Ενας άθλος - το συλλαβίζεις στον εαυτό σου από τα πρώτα λεπτά της παράστασης- είναι «Τρίτο Στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή στο θέατρο Παλλάς. Το συγκλονιστικό μυθιστόρημα για την Ελλάδα που ακόμα φέρουμε μέσα μας ως μνήμη και παρακαταθήκη ανέβηκε στη σκηνή με έναν τρόπο που σε κάνει να ακούς το ξεφύλλισμα των σελίδων.
Ενα πραγματικό σύμπαν στήθηκε στη σκηνή του θεάτρου Παλλάς, σε αυτή τη σκηνή που λόγω μεγέθους και διαλόγου με την αίθουσα των εκατοντάδων θέσεων μπορεί να γίνει αδηφάγα. Το σύμπαν του Κώστα Ταχτσή, το σύμπαν της Ελλάδας από το 1936 ως μετά τον πόλεμο, μιας χώρας που την μάστιζε η φτώχεια, οι αιώνιοι διχασμοί από τη γειτονιά ως τη διακυβέρνηση, η αγωνία για τη ζωή, οι μικροδιάβολοι, τα πάθη. Τα σκηνικά σχεδόν δαιδαλώδη, ένα Cabinet de Curiosité όπως ήταν η Ελλάδα εκείνων των χρόνων, μια εικονογράφιση της εποχής μοναδική με την υπογραφή του Πάρι Μέξη. Ο φωτισμός, υπαινικτικός, υποδόρια υπογράμμιζε το συναίσθημα που ανάβλυζε και φώτιζε με έναν τρόπο που έβαζε την αίσθηση της σέπιας σε μια παλιά φωτογραφία, ένα μικρό ποίημα από τον Αλέκο Γιάνναρο. Η μουσική του Μίνου Μάτσα, όπως πάντα, από τα πρώτα δευτερόλεπτα σε άρπαζε από τον λαιμό και σε έβαζε μέσα στο κλίμα της υπόθεσης -σαν να υπαγόρευε αυτό που θα ακολουθήσει και θα νιώσεις. Γιατί η αλήθεια είναι ότι η υπόθεση του έργου είναι τόσο γνωστή, τόσο οικεία -πολυδιαβασμένη από το ίδιο το βιβλίο, ειδωμένη σε σίριαλ από τον Γιάννη Δαλιαννίδη αλλά και στη σκηνή από τον Φασουλή και τον Παπαγεωργίου.
Και τώρα ήταν η σειρά του Κωσνταντίνου Μαρκουλάκη να το σκηνοθετήσει, μέσα από τις συμπληγάδες της πανδημίας. Πρόκειται κυριολεκτικά για έναν άθλο – με είκοσι άτομα επί σκηνής, διαρκείς αλλαγές και περιστροφές του σκηνικού, σώματα να κινούνται σχεδόν ζαλιστικά, μουσικές, σκηνές που διαδέχονταν η μία την άλλη χωρίς ανάσα. Σαν τα πάντα να ήταν χρονομετρημένα εξαντλητικά. Και τελικά, ήταν σαν ο Μαρκουλάκης να έγινε ο ίδιος ο Ταχτσής, σαν ο συγγραφέας να όρισε τη σκηνική δράση, ο Ταχτσής να ήταν εκεί και να μοντάρει, να δίνει το ρυθμό, να ρίχνει το βλέμμα του θεατή εκεί που πρέπει. Ολη η παράσταση που έχτισε ο Μαρκουλάκης ήταν σαν να ξεφυλλίζαμε τις πάνω από 300 σελίδες του βιβλίου με τον Ταχτσή να μας ψιθυρίζει στο αυτί.
Είναι σχεδόν συγκινητικό, τρυφερό, προφανώς αδιανόητα δύσκολο αυτό που επετεύχθη, σε ένα έργο με τόσες φορτίσεις και προσωπικές προβολές και με τέτοιο αριθμό συντελεστών πάνω και κάτω από τη σκηνή. Οι χαρακτήρες έφταναν στο κοινό αδιαμεσολάβητα και σαν ηδονοβλεπτικά να βλέπουμε από το διπλανό παράθυρο τη ζωή του γείτονα. Η Μαρία Καβογιάννη ως Εκάβη, ήταν η γιαγιά όλων μας, ήταν η γυναικεία φιγούρα στις οικογενειακές ιστορίες που ακούμε από παιδιά στο τραπέζι, ήταν σάρκινη. Η Ελληνίδα μάνα και ερωμένη με όλα τα τα τραύματα ανοιχτά, όλα της τα βαρίδια εκτεθειμένα, τις ενοχές, τις προκαταλήψεις της. Αλλά μαζί μια γυναίκα ανοιχτή σε αυτό που έρχεται, μια γυναίκα που αγαπούσε απόλυτα τη ζωή. Η Καβογιάννη κάθε βράδυ ζει ως Εκάβη για 150 λεπτά στη σκηνή και αυτό είναι μια συνειδητοποίηση που σε κάνει να μουδιάσεις.
Πλάι της ως Νίνα η Μαρία Κίτσου, τόσο πολύ και πλατιά αγαπημένη από το κοινό μετά τις Αγριες Μέλισσες. Διαρκώς παρούσα, όμως έμοιαζε περισσότερο να φέρει τον τίτλο και την ευθύνη του αφηγητή, σαν να μην προλάβαινε να βαθύνει στο συναίσθημα του ρόλου. Αλλά βλέποντας αυτές τις δυο σημαντικές ηθοποιούς μαζί ως Εκάβη και Νίνα πάνω στη σκηνή, είναι αδύνατον να μην σκεφθείς ότι το «Τρίτο Στεφάνι» ήταν ένα βιβλίο για την καταπίεση αλλά και την αστείρευτη δύναμη των γυναικών που μπορούν να κινήσουν γη και ουρανό. Πριν το MeToo, όσο κάποιες συμπεριφορές θεωρούνταν φυσιολογικές μέσω των κυρίαρχων αφηγήσεων της εποχής, ο Ταχτσής έγραψε ένα βαθιά μοντέρνο και βαθιά ανθρώπινο βιβλίο με αγάπη και πίστη στις γυναίκες. Δεν είναι τυχαίο: η Νίνα και η Εκάβη στρέφονται η μία στην άλλη και όχι σε κάποιον άνδρα για να βρουν δύναμη, συντροφιά, σύμμαχο, ελπίδα.
Στις εκπλήξεις της παράστασης ήταν μεταξύ άλλων η αποκάλυψη δυο νέων ηθοποιών με πλήρη σωματική και υποκριτική παρουσία, που δεν χάθηκαν μέσα στο δαιδαλώδες έργο αλλά έλαμψαν. Η Ελίζα Σκολίδη ως κόρη της Εκάβης – και όχι μόνο αφού όλοι μοιράζονταν πλήθος χαρακτήρων- και ο Τάσος Λέκκας ως Δημήτρης ξεχώρισαν και έχτισαν τους ρόλους τους χωρίς να σκιαχτούν από το μεγαλείο του έργου.
Βγαίνοντας από το Παλλάς παρέες γυναικών δίπλα μου ρωτούσαν η μία την άλλη αν έχουν ξεβαφτεί από τα δάκρυα. Το κοινό παραδόθηκε στο έργο, αλλά και στις παγίδες του: όταν η Νίνα εκθείαζε τον ελληνικό λαό κρατώντας την ελληνική σημαία σε μια διαδήλωση αρκετοί από το κοινό χειροκρότησαν. Και δευτερόλεπτα μετά, όταν επέστρεψε στην αρχική της αρνητική γνώμη για τον λαό μας, ήταν πια αργά. Ειχαμε πέσει στην παγίδα του Ταχτσή και του Μαρκουλάκη.
Ξεψυχώντας στο κρεβάτι η Εκάβη λέει στην φίλη της Νίνα ότι τελικά δεν υπάρχει θεός. Αυτή η γυναίκα που έζησε φλογισμένη και με πάθος να μείνει ζωντανή, παλεύοντας με όλα τα δεινά της ζωής της, φεύγει με αυτή τη στυφή γεύση στο στόμα. Με την κούραση και την κυνική ομολογία της να μένει στη σκηνή ως τελευταία κουβέντα, μια αντιπροσευχή. Αυτό σκεφτόμουν στην επιστροφή, μέσα στο ταξί, όταν άκουσα τον οδηγό, με τη χαρακτηριστική βαριά φωνή να λέει στο τηλέφωνο «κουράστηκα. Σου λέω κουράστηκα. Δεν μπορώ άλλω. Θα τα παρατήσω όλα. 42 χρόνια στο τιμόνι Χρήστο. Δεν πάει άλλο. Κουράστηκα». Ηταν σαν η Εκάβη να είχε μπει στο σώμα του, σαν να συνεχιζόταν το «Τρίτο Στεφάνι» με έναν weird τρόπο έξω, στη ζωή μου. Σύμφωνα με πληροφορίες του iefimerida, η παράσταση θα συνεχιστεί ως τα μέσα Ιανουαρίου, άρα ουσιαστικά ο επόμενος μήνας είναι η τελευταία ευκαιρία για να δει κάποιος αυτό το έργο που μιλάει διαρκώς μέσα μας.
Θέατρο Παλλάς
Τρίτο Στεφάνι
ΔΙΑΝΟΜΗ (αλφαβητικά)
Κώστας
Ανταλόπουλος, Ειρήνη Βαλατσού, Μελίνα
Βαμπούλα, Ντάνη Γιαννακοπούλου,
Νεκταρία
Γιαννουδάκη, Άρτεμις Γρύμπλα, Μαρία
Καβογιάννη, Δημήτρης Καραβιώτης,
Μαρία
Κίτσου, Τάσος Λέκκας, Ορνέλα Λούτη,
Γιώργος Μακρής, Δημήτρης Μανδρινός,
Στάθης
Μαντζώρος, Φοίβος Μαρκιανός, Καλλιρρόη
Μυριαγκού, Ελευθερία Παγκάλου,
Ελίζα
Σκολίδη, Μενέλαος Χαζαράκης, Γιώργος
Ψυχογυιός