Την λένε Νιτούς Ανθούση -ναι Νιτούς όπως η οπερέτα του Ερβέ- είναι καλλιτέχνης και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Παρίσι, αλλά και η Ελληνίδα που έγινε η φωνή του Christo και της Jean Claude στο σπουδαίο έργο, το τελευταίο του δημιουργού στην Αψίδα του Θριάμβου. Μίλησε στο iefimerida.
Το Παρίσι απόκτησε το φάντασμά του. Απόκτησε ένα μεγάλο μεταλλικό κάτοπτρο. Ένα μνημείο που είναι εκεί «απουσιάζοντας», ντυμένο με 25.000 τ.μ. ανακυκλωμένου πολυπροπυλένιου, ασημί στην εξωτερική επιφάνεια, βαθύ μπλε στην εσωτερική, δεμένου με 3.000 κατακόκκινου σκοινιού. Ναι, τα χρώματα της γαλλικής σημαίας, με το μπλε να κρύβεται ντύνει την Αψίδα του Θριάμβου για λίγες μέρες. Το έργο που επί τουλάχιστον 60 χρόνια ετοίμαζε ο Christo και πέθανε πριν προλάβει να το δει. Η μετά ερμηνεία του, ο διαλογός του, με το μνημείο ορόσημο του Ναπολέοντα. «Μας έδειξε όμως ότι ακόμα και τα πιο τρελά όνειρα μπορούν να γίνουν πραγματικότητα» είπε ο Μακρόν μιλώντας για αυτό το επικό και μαζί εφήμερο έργο τέχνης στον δημόσιο χώρο. Στις 3 Οκτώβρη θα αποκαθηλωθεί αλλά θα μείνει αιχμηρό και διαρκές μόνο στη συλλογική μνήμη των Γάλλων και των δεκάδων χιλιάδων τουριστών που βρέθηκαν στην Avenue des Champs-Élysées.
Kατεβαίνω από το ταξί – τα πλήθη κατευθύνονται προς την Αψίδα του Θριάμβου από εκατοντάδες μέτρα πριν, κιγκλιδώματα έχουν τοποθετηθεί γύρω από τον χώρο ήδη από τα απέναντι πεζοδρόμια, αστυνομία παντού. Ακόμα και ο οδηγός του ταξί σταματά, βγαίνει από το αυτοκίνητο βγάζει το κινητό του τηλέφωνο και φωτογραφίζει: η Αψίδα ασημίζει κάτω από τον συννεφιασμένο ουρανό του Παρισιού, οι πτυχώσεις μοιάζουν με βαθιές ρυτίδες πάνω στο μνημείο που στήθηκε για να μαρτυρά ιστορίες ηρωισμού. Ο αέρας δυναμώνει και αίφνης το ύφασμα αναδεύει, κινείται, αναπνέει είναι ζωντανό, τεντώνεται πάνω στο κόκκινο σχοινί. Μοιάζει να έχει ψυχή, μοιάζει με άνθρωπο που ανασαίνει βαθιά καθώς κοιμάται ή καθώς δίνει την ύστατη μάχη με τη ζωή, ανάσα με ανάσα.
Καθηλωτικό. Ορδές τουριστών και Γάλλων πλησιάζουν. Βλέπω μια πύκνωση σε ένα σημείο. Προσεγγίζουν μια νεαρή κοκκινομάλλα, με μπλε γιλέκο που γράφει επάνω «Christo and Jean Claude» και χαμηλά, στο γκρι τσαντάκι μέσης «The Arc de Triomphe Wrapped». Την βομβαρδίζουν με ερωτήσεις, την κυκλώνουν, παίρνουν με δέος στα χέρια τους μικρά τετράγωνα από το υλικό που έχει ντύσει την Αψίδα του Θριάμβου. Το υλικό που επέλεξε ο Christo και η σύζυγός και συνεργάτης του Jean Claude -ο τρόπος που όταν τσακίζει η ασημί επιφάνεια αναδύεται το μπλε μοιάζει σχεδόν υπαινικτικός αλλά και ελπιδοφόρος μαζί.
Ποια είναι αυτή η κοκκινομάλλα που μιλά με πάθος και όλοι έχουν κάτι να μάθουν από αυτή; Επί τόπου συνειδητοποιούμε ότι είναι μια Ελληνίδα δημιουργός, μια νέα γυναίκα που κυνηγάει το όνειρό της για την Τέχνη και που συνεργάζεται με το Ιδρυμα Christo and Jean Claude για αυτό το όνειρο ζωής του βουλγαρικής καταγωγής κορυφαίου δημιουργού και της Γαλλίδας συζύγου του. «Ναι είμαι Ελληνίδα αναφωνεί». Την λένε Νιτούς Ανθούση. Νιτούς; «Η γιαγιά μου αγαπούσε την όπερα και δη τις οπερέτες. Πήρα το όνομα από την αγαπημένη της οπερέτα, τη Mam'zelle Nitouche του Hervé». Σπουδαία η γιαγιά: δεν πρόκειται για μια συμβατική οπερέτα, αφού από το 2017 παρουσιάστηκε για δυο χρόνια σε όλη τη Γαλλία σε παραγωγή του σημαντικού Ολιβιέ Πι, με τον ίδιο μάλιστα να έχει και έναν ρόλο!
Περιμένω την Νιτούς να τελειώσει τη συζήτησή της με ένα Αμερικάνο. «Πρόκειται για ένα εφήμερο έργο τέχνης» του λέει για να την κοιτάξει με έκπληξη αυτός χωρίς να καταλαβαίνει τι είναι εφήμερο. Και για να της δώσει τη χαριστική βολή «Δηλαδή, αυτό είναι τέχνη;». Απτόητη η Νιτούς, με χαμόγελο του εξηγεί ακριβώς γιατί αυτή η παρέμβαση διάρκειας σχεδόν τριών εβδομάδων είναι σπουδαία Τέχνη. Είναι Τέχνη στον δημόσιο χώρο, έμπλεη μηνυμάτων, οραμάτων, ανοιχτή στην κριτική και τον διάλογο. Είμαστε τυχερoί που την συναντήσαμε μέσα στα πλήθη. «Ημουν σε άλλο σημείο και οι υπεύθυνοι μου ζήτησαν να έρθω εδώ, στην αρχή της Champs-Élysées επειδή σήμερα υπάρχουν πολλοί τουρίστες και εγώ μιλώ και αγγλικά και γαλλικά».
H Aψίδα του Θριάμβου θα φέρει το έργο του Christo ως και τις 3 Οκτώβρη. Μετά αρχίζει η αποκαθήλωση... / Iefimerida
Η Νιτούς γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελλάδα, σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών στα Ιωάννινα και τώρα κάνει μεταπτυχιακά στις Καλές Τέχνες και τη Σύγχρονη Δημιουργία στη Σορβόνη, στο Πάνθεον, ενώ επιθυμεί μια ακαδημαϊκή καριέρα. Να διδάξει. Πέρυσι έκανε την πρακτική της άσκηση ως φωτογράφος στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Πομπιντού όπου άρχισε να παρακολουθεί τις εργασίες για το πρότζεκτ ζωής του καλλιτέχνη και για την σπουδαία έκθεση του Μουσείου με θέμα τον Christo. Aπό τότε ανυπομονούσε για την παρέμβασή του στην Αψίδα Θριάμβου, το όνειρο του που γεννήθηκε πριν από περίπου 60 χρόνια όταν έφτασε εξόριστος από τη Βουλγαρία στο Παρίσι και έμενε σε μια σοφίτα με θέα την Αψίδα του Θριάμβου. Χρειάστηκε να περάσουν τόσες δεκαετίες για να υλοποιηθεί το έργο του, χωρίς όμως να το δει αφού πέθανε τον περασμένο Μάιο. Η Νιτούς όμως, από την Αθήνα, είναι εκεί, μέρος του έργου του, φωνή του.
Μου μιλάει και λυγίζει στα χέρια της το υλικό, το ανακυκλωμένο πολυπροπελένιο, που επέλεξε ο Christo. «Είναι μοναδικό. Αλλάζει χρώμα ανάλογα με το φως και τον καιρό. Αν έχει ήλιο λάμπει σαν χρυσό. Όταν έχει σύννεφα γίνεται σχεδόν ένα με τον ουρανό. Αλλάζει συνεχώς». Η Νιτούς, ως καλλιτέχνης και η ίδια και ίσως μέλλουσα πανεπιστημιακός, δεν μπορεί να μην συγκινείται, να κινητοποιείται όταν μιλάει για τον Christo. «Αυτό που είναι όμως σπουδαίο είναι ότι ο Christo και η Jean Claude ήθελαν τα έργα τους να είναι ανοιχτά για το κοινό. Για όλους. Ανεξάρτητα από το οικονομικό, εκπαιδευτικό ή κοινωνικό υπόβαθρο». Σπουδαίο. Η Τέχνη δεν αφορά μόνο μια ελίτ. Η Τέχνη βγαίνει στον δρόμο και συναντά όλους, ισότιμα, ελεύθερα. Η απόλυτη επικράτεια της Δημοκρατίας που οφείλει να είναι η Τέχνη και ο Πολιτισμός.
Αυτό το ζει κάθε μέρα με την μεγαλύτερη δυνατή ένταση το Παρίσι από τις 18 Σεπτεμβρίου και ως τις 3 Οκτώβρη. «Επίσης ο Christo δεν ήθελε ποτέ να έχει σπόνσορες και χορηγούς για να μην υπάρχει η παραμικρή εξάρτηση. Το έργο είναι χρηματοδοτούμενο απολύτως από το Ιδρυμα Christo and Jean Claude». 14 εκατομμύρια ευρώ στοίχισε και όλο το ποσό καλύφθηκε από τα έσοδα που προέκυψαν από πωλήσεις έργων, φωτογραφιών, μακετών, προπλασμάτων που είχε κάνει για το Arc de Triomphe Wrapped. «Επίσης ο Christo δεν ήθελε να απασχολεί ανθρώπους με εθελοντική εργασία. Ολοι μας πληρωνόμαστε κανονικά. Ηταν αρχή του ζεύγους να μην έχουν εθελοντές, ούτε καν για εργασία λίγων ωρών».
Είναι τόσα τα μηνύματα που στέλνει ο Christo μέσω του έργου του, ακόμα -και κυρίως ίσως- τα άρρητα, αυτά που δεν γνωρίζουμε, αλλά που αποτελούν τη βάση της στρατηγικής και του οράματός του. Ρωτώ την Νιτούς ποια είναι τα πιο περίεργα που έχει ακούσει και δει αυτές τις μέρες. Όχι, το ερώτημα «είναι Τέχνη αυτό;» δεν είναι το πιο παράξενο. Αυτό που η ίδια ξεχωρίζει είναι η πολιτική διάσταση του έργου και οι αντιδράσεις που προκάλεσε.
«Την Δευτέρα, μια ομάδα αναρριχήθηκε στην Αψίδα και τοποθέτησε τη γαλλική σημαία που έγραφε επάνω “Εις μνήμη των στρατιωτών που σκοτώθηκαν για την πατρίδα”. Ηταν μια ακτιβιστική δράση ακροδεξιών που αντιδρούν στο γεγονός ότι καλύφθηκαν τα ονόματα των πεσόντων που είναι γραμμένα πάνω στην Αψίδα του Θριάμβου. Για αυτούς ήταν ανεπίτρεπτο το να καλυφθούν. Το έργο του Christo προκάλεσε μια αντίδραση που με τη σειρά της έφερε μια δράση που θα μπορούσε κανείς να πει ότι πήρε τη μορφή performance». Το έργο δεν υπέστη ζημιές. Θυμίζουμε ότι η Αψίδα του Θριάμβου κατασκευάστηκε με εντολή του Ναπολέοντα για να μείνουν για πάντα ζωντανές στον λαό οι νίκες της Γαλλίας στους πολέμους.
Ο Christo και η Jean Claude δεν πίστευαν απλώς στην παρεμβατική δύναμη της Τέχνης στο δημόσιο χώρο με τα μνημειώδη έργα τους, αλλά και στον τρόπο που αυτή πυροδοτεί ακαριαία τον δημόσιο διάλογο. Την κυτταρική διαδικασία της Δημοκρατίας, την κριτική, την επιχειρηματολογία, το μπόλιασμα της Τέχνης. Με αυτό το έργο, το τελευταίο τους, το τρελό όνειρο, κατόρθωσε να κινήσει αυτόν τον δημόδιο διάλογο.
Η Νιτούς -φοράει την στολή που σχεδίασε ειδικά για τους συνεργάτες του Ιδρύματος Christo ο σπουδαίος Issey Miyake, με το γιλέκο, το κόκκινο ζιβάγκο και το μπλε γεμάτο πτυχώσεις παντελόνι- έχει γύρω της ήδη μια ουρά ανθρώπων που περιμένουν να της μιλήσουν, να γίνει η διαμεσολαβήτρια του Christo με τους περαστικούς. «Αυτή τη στιγμή κάνω μια έρευνα σχετικά με την ετεροτοπία, πώς οι άνθρωποι οικειοποιούνται τον δημόσιο χώρο. Μου αρέσει να παρατηρώ τους ανθρώπους γενικά». Δεν είναι τυχαίο ότι την επέλεξαν για αυτή τη θέση -άλλωστε στο Arc de Triomphe Wrapped τα πάντα φέρουν τη μελέτη, την δομή, το όραμα του Christo των τελευταίων 60 χρόνων της ζωής του. Η Νιτούς έγινε απρόσμενα μέρος αυτού του οράματος. Η νεαρή Ελληνίδα του Christo και του αποχαιρετισμού του στο Παρίσι, στον κόσμο στην Τέχνη.