Με συναρπαστικό τρόπο ο ιστορικός Τέχνης Ντένης Ζαχαρόπουλος θυμίζει την ιστορία της δωρεάς του Πικάσο, μαζί με άλλα 44 έργα και 200 χειρόγραφα από διανοούμενους και καλλιτέχνες της Γαλλίας. Δωρεά που τότε αρνήθηκε η κυβέρνηση ως «κομμουνιστικό δάχτυλο»!
Μπορεί όλοι σήμερα να μιλάνε για την αφιέρωση που έκανε ο Πάμπλο Πικάσο στο θάρρος του ελληνικού λαού και τον αγώνα του εναντίον του φασισμού στο πίσω μέρος του πίνακα «Κεφάλι γυναίκας», που άρπαξε ο 49χρονος ελαιοχρωματιστής, όμως δεν ήταν όλα πάντα ρομαντικά και ρόδινα στη σχέση του έργου με την Ελλάδα: το έργο αυτό μαζί με πίνακες 44 άλλων Γάλλων και 200 χειρόγραφα δωρήθηκαν το 1946 στην Ελλάδα, συγκεκριμένα πέρασαν στα χέρια του τότε διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου, κορυφαίου φιλέλληνα Ροζέ Μιλλιέξ.
Στη δωρεά περιλαμβάνονται έργα των Πικάσο, Ματίς, Μπονάρ, Μαρκέ, Πικαμπιά, Μασόν, Μπουρντέλ, Λοράνς κ.ά.
Ομως, η κυβέρνηση τότε δεν την αποδέχθηκε, βλέποντας δάχτυλο των κομμουνιστών πίσω από τη δωρεά! Και είναι μια ακόμα ιστορία πολιτικής παράνοιας, αλλά και επίμονου φιλελληνισμού με όχημα και μήνυμα την ίδια την Τέχνη και τα Γράμματα.
Ο ρόλος του σπουδαίου φιλέλληνα Ροζέ Μιλλιέξ
Την εντυπωσιακή ιστορία θυμίζει με ένα εκτενές και άκρως γλαφυρό κείμενό στον λογαριασμό του στο Facebook ο σημαντικότατος Ελληνας ιστορικός Τέχνης και επιμελητής Ντένης Ζαχαρόπουλος.
«Το έργο αυτό ο Πικασό το παρέδωσε στον Μιλλιέξ στο Παρίσι τον Μάιο του 1946 (το γράφει η αφιέρωση) και συγκεντρώθηκαν τα 44 έργα της δωρεάς (Matisse, Bonnard, Picabia, Masson, Marquet, Galanis, Laurens, Prassinos, Gromaire κ.λπ.) μαζί με 200 χειρόγραφα από τους σημαντικότερους ποιητές, συγγραφείς, φιλοσόφους της εποχής (Claudel, Gide, Camus, Mauriac, Martin du Gard, Montherland, Gilson, Maritain, Gueheno, Cassou κ.λπ.). Η δωρεά προτάθηκε στην ελληνική κυβέρνηση επίσημα, το 1946, αλλά δεν έγινε αποδεκτή διότι εθεωρήθη κομμουνιστικός δάκτυλος! Ζήτησαν μάλιστα επισήμως την αποπομπή του Μιλλιέξ από το Γαλλικό Ινστιτούτο.
»Η Γαλλία δεν δέχτηκε, και απλά τον κάλεσε στο Παρίσι για διοικητική αναδιοργάνωση των Ινστιτούτων, στέλνοντας ως αναπληρωτή τον άλλοτε σπουδαίο διευθυντή, Οκτάβ Μερλιέ, ως το 1948, όπου ο Μιλλιέξ επανήλθε κι ανέλαβε το Ινστιτούτο.
»Το 1949, με τα έργα κλειδωμένα στο τελωνείο, ο Κ. Τσάτσος, τότε υπουργός Παιδείας, απαίτησε να απαλειφθούν οι λέξεις ''λαός'' και ''αντίσταση'' από τη δωρεά. Ο Γάλλος πρέσβης, μπαφιασμένος από τόσα χρόνια απαξίωσης, δέχτηκε. Έτσι έγινε ''Δωρεά των Γάλλων καλλιτεχνών στην Ελλάδα''.
Η δωρεά, ο Τσάτσος, η Ακρόπολη
»Ο Τσάτσος έκανε τελετή στην Ακρόπολη (τι έχουν δει τα μάτια της κακομοίρας!), όπου μίλησε για την ''αιώνια Ελλάδα'' και τους ''αρχαίους μας προγόνους'' κι έκλεισε το θέμα με μια μικρή έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο, και μετά, τα έργα (βασιλική διαταγή και τα σκυλιά δεμένα) στις αποθήκες. Εκτέθηκε μια επιλογή από τα έργα το 1955 από τον Καλλιγά και για πρώτη φορά όλα μαζί με το σύνολο των συλλογών από τον Παπαστάμου στα τέλη του '70, και πολύ αργότερα, αυτούσια η δωρεά, το 2005, σε επιμέλεια του Ανδρέα Ιωαννίδη στην Αθήνα, Πάτρα και Θεσσαλονίκη! Τα 200 χειρόγραφα, πολύ σύντομα, αλλά σημαντικά κείμενα, δεν έχουν καν μεταφραστεί!», καταλήγει ο κύριος Ζαχαρόπουλος.
Μάλιστα, το 2017, η Εθνική Πινακοθήκη είχε διοργανώσει έκθεση με θέμα «Τιμή στην Ελλάδα: Η δωρεά των Γάλλων καλλιτεχνών στην Ελλάδα για την Εθνική Αντίσταση». Αφορμή ήταν ο εορτασμός των 100 χρόνων του Γαλλικού Ινστιτούτου.
Η έκθεση είχε τα έργα τέχνης που προσέφεραν οι Γάλλοι καλλιτέχνες για να τιμήσουν την ηρωική Εθνική Αντίσταση κατά των Γερμανών κατακτητών. Η έκθεση ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του ζεύγους Ροζέ και Τατιάνας Μιλλιέξ, ενώ το εξώφυλλο του σχετικού καταλόγου φιλοξενούσε το έργο του Πικάσο «Κεφάλι Γυναίκας», που εκλάπη το 2012 και μόλις εντοπίστηκε ξανά. Εκθέσεις με τα έργα της δωρεάς διοργανώθηκαν το 2007 και στην Πάτρα, τη Θεσσαλονίκη και την Κέρκυρα.
Θυμίζουμε ότι ο Μιλλιέξ, μαζί με τον τότε διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου, Οκτάβιο Μερλιέ (παντρεμένος με την Ελληνίδα μουσικολόγο Μέλπω Λογοθέτη), επίσης σπουδαίο φιλέλληνα, εξασφάλισαν υποτροφίες από το γαλλικό κράτος για 140 Ελληνες καλλιτέχνες και διανοούμενους, οι οποίοι έφυγαν για το Παρίσι με το πλοίο «Ματαρόα» τα Χριστούγεννα του 1945.