Με το κίνημα Black Lives Matter να θεριεύει διεθνώς, η συγκυρία να παρουσιάσει το ΕΜΣΤ την πρώτη του περιοδική έκθεση με πυρήνα έργα δημιουργών από την Αφρική είναι οπωσδήποτε σημαντική. Οι Financial Times μας βάζουν στη διαδρομή, στη λογική επιλογής των έργων της συλλογής Δαυίδ που απαρτίζει την επικείμενη έκθεση και παρουσιάζουν μια από πολλές απόψεις ενδιαφέρουσα συνέντευξη του συλλέκτη.
Η πανδημία του κορωνοϊού έσπρωξε την ημερομηνία έναρξης της έκθεσης «Ubuntu. Πέντε δωμάτια από τη Συλλογή Χάρη Δαυίδ» από την άνοιξη, στο Σάββατο 19 Σεπτέμβρη. Περίπου δηλαδή, αφού τώρα, το γεγονός ότι εξωτερικός συνεργάτης του μουσείου κατεγράφη ως κρούσμα κορωνοϊού παρατείνει λίγο ακόμα την αγωνία του κοινού για αυτή τη έκθεση με δημιουργίες ζώντων Αφρικανών δημιουργών που φέρει την υπογραφή του συλλέκτη Χάρη Δαυίδ. Το μουσείο κλείνει για λίγες μέρες ώστε να γίνουν όλες οι απαραίτητες διαδικασίες διασφάλισης της δημόσιας υγείας και περιμένουμε τις νέες ημερομηνίες για την έκθεση.
Ως τότε όμως, οι Financial Times, με ένα εκτενές άρθρο και συνέντευξη του συλλέκτη, μας βάζουν στον πυρήνα της συλλογής αλλά και μας επιφυλάσσουν και ένα πρώτο tour σε σημαντικά έργα που θα δούμε στα πέντε ειδικά διαμορφωμένα δωμάτια του ΕΜΣΤ. Συνολικά θα είναι 66 έργα, 34 καλλιτεχνών.
Μεγαλωμένος στη Νιγηρία
Η Christina Ruiz των Financial Times συνάντησε τον Χάρη Δαυίδ στην κατοικία του σε προάστιο των Αθηνών τον περασμένο Μάρτιο, λίγο πριν την επιβολή της καραντίνας. Μαζί με τη σύζυγό του Lana de Beer από τη Νότιο Αφρική συλλέγουν εδώ και περίπου είκοσι χρόνια έργα σύγχρονης τέχνης δημιουργών από την Αφρική και από Αφρικανούς της διασποράς και η συλλογή τους αριθμεί σήμερα περί τα 400 έργα. Αλλωστε ο σημαντικός επιχειρηματίας μεγάλωσε και πήγε σχολείο στη Νιγηρία, μάλιστα την επισκέπτεται τακτικότατα, έχει έναν ζωντανό και διαρκώς ανατροφοδοτούμενο διάλογο με την κουλτούρα της Αφρικής και τις δυνατότητές της.
Το ζεύγος δίνει συχνά έργα ως δάνεια σε μουσεία στο εξωτερικό ή και χαρίζει (όπως στην Tate), στηρίζει οργανισμούς Τέχνης, όμως δεν έχει ποτέ ως τώρα παρουσιάσει με αυτό τον τρόπο, συγκροτημένα και σε βάθος τη συλλογή του. Τα περισσότερα έργα βρίσκονται μέσα στην κατοικία που επισκέφθηκαν οι Financial Times και οι συλλέκτες φροντίζουν τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο να αλλάζουν τη σύνθεσή τους -σαν να γίνονται διαρκώς νέες μουσειολογικές μελέτες για τo σπίτι τους. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση της εφημερίδας, αποσαφηνίζουν ότι δεν προτίθενται να δημιουργήσουν ένα ιδιωτικό μουσείο για να στεγάσουν τη συλλογή τους στο μέλλον και ότι προτιμούν να επενδύσουν στην ανάπτυξη των καλλιτεχνών στην Αφρική, να βοηθήσουν επιμελητές ή και χώρους σχετικούς με την τέχνη στην Αφρική.
Όπως σημειώνουν oι Financial Times, ενώ υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για την τέχνη από την Αφρική τα τελευταία χρόνια, είναι λίγοι οι σημαντικοί συλλέκτες με έργα από την συγκεκριμένη εικαστική και γεωγραφική περιοχή. Οι Δαυίδ και de Beers είναι μάλιστα μέλη της σχετικής επιτροπής απόκτησης έργων τέχνης από την Αφρική και έχουν σχεδόν προσωπική σχέση πλέον με καλλιτέχνες, επιμελητές, συλλέκτες της περιοχής.
Ετσι, το κοινό της Αθήνας και όσοι φιλότεχνοι διεθνώς σπεύσουν στο ΕΜΣΤ, θα δουν πραγματικά μερικά από τα πλέον σημαντικά και επιδραστικά ονόματα. Αναμεσά τους ο Romualde Hazoumè από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Μπενίν που φημίζεται κυρίως για τις μάσκες του και βέβαια τα υλικά που χρησιμοποιεί. Αγαπά να λέει ότι «όσα σκουπίδια πετάει η Δύση στην Αφρική, εγώ τα κάνω τέχνη» όπως αναφέρει ο Χάρης Δαυίδ στη συνέντευξη. Ανακυκλούμενα υλικά, μεταλλικές συσκευασίες και σπρέι γίνονται πρώτες ύλες για την Τέχνη και για το καυστικό σχόλιο του δημιουργού.
Ο τρόπος που η Δύση εκμεταλλεύεται την Αφρική, την χρησιμοποιεί ως πηγή πλούτου ή εναπόθεσης «απορριμμάτων» είναι μια από τις θεματικές που απασχολούν και όλες τους καταλήγουν στο ίδιο σημείο: στην έννοια της ανθρωπιάς. Αλλωστε και ο τίτλος της έκθεσης Ubuntu σημαίνει ανθρωπότητα ή και ανθρωπιά στη Νότιο Αφρική. Και εδώ ακουμπά η συλλογή και συνεπώς η έκθεση: η ιστορία της δουλείας, ο ρατσισμός, η πείνα, ο πολιτιστικός ιμπεριαλισμός, η έννοια φυλής και φύλου, το μαύρο σώμα και η απεικόνισή του, οι προκαταλήψεις, η διασπορά, η μνήμη κλπ.
Συνολικά στην έκθεση θα παρουσιαστούν έργα των: Ifeoma Anyaeji, Lyle Ashton Harris, Κader Attia, Sanford Biggers, Virginia Chihota, Godfried Donkor, Ibrahim El-Salahi, Andrew Esiebo, Mary Evans, Ellen Gallagher, Theaster Gates, Lauren Halsey, Romuald Hazoumè, Lubaina Himid, Kudzanai-Violet Hwami, Taiye Idahor, Rashid Johnson, Moshekwa Langa, Kemang Wa Lehulere, Senzeni Marasela, Mohau Modisakeng, Meleko Mokgosi, Zanele Muholi, Wangechi Mutu, Kori Newkirk,Toyin Ojih Odutola, Chris Ofili, Pamela Phatsimo Sunstrum,Tschabalala Self, Yinka Shonibare, Shinique Smith, Hank Willis Thomas, Kara Walker, Lynette Yiadom-Boakye.
Σημειώνουμε ότι από τις 26 Σεπτεμβρίου το ΕΜΣΤ θα παρουσιάσει και δεύτερη περιοδική έκθεση, τα Θεωρήματα, την έκθεση / θεσμό της Ένωσης Ελλήνων Τεχνοκριτών AICA Hellas.