Ο TAKIS (Παναγιώτης Βασιλάκης) πριν καταξιωθεί στο Παρίσι, πριν τα έργα του μπουν στα μεγαλύτερα Μουσεία του κόσμου και στις σημαντικότερες Συλλογές, ο TAKIS έζησε ως πάμφτωχος υπαρξιστής στην Ελλάδα.
Ο έλληνας καλλιτέχνης παγκόσμιου βεληνεκούς, πέθανε σε ηλικία 94 ετών.
Στην συνέντευξη που έδωσε στον γράφοντα το 2004, αναφέρεται στις παρέες του στα μεταπολεμικά χρόνια, και πριν το 1954, οπότε και έφυγε για το Παρίσι. Οι παρέες αυτές, είναι κυρίως καλλιτέχνες που ορίζονται ως οι πρώτοι Υπαρξιστές και προηγούνται των επόμενων Υπαρξιστών της Ιπτάμενης Παράγκας του Σίμου. Οι περισσότεροι, είναι σπουδαίοι καλλιτέχνες. Μερικοί από αυτούς, είναι πια, πρόσωπα σχεδόν μυθικά, όπως η Λένα Τσούχλου, ο Takis, ο Μίνως Αργυράκης, η Λίλη Μακ, ο Γιώργος Μακρής και η Ναταλία Μελά.
Ο Takis και η απαξίωση για τους πλούσιους
Ο Takis, στη συνέντευξη, εκφράζεται με έντονη απαξίωση, για τους πλούσιους καλλιτέχνες, που συναναστρεφόταν εκείνα τα χρόνια. Δεν τους θεωρεί καν καλλιτέχνες.
Το βιβλίο ESTAFILADES, που έγραψε, αποτελεί και την αυτοβιογραφία του. Είναι εξαιρετικά σημαντικό, αφού εκτός της ζωής του στο Παρίσι, περιγράφει σε πραγματικό χρόνο τους πρώτους Υπαρξιστές στην Ελλάδα. Όμως, διαβάζοντας κανείς αυτό το βιβλίο, θα πρέπει να έχει πάντα υπόψη του, τη φτώχεια της εποχής, που σαν ξυράφι χαράζει και δημιουργεί αυτή την εικόνα στον Takis. Και αυτή η εικόνα δεν είναι πάντα και η πραγματική ή τουλάχιστον είναι η πραγματικότητα που βίωσε από την πλευρά του, ο Takis.
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη με τον TAKIS
-Οι ESTAFILADES είναι η αυτοβιογραφία σας;
-Βέβαια. Τι άλλο μπορεί να είναι;
-Πότε γράφτηκε;
-Σημειώσεις κρατούσα από παιδί, σε χαρτάκια κρατούσα ιδέες και τα είχα μαζέψει…ο Μίνως Αργυράκης δακτυλογράφησε τα κομμάτια εδώ μέχρι το 1954…Μετά όταν πήγα στο Παρίσι, δεν μιλούσα τη γλώσσα και τσατίστηκα μ έναν κριτικό τέχνης και το μετέφρασα για να δείξω το πνεύμα μου.. το έδωσα και το κυκλοφόρησε το 1961 ο Julliard René που είχε εκδώσει τον Νταλί και τη Françoise Sagan
-Τι σημαίνει ο τίτλος;
-ESTAFILADES σημαίνει Ξυραφιές στα Λατινικά. Πληγές από ξυραφιές.
-Στο βιβλίο σας, εκεί που περιγράφετε την παρέα του Λουμίδη, αναφέρετε μια κοπέλα με το παρατσούκλι «Κροκόδειλος»…
-Δεν ξέρω τι απέγινε αυτή
-Αναφέρεστε στην Μαίρη Λάππα;
-Ναι…(γέλιο) …πού την ξέρεις; πού τα ξέρεις εσύ αυτά;
-Ήταν ποιήτρια;
-Όχι, ήταν εμπνεύστρια…Μας τάιζε μας περιποιότανε…ήταν παράξενο κορίτσι, της άρεσε να είναι με καλλιτέχνες…δεν ήταν και καλλονή…
-Σε αυτή την παρέα, τα κύρια πρόσωπα είναι ο Μάκης Μιχαλόπουλος, ο ποιητής που αυτοκτόνησε ..
-Ναι
-Ο Πάνος Ραϋμόνδος, ο Γλύπτης , ο Βλαδίμηρος κι η Λίλη Μακ, ο Μινως Αργυράκης, εσείς βέβαια και η Μαίρη Λάππα…είναι έτσι;
-Ναι
-Ήταν άλλοι στην παρέα αυτή;
-Όχι. Αρχηγός ήταν η Λίλη Μακ, η οποία ήταν πανέμορφη. Εποχή υπαρξισμού…
-Αυτή η χρονιά, το 1946, που σχηματίζεται η παρέα, είναι μυθική, είστε οι πρώτοι υπαρξιστές, πριν τους υπαρξιστές της Παράγκας του Σίμου. Η παράγκα είναι το 1953… Αλήθεια τον Σίμο γιατί δεν τον αναφέρετε στο βιβλίο;
-Δεν ήταν άνθρωπος πνευματικός, τσαγκάρης ήταν και είχε ένα κύκλο από παιδιά που ήταν υπαρξιστές ως προς την επιφάνεια , δεν είχαν βάθος
-Τώρα, εκείνο που μπορώ να διακρίνω, είναι ότι, μαζί με σας, υπάρχει ένας μεγαλύτερος κύκλος μορφωμένων και πλουσίων παιδιών στο Κολωνάκι…
-Εμείς τους περιφρονούσαμε αυτούς
-Φαίνεται ότι εκείνοι με εσάς, δεν έχουν μόνο μια απλή διαφορά, υπάρχει μεταξύ σας ένα χάος…
-Χάος, ναι
-Υπάρχει ταξική διαφορά, εσείς είστε τα φτωχόπαιδα , τους περιφρονείτε…Υπάρχει λοιπόν μια τέτοια μεγάλη διαφορά, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει και μία συνάφεια, κάνετε παρέα με αυτούς, αναφέρομαι για παράδειγμα στην Νάτα Μελά, στην Λένα Τσούχλου, που ανήκουν στα πλουσιόπαιδα ..
-Κονομούσαμε…τους τρώγαμε κανένα σάντουιτς… ήτανε για εμάς θύματα, να τους τα φάμε, να τους πάρουμε κάτι… εκείνη την εποχή δεν είχες να φας ένα κομμάτι ψωμί…Μας καλούσανε κάπου… στο σπίτι τους, τρώγαμε, πίναμε, φεύγαμε…. αυτός ο κύκλος, ήταν μπουρζουάδες …εμείς δεν είχαμε να κάνουμε με τους μπουρζουάδες, τίποτα παρά να τους χρησιμοποιούμε για να φάμε κανένα σάντουιτς…Παιδιά πλουσίων όλοι αυτοί…Ούτε καν τους εκτιμώ ακόμα, δεν έχω εκτίμηση…παιδιά πλουσίων που πάνε να γίνουν καλλιτέχνες…δεν ήταν σαν κι εμάς…εμείς ήμασταν μες στη ζωή…
-Αυτή η απέχθεια ή δυσφορία που νιώθατε τότε γι αυτούς, κρατάει μέχρι τώρα;
-Η απέχθεια αυτή; Βεβαίως …
-Μα τώρα πια είστε φτασμένος, ένας αναγνωρισμένος διεθνώς καλλιτέχνης…
-Εγώ δεν έχω κάνει συμβιβασμούς αγαπητέ μου…αυτοί γλύφουνε το κράτος….εγώ έχω αποτυχία ως προς αυτήν την πλευρά.. δεν τους χωνεύω…ούτε και με χωνεύουνε διότι ξέρουνε ότι δεν είμαι δικός τους
-Τώρα στη δική σας παρέα, βλέπω εικόνες όπως να κυκλοφορείτε ξυπόλυτοι, η Λίλη κυκλοφορούσε ξυπόλυτη;
-Ναι κι εγώ έπλενα τα πόδια μου στου Λουμίδη …ναι αυτή ήταν μια καινούργια κατάσταση που δεν υπήρχε μόνο εδώ αλλά και στο εξωτερικό…όμως δεν κοπιάραμε κανένα, δεν είχαμε την πληροφόρηση που υπάρχει σήμερα… ήμασταν αυθεντικοί…
Η Ελλάδα τότε ήταν Καφκική, ήταν ο Παπάγος ήταν μια δικτατορία, ένας φόβος, τα χαρτιά
-Όμως και οι άλλοι, αυτούς που ας ονομάσουμε πλούσιους, δεν ήταν κι αυτοί υπαρξιστές; Και αυτοί δεν είχαν μια ανάλογη συμπεριφορά;
-Και στο Παρίσι…κι εκεί διάφορες πλούσιες κυρίες στο St Germain ντυνόντουσαν μποέμικα για να μπορέσουνε να εισχωρήσουνε στις πραγματικές υπαρξιστικές ομάδες
-Εσείς ήσασταν επηρεασμένος από τον André Gide;
-Ο Μίνως Αργυράκης ήταν ο πιο διαβασμένος
-Μιλάω για εσάς τώρα…
-Περισσότερο ο Κάφκα με είχε επηρεάσει ..η Ελλάδα τότε ήταν Καφκική, ήταν ο Παπάγος ήταν μια δικτατορία, ένας φόβος, τα χαρτιά… Βεβαίως είχα ενδιαφέρον για όλους τους μεγάλους φιλοσόφους, αλλά η Ελλάδα ήταν Καφκική κι έχω κάνει έργα για τον Αιώνα Του Κάφκα που είχε μεγάλη επιτυχία στο Παρίσι και μάλιστα τα εξέθεσα στην Μαδρίτη και στην Ελλάδα… είναι μια Καφκική ατμόσφαιρα……Εμείς είμαστε κατατρεγμένοι από την αστυνομία, τους ασφαλίτες… ήταν ένας Ζάκας εκεί κατάσκοπος που μας παρακολουθούσε
-Ο Ζάκας τσακώθηκε κάποτε με τον Βλαδίμηρο;
-Αυτό τώρα εσύ πού το ξέρεις;
-Η πληροφορία έρχεται από τα ημερολόγια του Σίμου. Αναφέρει πως του διηγηθήκατε κάτι τέτοιο όταν βρεθήκατε στο Παρίσι…
-Ναι ο Σίμος, θέλω να πω ότι μπορεί να είπα προηγουμένως ότι ήταν ένας αγράμματος τσαγκάρης, αλλά εξελίχθηκε …όπως και ο Ραϋμόνδος, όταν τον γνώρισα ήταν τσιμεντάς…
-Ο Ραϋμόνδος ήταν ο καλύτερός σας φίλος;
-Δεν ξεχωρίζω τους φίλους μου. Μου έχουνε μείνει μερικοί φίλοι, οι περισσότεροι δυστυχώς φύγανε
-Είναι αλήθεια ότι στον Αργυράκη, στο τέλος της ζωής του, στείλατε 5 χιλιάδες δολάρια;
-Στο τέλος της ζωής του, όσο μπορούσα τον στήριξα
-Έχω άλλες πληροφορίες όμως που σας κατηγορούν ότι τον ξεχάσατε
-Ξέχασα εγώ τον Μίνω; Δεν είμαστε καλά…Δώρο από τον Μίνω δεν δεχόμουνα, ό,τι έχω τα αγόρασα, το ίδρυμά μου δηλαδή…
-Η παρέα σας, εννοώ η παρέα του Λουμίδη, Αργυράκης, Ραυμόνδος, εσείς, οι Μακ , με την πολιτική τι σχέση είχατε;
-Απολίτικοι. Μετά τα Δεκεμβριανά κανένας μας δεν είχε σχέση με τα πολιτικά, υπήρξε μια μεγάλη απογοήτευση με τον Στάλιν που πρόδωσε το κίνημα, αν κι εγώ δεν ήμουνα κομουνιστής…αριστεροί ήμασταν φυσικά, μετά όμως όλοι είχαμε απογοητευτεί, δεν μας ενδιέφερε πλέον η πολιτική, θέλαμε να ζήσουμε με ποίηση και να ζήσουμε τη στιγμή, δεν είχαμε ούτε μέλλον ούτε παρελθόν…
-Πάντως από την κουλτούρα της παρέας σας, των πρώτων υπαρξιστών, έχουν μείνει τα γραπτά τα δικά σας που είναι του 1954, ένα ποίημα του Μιχαλόπουλου…
-Ο Μίνως άρχισε να δακτυλογραφεί τα γραπτά μου πολύ πριν από το 1954, άμα το πάρεις δηλαδή χρονικά… είχα ένα μάτσο από χαρτιά, κομμάτια από τραπεζομάντιλα κάτι τέτοια… εκεί που έγραφα το ημερολόγιό μου…τα διαβάζει ο Μίνως το 1948, ή το 1949… και από καιρό σε καιρό πάω στο σπίτι του , τα διαβάζω κι αυτός τα δακτυλογραφεί, και τα δακτυλογραφεί σωστά…δηλαδή παίρνει το ζουμί…εγώ τα διαβάζω , ξαπλωμένος σε ένα ντιβάνι…ο Μίνως είχε βγάλει το Κολέγιο το Αμερικάνικο, και τα δακτυλογραφούσε με πάθος .. ε και φτάνω στο Παρίσι το 1954…μέχρι το 1954 βγήκε από τον Μίνω, από εκεί και πέρα, από το 1954 μέχρι το 1961, βρίσκω έναν που γύριζε κι αυτός μέσα σ αυτό τον χώρο , ένας νέος φιλόσοφος …πολύ άσχημος…ο Χάρης ο Κανελλόπουλος, κι αυτός πια μου δακτυλογραφεί από εκεί και πέρα μέχρι το 1961…ο οποίος ερχόταν κάθε πρωί και του τα υπαγορεύω και τα γράφει καλύτερα συντακτικά…και οι δύο κράτησαν το πνεύμα, δεν το αλλάξανε…και μια φορά τσατίζομαι με τον Γάλλο κριτικό που είπε «τι λέτε για τον Τάκις, αυτός δεν έχει πνεύμα» και πηγαίνω και του πετάω τα μεταφρασμένα δακτυλογραφημένα στη μούρη και του λέω «διάβασέ το αυτό για να καταλάβεις ποιος είμαι» και αυτός τα διαβάζει … και ένας από τους φίλους του που ήταν λεκτέρ του Julliard René, το πήγε στον Julliard. Και μου τηλεφωνάει μια μέρα ο Julliard και μου λέει έχω στα χέρια μου ένα δακτυλογραφημένο δικό σου που είναι τρομερά ενδιαφέρον…αλλά δεν μπορούμε να το δημοσιεύσουμε όπως είναι…δεν θα πιάσουνε τον Τάκι, θα πιάσουνε εμένα τον εκδότη…και έτσι βγήκε λογοκριμένο
Η Λίλη ψωνιζότανε με κάποιον γκόμενο πότε αμερικάνο, πότε έλληνα πλούσιο
-Στην Πλάκα, ήταν ένα ταβερνάκι που το λέγανε «Μεθυσμένο Καράβι», εκεί πηγαίνατε;
-Ναι. Η Λίλη ψωνιζότανε και εμείς ακολουθούσαμε…και τρώγαμε… Η Λίλη ψωνιζότανε με κάποιον γκόμενο πότε αμερικάνο, πότε έλληνα πλούσιο …
-Ναι αλλά η Λίλη δεν ήταν ερωτευμένη με εσάς;
-Με όλους. Τότε ήταν υπαρξισμός. δεν σου ανήκε δεν είχες μια γυναίκα, η γυναίκα ανήκε σε όλους…
-Από αυτά τα χρόνια 1946-1954, έχει μείνει εκτός από τα γραπτά άλλο έργο δικό σας, γλυπτό ή ζωγραφιά;
-Ε πώς δεν έχει μείνει …είχα πολλά αλλά μου τα έκλεψαν..
-Υπάρχει έργο σας του 1946;
-Ναι…η Τζένη Δρόσου…έκανα το πορτραίτο της
-Ποια ήταν αυτή;
-Ηθοποιός ήταν για ένα διάστημα
-Ποιός το έχει;
-Το έχω εγώ…έχω μερικά έργα που έχουν επιβιώσει
-Σας είχε ερωτευτεί η Ναταλία Μελά;
-Με είχαν ερωτευτεί πολλές αν θες να ξέρεις πήγαινα με τις κόρες των πλουσίων. Έτσι επιβίωσα. Και επιβίωσαν κι οι φίλοι μου γύρω μου.
-Από αυτούς που είπαμε τώρα, εκτός από εσάς ποιος άλλος άφησε έργο. Ο Βλαδίμηρος δεν άφησε τίποτα νομίζω
-Ο Βλαδίμηρος όχι
-Ο Ραϋμόνδος; Τους Αγγέλους τους έκανε μετά νομίζω
-Ο Ραϋμόνδος έκανε κάτι γύψινα
-Και ο Μίνως πριν το 40 νομίζω είχε αρχίσει να σκιτσάρει
-Και ο Βλαδίμηρος ζωγράφιζε κάτι τέρατα
-Ήταν στην παρέα σας ο Γιώργος Τσουκαλάς;
-Όχι στην παρέα, αλλά ο Τσουκαλάς, είχε αδυναμία στην Λίλη
-Κι αυτός;
-Ναι, την Λίλη την είχε ερωτευτεί η μισή Αθήνα. Λόγω της Λίλης, μπαίναμε στην Μεγάλη Βρετανία, στο Κινγκ Τζωρτζ, έγινε γκόμενα του Παλαμά, του μικρού… του Λέανδρου, ε και τρώγαμε από τον Λέανδρο, τρώγαμε από εκεί τρώγαμε από δω…Η Λίλη ήτανε Ρωσίδα…κάποιος να της έκανε τον θλιμμένο και τον απογοητευμένο έπεφτε απάνω του…έπαιζε πολλές φορές Ντοστογιέφσκι, ο Βλαδίμηρος έπαιζε τον Ηλίθιο, κάτι κάναμε για να τραβάμε την προσοχή…πρέπει να’ χεις κάποια μυθολογία
-Σωστό
-Άννα Καρένινα!… η Λίλη έπαιζε κι αυτό…
-Αυτά πού τα έπαιζε;
-Στα Καφενεία, στις ταβέρνες…ήταν παράξενη γυναίκα…όμορφη και την ερωτεύονταν οι γκόμενοι και τρώγαμε κι εμείς
-Η Λίλη, ήταν εξαιρετική σαν παρουσία δηλαδή σαν τρόπος ζωής
-Ναι σαν τρόπος ζωής… μα κι εμείς τι νομίζεις; Μια διέξοδος ήτανε…δεν μπορώ να στο περιγράψω…αυτό που δεν περιγράφεται είναι η πείνα. Αν κάποιος σου έδινε ένα σάντουιτς έτρωγες. Αν δεν σου έδινε έμεινες νηστικός. Στου Λουμίδη πηγαίναμε συχνά και περιμέναμε να βρεθεί κάποιος να μας κεράσει καμιά τυρόπιτα… αλλά ήμασταν πολύ ατράκτιβ, εντυπωσιακή παρέα…. και ο Γκουτσίνας αυτός ο ηλίθιος, τι τσιγγούνης., πηγαίνανε καλλιτέχνες κάνανε τοποθετήσεις .. εγώ του’ σπασα το πορτραίτο , πήγα έφαγα και μετά του το’ σπασα, είπα έπεσε κατά λάθος….εκδικητικός ήμουν, δεν έδινα τίποτα σ αυτούς… τους γοήτευα ένα διάστημα για να τρώω και μετά δεν έδινα τίποτα… με καταλαβαίνανε και με διώχνανε
Όλες οι φωτογραφίες ΑΡΧΕΙΟ Σίμου Τσαπνίδη © Μ.Νταλούκας