Ενα πλήθος μονωδών, χορωδών, χορευτών καταλαμβάνουν την αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στην αναγεννημένη οπερέτα Νυχτερίδα του Στράους του νεότερου με αφορμή τα ογδοηκοστά γενέθλια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η ενδυματολόγος και σκηνογράφος Αλεξία Θεοδωράκη μας οδηγεί στο σύμπαν της παράστασης που διεξάγεται το ξημέρωμα της 21ης Απριλίου στην Αθήνα…
Αποσπασμένη από το περιβάλλον που είχε τοποθετήσει ο Γιόχαν Στράους ο νεότερος την οπερέτα του που έμελλε να γίνει από τις πιο δημοφιλείς του είδους, η «Νυχτερίδα» επιστρέφει στην Αθήνα με την σκηνοθετική προσέγγιση του Αλέξανδρου Ευκλείδη. Αιχμηρή, με χιούμορ, πιο πολιτική από ποτέ, τοποθετείται στην Αθήνα, βράδυ 20ης Απριλίου του 1967, λίγες ώρες πριν ξημερώσει το πραξικόπημα. Αστικά σαλόνια των Αθηνών, ο Αστέρας της Βουλιαγμένης, κρατητήρια και αστροναύτες συνυπάρχουν στη σκηνή.
Μια σκηνοθετικά ευφυής σύλληψη που προχωρά το έργο πέρα από το γνωστό του στεγανό όριο (η παράσταση είχε ανέβει για πρώτη φορά το 2014 και τώρα επιστρέφει, με στοιχεία ανανέωσης, για να εορταστούν τα 80 χρόνια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής). Μια σύλληψη που ήταν όμως πρόκληση για την Αλεξία Θεοδωράκη, την ενδυματολόγο του έργου, που εκλήθη να δημιουργήσει 50 γυναικεία και 70 ανδρικά κοστούμια που να παραπέμπουν στην Αθήνα του 1967, μέσα από τις διαβαθμίσεις της: από την καλή κοινωνία, την πολιτική εξουσία, ως το προλεταριάτο και τους εξεγερμένους φοιτητές. Και όλα αυτά, με πιστότητα στην μόδα της εποχής, και με συνείδηση της κοινωνικής διαστρωμάτωσης αλλά και της πολιτικής ταυτότητας του Ψυχρού Πολέμου.
«Σύμφωνα με το σκηνοθετικό κόνσεπτ, χωρίσαμε την χορωδία σε δύο στρατόπεδα, ανατολικούς και δυτικούς» εξηγεί στο iefimerida.gr η Αλεξία Θεοδωράκη, η σημαντική ενδυματολόγος και σκηνογράφος του ελληνικού θεάτρου με μεγάλη εμπειρία στον κόσμο της όπερας.
«Ηταν μια σύμβαση που εξυπηρετούσε τον σκοπό μας. Εγώ κλήθηκα να δώσω μέσα από τα ρούχα ξεχωριστά, διακριτά χαρακτηριστικά σε κάθε στρατόπεδο ώστε να ξεχωρίζουν» λέει η ενδυματολόγος.
Το δυτικό στρατόπεδο είναι ντυμένο με ρούχα που παραπέμπουν στην μόδα της εποχής όπως έφτανε και από το εξωτερικό -ήταν οικονομικά εύρωστοι και ταξίδευαν πολύ. «Στο ανατολικό μπλοκ επικρατεί το συντηρητικό ύφος ενδυματολογικά. Στιλιστικά τα ρούχα παραπέμπουν σε φόρμα, όλοι φοράνε ταγέρ και κοστούμι που σαφώς παραπέμπει σε μια έννοια στολής», εξηγεί η Αλεξία Θεοδωράκη.
Τα ρούχα είναι απολύτως πιστά στο πνεύμα της εποχής. Η Αλεξία Θεοδωράκη έκανε εξαντλητική έρευνα αρχείου. Για τους ανατολικούς, μελέτησε για παράδειγμα τη φορούσε η Τσαουσέσκου, απέφυγε εντελώς τα φλοράλ που ήταν κυρίαρχα στα σίξτις. Αντίθετα για το δυτικό μπλοκ, στράφηκε σε κυρίαρχες φιγούρες του ελληνικού κινηματογράφου στη δεκαετία του ‘60. Ο Λάκης Κομνηνός για τους άνδρες, η Μαίρη Χρονοπούλου για τις γυναίκες. «Υπάρχει και ένας χορωδός ντυμένος όπως ο Λιμπεράτσε» λέει η Αλεξία Θεοδωράκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν υπάρχει όμοιο κοστούμι με άλλο μέσα στα 120 που δημιούργησε!
Πρωταγωνιστικός είναι ο ρόλος του Ορλόσφσκι στην πρεσβεία του οποίου γίνεται η δεξίωση, σύμφωνα με την αρχική υπόθεση της Νυχτερίδας. Ο σοβιετικός πρέσβης στην παράσταση της Λυρικής (τον ερμηνεύει η μέτσο σοπράνο Αρτεμις Μπόγρη σε εναλλαγή με την Ταξιαρχούλα Κανάτι) ενδυματολογικά στηρίχθηκε στην εικόνα του Μπρέζνιεφ. «Ενα άλλο κοστούμι παραπέμπει στον Κάστρο, η Ινδή πρέσβειρα που έρχεται στην δεξίωση του Ορλόφσκι θυμίζει φυσικά την Ιντιρα Γκάντι».
Πέρα από το πλήθος των κοστουμιών που δημιουργήθηκαν από την πρώτη βελονιά για την παράσταση, η Αλεξία Θεοδωράκη εντόπισε και αυθεντικά κομμάτια του ‘60 μετά από εκτενή έρευνα και τα χρησιμοποίησε στην παράσταση. Μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες της παράστασης όσον αφορά την ενδυματολογία, ήταν η απόδοση των δύο κοσμοναυτών που εμφανίζονται στην παράσταση.
«Για την ακρίβεια στην πρώτη μας παράσταση το 2014 υπήρχαν δύο κοσμοναύτες, τώρα έχουμε έναν κοσμοναύτη και έναν αστροναύτη. Δεν αγοράσαμε ρεπλίκες. Κατασκευάσαμε εξαρχής τα κοστούμια, δύο φόρμες κοντά σε αυτό που πιστεύουμε για την εικόνα τους και κατασκευάσαμε σκάφανδρα. Τα παραγγείλαμε σε έναν γλύπτη και έγιναν χειροποίητα».
Η εντατική έρευνα, η μελέτη, ο μόχθος, η δημιουργικότητα συνυπάρχουν σε ένα σκέλος καθοριστικό για την ταυτότητα της παράστασης, που αποτελεί σίγουρα και έναν μικρό άθλο. Αντίστοιχη μέριμνα υπήρχε για την επιλογή των υλικών. «Στα έτοιμα ρούχα ή σε αυτά που μεταποιήθηκαν, τα υλικά δεν είναι και τόσο φυσικά. Μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στο 1967 στην εποχή που ήταν το αποκορύφωμα του συνθετικού υφάσματος. Τα κοστούμια για τους πρωταγωνιστές ράφτηκαν με φυσικά υφάσματα, cool wool και πολύ καλά βαμβακερά για τος άνδρες, μεταξωτά για τις γυναίκες...».
Ακόμα όμως και μέσα σε κάθε «στρατόπεδο» υπήρχαν βαθμίδες διαφοροποίησης. «Στο δυτικό υπάρχουν επίσημοι, υπάρχουν χίπις, νέοι φοιτητές που τους βλέπουμε στην εξέλιξη του έργου να μπαίνουν στη φυλακή». Εμφανίζεται και μία Σταρ Ελλάς 1967 με στέμμα και τουαλέτα. «Τα πάντα είναι προσωποποιημένα. Δεν υπάρχει ίδιο ρούχο. Οι μόνοι ντυμένοι με τα ίδια ρούχα είναι για προφανείς λόγους οι εσατζήδες και το μπαλέτο. Στο μπαλέτο του ανατολικού στρατοπέδου παραπέμπουμε στο ρώσικο μπαλέτο, ενώ στο δυτικό η βασική αναφορά μας είναι οι ελαστικές ολόσωμες φόρμες των μπαλέτων Μπεζάρ».
Στις 5 Μαρτίου η παράσταση θα έχει εορταστικό χαρακτήρα αφού συμπίπτει με τα 80 χρόνια από τη γέννηση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Εχει αξία να σημειώσουμε ότι η μεταφορά του έργου στα «καθ’ ημάς» είναι μια διαδικασία απολύτως συνυφασμένη με το ελαφρό μουσικό θέατρο παγκοσμίως.
Η σκηνοθετική πρόταση του Αλέξανδρου Ευκλείδη προκύπτει από τη λογική αυτή και επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον απαιτούμενο σε ένα τέτοιο έργο σεβασμό και στην εξίσου θεμιτή στο είδος της οπερέτας ασέβεια. Οπως σημειώνεται στο σχετικό σημείωμα «η επαναπλαισίωση της Νυχτερίδας που υπογράφει ο Αλέξανδρος Ευκλείδης δεν είναι τίποτε άλλο από μια αλλαγή κάδρου του ίδιου πίνακα. Eπόμενες παραστάσεις στις 19,22,23 Φεβρουαρίου και 5 Μαρτίου.
