Σκηνοθέτης εκκεντρικός, βαθιά πολιτικοποιημένος, μόλις 42 ετών, ο Τομά Ζολί, έχει πάρει το μεγαλύτερο ρίσκο που πήρε ποτέ καλλιτεχνικός διευθυντής Ολυμπιακών Αγώνων: η έναρξη στο Παρίσι δεν θα γίνει στο στάδιο, αλλά μέσα στον Σηκουάνα σε απόσταση 6 χιλιομέτρων. Και αν φυσήξει;
«Είμαστε διχασμένοι. Οι νέοι και όσοι αγαπούν την πρωτοπορία στις τέχνες είμαστε εκστατικοί με το γεγονός ότι ο Ζολί σχεδιάζει την τελετή. Οι πιο συντηρητικοί, οι ελίτ που έχουν συγκεκριμένες αντιλήψεις για το τί πρέπει να εκπέμπει η Γαλλία διεθνώς, είναι διστακτικοί», μου λέει η συνομιλήτριά μου στο Παρίσι.
Έχοντας διαβάσει τα σχέδια για την τελετή -94 πλοιάρια θα διασχίσουν τον Σηκουάνα μεταφέροντας τις εθνικές αποστολές περνώντας από τα ομορφότερα μνημεία της πόλης υπό το φως του ήλιου να δύει- είχα ενθουσιαστεί. Βλέποντας, όμως, τις περίφημες γέφυρες του Παρισιού να καταλαμβάνονται από κερκίδες και οδοφράγματα να κλείνουν τις όχθες, τους Παριζιάνους να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους, τους διοργανωτές να μασουλάνε τα νύχια τους ελέγχοντας διαρκώς αν θα φυσήξει περισσότερο από όσο πρέπει στις 26 Ιουλίου αναρωτήθηκα: πόσο τρελός είναι ο Ζολί;
Πολύ. Τόσο που να εμπνέει και να παρακινεί, να κάνει ακόμα και την δήμαρχο του Παρισιού να βουτάει στα παγωμένα νερά του Σηκουάνα για να αποδείξει ότι ο ποταμός είναι καθαρός και έτοιμος για τους Αγώνες.
Μπορεί να ενώσει όλες τις διαφορετικότητες σε μία κοινότητα;
Είναι ο περισσότερο επικοινωνιακός καλλιτεχνικός διευθυντής Ολυμπιακών Αγώνων, και με κάποιαν έννοια αυτός που ζητά τη μεγαλύτερη δυνατή αλληλεπίδραση με τους άλλους. Σαν το ξένος να μην υπάρχει στο λεξιλόγιό του. Είναι το μεγάλο στοίχημα του αυτές οι τελετές, αλλά και η μεγάλη του αγκαλιά σε όλη τη χώρα, χωρίς περιθώρια και αστερίσκους. Μεγάλωσε άλλωστε με συνθήκες συχνά ακραίου bullying και ξέρει στο πετσί του ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερο αίτημα από αυτό της Δημοκρατίας στην απόλυτη έννοιά της. Και αυτό μοιάζει να είναι το όραμα που τον οδηγεί και στο Paris 2024.
Φαίνεται ότι ήταν γραπτό από την μοίρα (;) να αναλάβει τις τελετές έναρξης και λήξης των τρίτων Ολυμπιακών Αγώνων που διοργανώνει η Γαλλία. Σε ανύποπτο χρόνο το 2022 έλεγε σε δισέλιδη συνέντευξη στην εφημερίδα L’Equipe ότι φανταζόταν κάποια στιγμή να μπορέσει να κάνει μια δράση, μια τελετή, πάνω στον Σηκουάνα. Ο εκτελεστικός διευθυντής των Αγώνων έτυχε να την διαβάσει. Τον πήρε αμέσως τηλέφωνο για να μιλήσουν. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς του έκανε την επίσημη πρόταση ενώ ακολούθησε τηλεφώνημα της δημάρχου του Παρισιού.
Ο Τομά θυμάται ότι όταν τους άκουσε στο τηλέφωνο ξέσπασε σε κλάματα. Την ίδια στιγμή άλλαξε εντελώς η ζωή του, ένα χάος πήρε τον τίτλο και την ουσία της ζωής του. Με τον σύντροφό του που επίσης ονομάζεται Τομά (Τομά εις το τετράγωνο) να τον στηρίζει και να ανέχεται όλο αυτό το χάος, τις εκρήξεις δημιουργικότητας, το άγχος που όσο πλησιάζουμε στην τελετή έναρξης κορυφώνεται.
Rien ne va plus
Αυτό το τρομερό παιδί του γαλλικού θεάτρου, αυτός ο χείμαρρος που κανείς δεν μπόρεσε να ανακόψει, το παιδί που γεννήθηκε στη Ρουέν της Βόρειας Γαλλίας και μικρός ονειρευόταν να ερμηνεύσει την Κλεοπάτρα στο θέατρο, που δημιούργησε εμβληματικές παραστάσεις, έχει τώρα τη δυνατότητα να παρουσιάσει μια τελετή για εκατοντάδες χιλιάδες θεατές και ένα δισεκατομμύριο τηλεθεατές. Θα μας δείξει την αληθινή ψυχή του Παρισιού και θα τους συμπεριλάβει όλους μέσα της. Ο κύβος ερρίφθη. Τίποτα δεν γυρίζει προς τα πίσω πια, όπως τα νερά του ποταμού.
Η τελετή έναρξης που θα ξεκινήσει στις 7.30 τοπική ώρα στις 26 Ιουλίου, θα έχει πετύχει μόνο αν πραγματικά όλοι νιώσουν ότι τους αντιπροσωπεύει, πιστεύει ο Τομά Ζολί Αυτό δεν σημαίνει ότι θα προσπαθήσει να κοντύνει, να συμμαζέψει, να κάνει μπαλώματα για να νιώσει ότι χωρούν όλοι κρύβοντας την πραγματική εικόνα και διαφορετικότητας.
«Το θέμα της διαφορετικότητας είναι σημαντικό», δήλωσε πριν λίγες μέρες στην L’ Equipe και την Rachel Pretti, εκεί απ’ όπου όλα ξεκίνησαν. «Πρέπει να δείξουμε ότι η Γαλλία είναι κάτι φλογερό, πλούσιο, διαφορετικό. Η τελετή θα διατρανώσει ότι είμαστε όλοι ενωμένοι μέσα στην διαφορετικότητά μας. Όταν ακούω τους αθλητές να μιλάνε στο Ολυμπιακό χωριό σε διαφορετικές γλώσσες, καταλαβαίνοντας όμως ο ένας τι εννοεί ο άλλος, τότε βλέπω μια ουτοπία που ενώνει τον κόσμο σε έναν τόπο».
Όπως έχει ήδη αποκαλυφθεί, η τελετή θα διεξαχθεί κατά μήκος 6 χιλιομέτρων στον Σηκουάνα, εκκινώντας από την γέφυρα Austerlitz Bridge και καταλήγοντας στον Πύργο του Άιφελ που φέρει τους περίφημους ολυμπιακούς κύκλους και από κάτω έχει δημιουργηθεί η περιοχή όπου θα διεξάγονται οι αγώνες beach-volley στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων.
300.000 θεατές θα παρακολουθούν από τις εξέδρες (με εισιτήριο), από τις όχθες του Σηκουάνα (ελεύθερα) και τα μπαλκόνια κατά μήκος του ποταμού, ενώ 80 γιγαντιαίες οθόνες έχουν στηθεί σε κεντρικές πλατείες και μνημεία της πόλης. Το τέλος της τελετής θα σημάνει την έναρξη των ομιλιών με τον Εμανουέλ Μακρόν, να κάνει την κεντρική ομιλία. Μια ομιλία που αναμένεται να είναι άκρως πολιτική με μηνύματα για την ανάγκη κατάπαυσης των πολέμων, στην Ουκρανία, στην Παλαιστίνη, με μηνύματα κατά των κινδύνων που φέρνει η άνοδος της άκρας δεξιάς. Μια ομιλία που τελικά θα εμβαπτιστεί στα ιδεώδη που ώθησαν στη δημιουργία των Ολυμπιακών Αγώνων στην αρχαιότητα: εκεχειρία, συνύπαρξη, ειρήνη.
Παρίσι, μια πόλη κράτος ανοιχτή
Εξάλλου και ο ίδιος ο Τομά Ζολί είναι βαθιά πολιτικοποιημένος και η τελετή που έχει σχεδιάσει, η ιστορία που θα αφηγηθεί καθώς τα πλοιάρια θα φτάνουν μπροστά σε συγκεκριμένα σημεία και οι αθλητές θα διαδρούν με καλλιτέχνες όλου του φάσματος, έχει πολιτικά μηνύματα. «Θέλησα να αντισταθώ στον κίνδυνο της υπεράσπισης μιας ενιαίας ταυτότητας, στον κίνδυνο να λέμε ότι η Γαλλία είναι αυτό ή εκείνο» λέει στο Βlue Magazine της Αegean Airlines και τον Γιώργο Αρχιμανδρίτη.
«Νομίζω ότι, ενάντια σε εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις που θα ήθελαν να παρουσιάσουν σήμερα μια ψεύτικη ταυτότητα της Γαλλίας, η τελετή θα πει ότι η Γαλλία είναι ένα πλήθος πολλών διαφορετικών ανθρώπων με πολλές διαφορετικές κουλτούρες. Θα πει ότι η Γαλλία είναι μια χώρα ανοιχτή στους άλλους, μια χώρα πλούσια από την επαφή της με άλλες κουλτούρες και πολιτισμούς. Έτσι, είναι καλύτερα να γιορτάζουμε τον πλούτο, την ομορφιά και τη δύναμη αυτών των σχέσεων παρά να θέλουμε να επιστρέψουμε σε μια Γαλλία που, άλλωστε, δεν υπάρχει, αφού ακόμα και η ιστορία της μας λέει ότι αναμειγνύεται με τον υπόλοιπο κόσμο και συνδέεται μαζί του εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Αυτό λοιπόν θέλω να εκφράσω με την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι. Ότι η γαλλική πρωτεύουσα είναι μια πόλη-κόσμος, ότι είναι μια πόλη ανοιχτή, μια πόλη πέρα από τα όρια της Γαλλίας, μιας χώρας τόσο πλούσιας στην ποικιλομορφία και στον πλουραλισμό της».
To αγόρι που του έκαναν bullying στο σχολείο για το στυλ του, για τα κίτρινα Dr Martens που φορούσε, δεν στράφηκε στο μίσος, αλλά άνοιξε ακόμα περισσότερο προς την αγάπη και την συμπερίληψη. Και αυτό θα ακουμπήσει ως στέμμα στην τελετή που σχεδίασε. Ίσως έτσι ωθήσει και άλλους να νιώσουν όπως ο ίδιος όταν ανέβηκε για πρώτη φορά στη σκηνή, όταν σπούδασε στην Théâtre national de Bretagne με σπουδαίους δασκάλους, για να εξελιχθεί γρήγορα σε σπουδαίο κωμικό και θεατρικό σκηνοθέτη. Μάλιστα το 2006 ίδρυσε την δική του θεατρική εταιρεία, την La Piccola Familia, σε ηλικία μόλις 24 ετών. Τα τελευταία χρόνια διδάσκει σε Conservatoire και δημόσιες σχολές τέχνης. Η διάρκειας 18 ωρών τριλογία που ανέβασε με βάση τον Ερρίκο E’ είναι θρυλική και ενδεικτική ότι είναι γεννημένος για να πετυχαίνει άθλους.
Όλα θα πάνε καλά
Για την τελετή λήξης των Αγώνων έχει κατορθώσει να δημιουργήσει ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα, με ερωτήματα για το αν η Lady Gaga θα τραγουδήσει σε αυτούς. Αυτό που είναι προς το παρόν γνωστό είναι ότι ο Ζολί θέλει να κάνει ένα ταξίδι στο παρελθόν και στις ρίζες των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και στο μέλλον και το άχρονο σύμπαν. Και πάλι κεντρική του ιδέα είναι ότι «μαζί μπορούμε να κάνουμε την διαφορά». Μια σκηνή 2.800 τ.μ. θα φιλοξενήσει την τελετή που έχει σχεδιάσει στο Stade de France με 100 περφόρμερ, ακροβάτες, καλλιτέχνες του τσίρκου και χορευτές. Ο τίτλος της τελετής λήξης που θα γίνει στις 11 Οκτωβρίου είναι «Records».
Ποιος είναι όμως ο τίτλος που θα έβαζε ο Ζολί σε όλη αυτή την εμπειρία; «Ξέρετε, υπάρχει ένα τραγούδι της Γαλλικής Επανάστασης που λέει “ça ira, ça ira, ça ira”, “όλα θα πάνε καλά”. Είναι το μεγάλο τραγούδι της Επανάστασης. Ίσως αυτό θα μπορούσε να είναι ο τίτλος», λέει στο Blue Magazine. «Να πούμε ότι μπορεί να φοβόμαστε, μπορεί να ανησυχούμε, αλλά ότι μαζί θα γίνουμε πιο δυνατοί, ότι πρέπει να είμαστε συσπειρωμένοι και να δίνουμε ελπίδα ο ένας στον άλλο. Ο τίτλος, λοιπόν, της τελετής θα μπορούσε να είναι αυτό το επαναστατικό τραγούδι που φέρει το μήνυμα ότι “όλα θα πάνε καλά”».