσια τη στοργή σου και να μην μπορείς να συγκρατηθείς μπροστά σε κόσμο) θιεωρούνται απολύτως φυσιολογικά και όχι ως «σαλιαρίσματα».
Και φυσικά, μετά έχουμε και τον παράγοντα «φιλί»...
Παρίσι, η πόλη του φιλιού
Το φιλί στην γαλλική κουλτούρα θεωρείται τόσο σημαντικό, ώστε το Parigramme Press έχει εκδώσει μέχρι και έναν οδηγό για τα καλύτερα μέρη για να φιληθείτε στο Παρίσι, Où s'embrasser à Paris.
Το περιοδικό ELLE προτείνει το σιντριβάνι Medici στους κήπους του Λουξεμβούργου ή ένα παγκάκι στη μικροσκοπική πλατεία Jehan-Rictus στη Μονμάρτη, απέναντι από έναν τοίχο όπου το «je t'aime» είναι γραμμένο σε κάθε γλώσσα. Το My Little Paris, ένας δημοφιλής ιστότοπος για τους ντόπιους, συνιστά ένα τρυφερό φιλί διαρκείας στο νεκροταφείο Montparnasse, κοντά στο γλυπτό του Brancusi «Το φιλί».
Τα φιλιά αντικαθιστούν επίσης το «σ' αγαπώ» όταν αποχαιρετούν φίλους και συγγενείς. Οι Γάλλοι λένε «je t'embrasse» (σε φιλάω) στο τέλος των τηλεφωνημάτων με αγαπημένα πρόσωπα. Τα παιδιά τελειώνουν τα γραπτά μηνύματά τους γράφοντας bises (φιλιά), ενώ οι καλοί φίλοι υπογράφουν με ένα ελαφρώς πιο επίσημο bisous.
Το φιλί δεν είναι απλά ένα φιλί: είναι μέρος της γαλλικής τελετουργίας (απο)χαιρετισμού. Με ή χωρίς «σ' αγαπώ».