Πέρασαν ήδη 35 χρόνια από τότε που ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας ίδρυσε την Πινακοθήκη στο αγαπημένο του Μέτσοβο.
Προικίζοντάς την με το νεόδμητο πέτρινο κτίριο, χαρακτηριστικής για την περιοχή, αρχιτεκτονικής και μια πολύτιμη συλλογή διακοσίων περίπου έργων των σημαντικότερων Ελλήνων καλλιτεχνών του 19ου και του 20ού αιώνα.
Ψυχή και κινητήρια δύναμη του Ιδρύματος Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα, ο Αβέρωφ επέβλεψε την ανέγερση 100 και πλέον σχολείων στο νομό Ιωαννίνων και τη δημιουργία Φοιτητικής Εστίας στην Αθήνα για τη δωρεάν φιλοξενία φοιτητών από την Ήπειρο. Ιδρυσε στο Μέτσοβο λαογραφικό μουσείο, πρότυπη τυροκομική μονάδα, ξυλουργικό εργοστάσιο, χιονοδρομικό κέντρο, πρατήριο λαϊκής τέχνης και ενθάρρυνε κάθε είδους δραστηριότητα για τη διατήρηση της λαϊκής παράδοσης και της οικονομικής ευρωστίας της κοινότητας.
Το Μέτσοβο συνδυάζει οινικές εμπειρίες, τέχνη, φιλοξενία
Δημιουργός του γνωστού κρασιού Κατώγι, οραματίστηκε την αναμπέλωση των πιο άγονων και απόκρημνων πλαγιών της Πίνδου και υπήρξε ο πρώτος που φύτεψε στην Ελλάδα τα γαλλικά κλήματα της ποικιλίας Cabernet Sauvignon. Από το 1959 το Κατώγι Αβέρωφ καλλιεργεί στο Μέτσοβο τους πιο ορεινούς αμπελώνες στην Ελλάδα και προσφέρει μοναδικές οινικές εμπειρίες, συνδυάζοντας την τέχνη και την φιλοξενία.
Προς το τέλος της ζωής του, ίδρυσε το κοινωφελές Ίδρυμα Ευάγγελου Αβέρωφ- Τοσίτσα, στο οποίο δώρισε τη σημαντικότατη συλλογή διακοσίων περίπου έργων Ελλήνων ζωγράφων 19ου και 20ου αιώνα. Μαζί με τα έργα αυτά, τα οποία συγκέντρωνε από παλιά με σκοπό την ίδρυση Πινακοθήκης στο Μέτσοβο, δώρισε στο Ίδρυμα και το σύγχρονο τριώροφο κτίριο της Πινακοθήκης που κτίστηκε σύμφωνα με τον παραδοσιακό ρυθμό της περιοχής ειδικά για να στεγάσει τη συλλογή του.
Η Πινακοθήκη εγκαινιάστηκε από τον ίδιο στις 27 Αυγούστου 1988 και οι επισκέπτες στο Μέτσοβο μπορούν να θαυμάσουν αντιπροσωπευτικά έργα όλων των μεγάλων μας δημιουργών των τελευταίων δύο αιώνων, Λύτρας, Γύζης, Τσόκος, Μποκατσιάμπης, Ράλλης, Ξυδιάς, Πανταζής, Βολανάκης, Προσαλέντης, Αλταμούρας, Χατζής, Λεμπέσης, Ιακωβίδης, Σαββίδης, Παρθένης, Ροϊλός, Οικονόμου, Γεραλής, Γερμενής, Αραβαντινός, Φλωρά-Καραβία, Βυζάντιος, Κογεβίνας, Τσίγκος, Σπυρόπουλος, Κοντόπουλος, Νικολάου, Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Η ξενάγηση στην πορεία της νεοελληνικής τέχνης και τις κυριότερες τάσεις της, μέσα από την ΠΙνακοθήκη Αβέρωφ, φτάνει ως τις μέρες μας με έργα σύγχρονων δημιουργών όπως των Μαλάμου, Μόραλη, Μπότσογλου, Μουστάκα, Πανιάρα, Πρέκα, Σόρογκα, Σπεράντζα, Τέτση, Φασιανού, Χάρου και άλλων.
Μάλιστα η Πινακοθήκη προστέθηκε πρόσφατα στον κατάλογο των Αγνωρισμένων/Πιστοποιημένων Μουσείων της Ελληνικής επικράτειας και της απονέμεται το σήμα "Αναγνωρισμένο Μουσείο" από το Υπουργείο Πολιτισμού, ύστερα από μια μακρόχρονη διαδικασία ελέγχων και τεχνικών προσαρμογών στις προδιαγραφές της πολιτείας.
Παράλληλα με τη συλλογή, κάθε χρόνο τέτοια εποχή, η Πινακοθήκη Αβέρωφ φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις. Αυτό το Φθινόπωρο η Πινακοθήκη Αβέρωφ φιλοξενεί την αναδρομική έκθεση του Μιχάλη Οικονόμου (1884-1933), ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, «ο οποίος παραμένει ‒περιέργως‒ και ένας από τους λιγότερο ίσως προβεβλημένους και γνωστούς στο ευρύτερο κοινό της χώρας μας», τονίζει η Τατιάνα Αβέρωφ, Πρόεδρος της Πινακοθήκης, με αφορμή τη φετινή έκθεση στο Μέτσοβο.
Στην Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ στο Μέτσοβο εγκαινιάζεται το Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου έκθεση με τίτλο «Μιχάλης Οικονόμου (1884-1933), η αλχημεία της ζωγραφικής». Πρόκειται για μια αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στον σημαντικό ζωγράφο – ανανεωτή της ελληνικής ζωγραφικής του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, o οποίος παραμένει ένας από τους λιγότερο προβεβλημένους και γνωστούς στο ευρύτερο κοινό της χώρας μας. Θα είναι η πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση του Μιχάλη Οικονόμου, 90 χρόνια από το θάνατό του.
Την επιμέλεια της έκθεσης έχει η Αφροδίτη Κούρια, ιστορικός τέχνης. Η έκθεση είναι αποτέλεσμα πρωτογενούς έρευνας και πολυετούς μελέτης της επιμελήτριας, η οποία, 22 χρόνια μετά την έκδοση της πρώτης μονογραφίας της, επιστρέφει στον Οικονόμου με νέο βλέμμα που διεισδύει στα μυστικά της τέχνης του ξεχωριστού αυτού καλλιτέχνη, αναδεικνύοντας συγχρόνως και τη σημαντική θέση που κατέχει στην πρωτοπορία της νεοελληνικής τέχνης.
Ο πίνακας του Οικονόμου που ξεχώρισε ο Ευάγγελος Αβέρωφ
Οπως σημειώνει η Τατιάνα Αβέρωφ «Τα έργα του ασκούν μια ασυνήθιστη μαγεία που καθηλώνει συχνά τον θεατή, όπως παρατηρούμε επανειλημμένα στην Πινακοθήκη στο Μέτσοβο. Ο Οικονόμου είναι ένας ζωγράφος που αγαπιέται από μικρούς και μεγάλους, από καλλιτέχνες, ειδικούς, ή απλούς εκδρομείς. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο πίνακάς του «Το σπίτι που ονειρεύεται» υπήρξε μία από τις ξεχωριστές αγάπες του Ευάγγελου Αβέρωφ. Θυμάμαι, πριν από πολλά χρόνια, το έργο ακουμπισμένο σε μια καρέκλα στην τραπεζαρία του σπιτιού μας, όπως ο πατέρας μου συνήθιζε προκειμένου να πάρει την τελική του απόφαση για το αν θα συμπεριλάμβανε κάποιο έργο στη συλλογή που προόριζε για το Μέτσοβο. Έτσι, για δύο τρεις μέρες, απολαμβάναμε όλοι μαζί το υποψήφιο έργο, καθώς τρώγαμε και λέγαμε ο καθένας της γνώμη του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση καταλαβαίναμε βέβαια πως διόλου δεν θα μετρούσε η γνώμη μας, αφού η απόφασή του ήταν ήδη ειλημμένη. «Μα δείτε πώς θολώνουν τα χρώματα, πώς στρογγυλεύουν οι γωνίες», θαύμαζε, «δείτε το καθρέφτισμα στο νερό, μα είναι ένα σπίτι που ονειρεύεται!». Έτσι ο πίνακας απέκτησε το όνομά του και η Πινακοθήκη μας ένα ακόμα εμβληματικό έργο.
Η έκθεση θα ταξιδέψει εκτός Μετσόβου
«Η σημαντική τούτη έκδοση, όπως και η αναδρομική έκθεση του ζωγράφου που πραγματοποιείται στην Πινακοθήκη Αβέρωφ στο Μέτσοβο και στη συνέχεια στο Ίδρυμα Θεοχαράκη στην Αθήνα, είναι αποτέλεσμα πρωτογενούς έρευνας και πολυετούς μελέτης της ιστορικού τέχνης δρ Αφροδίτης Κούρια, η οποία, 22 χρόνια μετά την έκδοση της πρώτης μονογραφίας της, επιστρέφει στον Οικονόμου με νέο βλέμμα που διεισδύει στα μυστικά της τέχνης του ξεχωριστού αυτού καλλιτέχνη, αναδεικνύοντας συγχρόνως και τη σημαντική θέση που κατέχει στην πρωτοπορία της νεοελληνικής τέχνης. Την ευχαριστώ θερμά για την εξαιρετική αυτή προσφορά της στην ιστορία της τέχνης, για τον ενθουσιασμό και τη μεθοδικότητα με την οποία επιμελήθηκε των πάντων και για την άψογη συνεργασία που είχαμε μαζί».
«Στόχος και επιθυμία μας ήταν εξαρχής να ταξιδέψει η έκθεση και εκτός Μετσόβου, ώστε να μπορέσει να την επισκεφτεί ένα όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό. Είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς που η δεύτερη ζωή της θα συνεχιστεί στους φιλόξενους χώρους του Ιδρύματος Θεοχαράκη στην Αθήνα. Για την ευκαιρία αυτήν και για την άψογη συνεργασία, ευχαριστώ θερμά τον Βασίλη Θεοχαράκη, πρόεδρο του Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη, την Μαρίνα Θεοχαράκη και τον Τάκη Μαυρωτά, διευθυντή Εικαστικού Προγράμματος του Ιδρύματος Θεοχαράκη» τονίζει η Τατιάνα Αβέρωφ.
Ο Μιχάλης Οικονόμου στην Πινακοθήκη Αβέρωφ
Ο Μιχάλης Οικονόμου διαμόρφωσε μια απόλυτα προσωπική ζωγραφική γλώσσα και συνέβαλε ουσιαστικά στην ανανέωση της νεοελληνικής τέχνης στο πεδίο της τοπιογραφίας. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η τεχνική των πινάκων του, με τους πρωτοποριακούς για την ελληνική ζωγραφική της εποχής πειραματισμούς στα υλικά μέσα του: στο χειρισμό των χρωμάτων και στις φέρουσες επιφάνειες πάνω στις οποίες ζωγράφιζε.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η επιμελήτρια της έκθεσης «Εξετάζοντας διεξοδικά το έργο του Μιχάλη Οικονόμου στη σύντομη τροχιά της σταδιοδρομίας του (και της ζωής του), έχει κανείς την αίσθηση ότι τα απλά, κοινότοπα θέματα που ο καλλιτέχνης σταθερά πραγματεύεται αποτελούν ουσιαστικά προσχήματα για να κατακτήσει ζωγραφικά το “θέμα” που αταλάντευτα τον απασχολεί, το δικό του δηλαδή εσωτερικό-ψυχολογικό “τοπίο”. Θαρρείς πως από έργο σε έργο, “κυνηγά” ένα ιδεατό τοπίο που συνεχώς του ξεφεύγει (…). Η διαλεκτική μεταξύ παραστατικότητας και αφαίρεσης, υλικού και άυλου, οπτικού και απτικού, συμπαγούς/στατικού και ρευστού/φευγαλέου, καθώς και οι ψευδαισθητικές ιδιότητες της ζωγραφικής εικόνας έχουν βρει στην τέχνη του Οικονόμου πολύ ενδιαφέρουσες εκδοχές». Επιμέλεια έκθεσης δρ Αφροδίτη Κούρια, ιστορικός τέχνης
«Ο Μιχάλης Οικονόμου, ένας από τους σημαντικούς ανανεωτές της ελληνικής ζωγραφικής στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση από διάφορες απόψεις. Ακολουθώντας μοναχική πορεία, δούλεψε με έντονα προσωπικό ύφος, καταθέτοντας έναν πολλαπλά ενδιαφέροντα λόγο για τη ζωγραφική και τη ζωγραφική πράξη αυτή καθαυτή μέσα από πίνακες όπου συλλειτουργούν το ιδιοσυγκρασιακό και το εγκεφαλικό στοιχείο με εκφάνσεις πρωτοποριακές για την ελληνική τέχνη της εποχής.
Καλλιτέχνης με εμμονές, ασχολήθηκε αποκλειστικά με μια θεματική κατηγορία, το τοπίο. Η τεχνική είναι μια πολυσήμαντη γλώσσα στον Μιχάλη Οικονόμου. Η σχέση του με τα υλικά μέσα του, όπως αισθητοποιείται στις διάφορες εκδοχές της στους πίνακές του διαχρονικά, μπορεί βάσιμα να θεωρηθεί και ένα μορφοπλαστικό ισοδύναμο των μεταλλαγών στο διάλογό του με τον εξωτερικό κόσμο, με το φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον. Ας σημειωθεί ακόμη ότι οι τρόποι με τους οποίους ο δημιουργός διαχειρίζεται τα ζωγραφικά μέσα του είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που καθιστούν την τέχνη του τόσο ενδιαφέρουσα και στη συνολική της θεώρηση, καθώς εμπλουτίζουν τους συσχετισμούς ανάμεσα στους πίνακες, ανεξάρτητα από το εικονογραφικό/θεματικό πεδίο. Αυτό αναδεικνύεται τόσο στην έκθεση όσο και στον κατάλογο που τη συνοδεύει, και «συνομιλεί» μαζί της τόσο όσον αφορά το concept όσο και από μουσειογραφική άποψη» σημειώνει η Αφροδίτη Κούρια.
Την έκθεση θα συνοδεύει δίγλωσσος (ελληνικά-αγγλικά) κατάλογος με έγχρωμες αναπαραγωγές των έργων του καλλιτέχνη, κείμενα της επιμελήτριας της έκθεσης, Αφροδίτης Κούρια, καθώς και τεκμηριωτικό φωτογραφικό υλικό και πλήρες βιογραφικό του καλλιτέχνη.
Ο κατάλογος θα περιέχει επίσης αναλυτικό κείμενο της συντηρήτριας έργων τέχνης Χριστίνας Καραδήμα, το οποίο αναδεικνύει τη σύνθετη τεχνική του Οικονόμου, μέσα από μια συγκριτική μελέτη 25 αντιπροσωπευτικών έργων του προερχόμενων από συλλογές μουσείων, ιδιωτών και της άμεσης οικογένειας του καλλιτέχνη. Τέλος, ο κατάλογος περιλαμβάνει και μια «συνομιλία» ενός σύγχρονου Έλληνα ζωγράφου, του Γιώργου Ρόρρη, με το συνολικό έργο του Μιχάλη Οικονόμου. ΧΟΡΗΓΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ: ΙΔΡΥΜΑ ΙΩΑΝΝΟΥ Φ. ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΙΙΙ. ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ - ΠΡΟΒΟΛΗ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
Ο Γιώργος Ρόρρης ζωγραφίζει τον Ευάγγελο Αβέρωφ
Με αφορμή τις εκδηλώσεις των εγκαινίων της έκθεσης Οικονόμου, η Πινακοθήκη Αβέρωφ παρουσιάζει σε πρώτη προβολή το ντοκιμαντέρ «Η αυτοβιογραφία ενός πορτρέτου: Ο Γιώργος Ρόρρης ζωγραφίζει τον Ευάγγελο Αβέρωφ». Πρόκειται για μια 30άλεπτη ταινία που παρακολουθεί τον καλλιτέχνη για ένα διάστημα δυόμιση περίπου μηνών καταγράφοντας την πορεία της δημιουργίας, από την αρχική ανάληψη του έργου, την προεργασία, την έρευνα, τη γνωριμία και ταύτιση με το πρόσωπο που καλείται να ζωγραφίσει, τις πρώτες πινελιές, την αγωνιώδη πορεία, έως και την τελική ολοκλήρωση του έργου – το οποίο και θα εκτίθεται πλέον στην Πινακοθήκη Αβέρωφ.
ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΒΟΛΗ: Μέτσοβο, 29-09-2023, 8.30 μ.μ. ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΑ: (από 3-10-2023) στο https://www.averoffmuseum.gr/oi-kallitehnes-miloyn
και στο (371) Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ - YouTube