Το κύκνειο άσμα του σπουδαίου Κολομβιανού νομπελίστα συγγραφέα, «Τα λέμε τον Αύγουστο», κυκλοφόρησε με απόφαση των γιων του φέτος, στην επέτειο δέκα ετών από το θάνατο του πατέρα τους, παρά την επιθυμία εκείνου να παραμείνει για πάντα ανέκδοτο.
Τι κάνεις αν είσαι ο γιος ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας και έχεις κλεισμένο σε μία θυρίδα το τελευταίο, αποκηρυγμένο ανέκδοτο έργο του πατέρα σου; Σέβεσαι την επιθυμία του να μείνει για πάντα θαμμένο στη λήθη μετά το θάνατό του ή το παραδίδεις στο κοινό που τον λάτρεψε ως ντοκουμέντο της τελευταίας του συγγραφικής δραστηριότητας; Ο Γκάμπριελ Γκαρσία Μάρκες, ο βραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας που έγινε η πιο ηχηρή λογοτεχνική φωνή της Λατινικής Αμερικής, υπήρξε ο πιο διάσημος εκπρόσωπος του Μαγικού Ρεαλισμού, προσφέροντας στην ανθρωπότητα ένα σπουδαίο έργο που θεωρείται εκδοτικό φαινόμενο. Με αριστουργήματα όπως τα μυθιστορήματα «Εκατό χρόνια μοναξιά», «Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας», «Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου», «Το φθινόπωρο του πατριάρχη» κ.ά. ο Μάρκες κατάφερε όχι απλώς να κερδίσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1982, αλλά να γίνει ένας ζωντανός θρύλος του παγκόσμιου πολιτισμού, ένας συγγραφέας-φαινόμενο που αγαπήθηκε πολύ.
Οι γιοι του Μάρκες παράκουσαν την εντολή του να καταστρέψουν το κύκνειο άσμα του
Όπως αποκαλύπτουν οι γιοι του Ροδρίγο και Γκονσάλο Γκαρσία Μάρκες, ο πατέρας τους το τελευταίο διάστημα πριν το θάνατό του, στις 17 Απριλίου 2014, σε ηλικία 87 ετών στο Μεξικό, από καρκίνο των λεμφαδένων, υπέφερε και από προβλήματα μνήμης. «Η απώλεια μνήμης από την οποία υπέφερε ο πατέρας μας τα τελευταία χρόνια της ζωής του, όπως είναι εύκολο να φανταστεί κανείς, υπήρξε πολύ σκληρή για όλους μας. Όμως, το ότι η απώλεια αυτή δεν του άφησε πολλά περιθώρια να συνεχίσει να γράφει με το συνηθισμένο σφρίγος του ήταν για τον ίδιο πηγή απελπιστικής ενόχλησης. Μας το είπε κάποτε με τη σαφήνεια και την ευφράδεια του σπουδαίου συγγραφέα: “Η μνήμη είναι συγχρόνως η πρώτη ύλη και τα σύνεργά μου. Χωρίς αυτή, δεν υπάρχει τίποτα”. Το “Τα λέμε τον Αύγουστο” ήταν ο καρπός της τελευταίας του απόπειρας να συνεχίσει να δημιουργεί κόντρα στον άνεμο και στο κύμα. Η όλη διαδικασία ήταν ένας αγώνας δρόμου ανάμεσα στην τελειομανία του καλλιτέχνη και στην εξασθένιση των νοητικών του ικανοτήτων», εξομολογούνται οι γιοι του Μάρκες, προλογίζοντας την έκδοση.
Ο Γκάμπο, όπως ήταν το υποκοριστικό του, είχε ζητήσει ρητώς πριν πεθάνει από τους γιους του να καταστρέψουν το χειρόγραφο: «Το βιβλίο αυτό δεν αξίζει και πρέπει να καταστραφεί». Ευτυχώς για εμάς οι γιοι του τον παράκουσαν. Το βιβλίο όχι μόνο δεν καταστράφηκε, αλλά τη φετινή άνοιξη κυκλοφόρησε σε όλο τον κόσμο -από τις εκδόσεις Ψυχογιός στα ελληνικά- με ένα ωραίο εξώφυλλο από τη Nora Grosse για τις εκδόσεις Penguin Random House.
«Δεν καταστρέψαμε το βιβλίο, το αφήσαμε όμως στην άκρη, με την ελπίδα ότι ο χρόνος θα αποφάσιζε για την τύχη του. Διαβάζοντας το ξανά σχεδόν δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του, ανακαλύψαμε ότι το κείμενο είχε πολλά και ιδιαιτέρως απολαυστικά χαρίσματα. Πράγματι δεν είναι τόσο στρωτό όσο τα κορυφαία του έργα. Έχει κάποιες ελλείψεις και κάποιες μικροαντιφάσεις, τίποτα όμως που να σου στερεί εκείνα που κάνουν το έργο του Γκάμπο ξεχωριστό: την επινοητική του ικανότητα, την ποίηση της γλώσσας, τη σαγηνευτική του αφήγηση, την κατανόηση της ανθρώπινης ύπαρξης και την αγάπη του για τα βιώματα και τις ατυχίες των ανθρώπων, ιδίως στον ερωτικό τομέα. Κρίνοντας ότι το μυθιστόρημα ήταν πολύ καλύτερο απ' ό,τι θυμόμασταν, σκεφτήκαμε ένα άλλο ενδεχόμενο, ότι η απώλεια των νοητικών ικανοτήτων που δεν είχε επιτρέψει στον Γκάμπο να τελειώσει το βιβλίο τον εμπόδισε επίσης να συνειδητοποιήσει πόσο καλό ήταν, παρά τις ατέλειές του. Προβαίνοντας σε μια προδοτική πράξη, αποφασίσαμε να προτάξουμε την ευχαρίστηση των αναγνωστών του έναντι κάθε άλλης σκέψης. Αν εκείνοι το καλοδεχτούν, ο Γκάμπο ίσως και να μας συγχωρήσει. Σε αυτό βασιζόμαστε», λένε οι οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγο και Γκονσάλο.
Μια αφήγηση που σε γραπώνει από τις πρώτες κιόλας φράσεις
Πράγματι, διαβάζοντας το βιβλίο ο εξοικειωμένος με το έργο του Μάρκες αναγνώστης θα αναγνωρίσει κατ' αρχήν την αφηγηματική δεινότητα του συγγραφέα, τον μαγικό σχεδόν τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί αριστοτεχνικά τη γλώσσα για να δώσει χυμούς σε κάθε φράση. Η ποιητική λιτότητα αλλά και το χάρισμα να δημιουργεί εικόνες ακόμα και με τις πιο απλές καθημερινές αφηγήσεις, είναι παρόντα και στο κύκνειο άσμα του. Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι το ανέκδοτο μέχρι πριν μερικούς μήνες μυθιστόρημα «Τα λέμε τον Αύγουστο», δεν μπορεί να προσεγγίσει ούτε καν τα πιο χαμηλότονα βιβλία του όπως το «Περί έρωτος και άλλων δαιμονίων» -πολλώ δε μάλλον τα μεγάλα του αριστουργήματα όπως τα «Εκατό χρόνια μοναξιά» και « Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας». Ωστόσο, οι γιοι του έπραξαν το σωστό: παρέδωσαν το κύκνειο άσμα του πατέρα τους εκεί όπου ανήκει – στην ανθρωπότητα. Οι μεγάλοι καλλιτέχνες, αυτοί οι σπουδαίοι δημιουργοί όπως ο Μάρκες, ανήκουν στον ανθρώπινο πολιτισμό μας. Ακόμα και τα ημερολόγια, τα πιο απλά τους καθημερινά σημειώματα, η ρουτίνα τους, είναι δείγματα της καλλιτεχνικής τους ιδιοφυΐας και θεωρούνται δικαίως παγκόσμια... μνημεία.
Η συγκίνηση διαβάζοντας την ιστορία Άνα Μαγκνταλένα Μπαχ είναι μεγάλη, καθώς στις πιο τρυφερές στιγμές του βιβλίου σου έρχονται στο νου οι χρωματικές παλέτες που χρησιμοποιούσε ο Μάρκες στα βιβλία του για να σκιαγραφήσει την πληθωρική ψυχή της λατινικής Αμερικής. Ο τρόπος με τον οποίο χτίζει σταδιακά τους χαρακτήρες του βιβλίου, η λεπτή σκιαγράφηση της αμφισημίας τους είναι μοναδικός. Το χτίσιμο της ψυχοσύνθεσης μιας γυναίκας που απατά τον άνδρα της μονάχα μια νύχτα το χρόνο, καθώς επισκέπτεται τον τάφο της μητέρας της σε ένα εξωτικό νησί της Καραϊβικής, θυμίζει τη μαγική ικανότητα του Γκάμπο να παίρνει τους αλλεπάλληλους Αουρελιάνο Μπουενδία του και να τους τοποθετεί μέσα στην καρδιά σου σκάβοντας με λέξεις, εικόνες, συμβολισμούς και νοήματα τα πιο μύχια, σκοτάδια, τις φωτεινές ελπίδες και τους καημούς σου.
Έρωτας είναι η απάντηση, όποια κι αν είναι η ερώτηση
Οι ερωτικές περιπέτειες της Άνα Μαγκνταλένα Μπαχ, η φαινομενικά τέλεια σχέση με τον ωραίο σύζυγό της που σταδιακά, κεφάλαιο το κεφάλαιο, φανερώνει τις ρωγμές της -ρωγμές μέσα στις οποίες θα καρπίσει η λαχτάρα της γυναίκας για περιπέτειες της μιας νύχτας που τελικά είναι κάτι πιο βαθύ από μια επιπόλαιη απιστία-, γίνονται ο καμβάς στα χέρια ενός επιδέξιου αφηγητή που σκιαγράφησε τον κόσμο τόσο μοναδικά, ώστε να γίνει από μόνος του ένας ολόκληρος σταθμός στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Άλλωστε όπως εύστοχα λένε οι γιοι του: «Ο έρωτας είναι κατά πάσα πιθανότητα και το κεντρικό θέμα ολόκληρου του έργου του».
Το μυθιστόρημα διαβάζεται απνευστί, όπως κάθε έργο άλλωστε του Μάρκες. Οι μικρές αδυναμίες σε αυτό το βιβλίο-ντοκουμέντο που έγινε η ασπίδα ενός μεγάλου συγγραφέα την ώρα που η μνήμη του έφθινε, είναι τόσο μικρές μπροστά στην συγκίνηση που αισθάνεται κάποιος διαβάζοντάς το. Ακόμα και στους αμύητους στο έργο του Μάρκες, ή στους νεότερους, το βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει ως μια προσιτή πύλη που θα τους οδηγήσει στον μαγικό κόσμο του συγγραφέα.
- ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
- Τζωρτζ Στάινερ, νέο βιβλίο: «Ζούμε ένα μακρύ Σάββατο αναμονής. Θα γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα Κυριακή; Αμφίβολο»
- H Αθήνα του 1960 μέσα από τα μάτια της Πατρίτσια Χάισμιθ -Τι είδε η σπουδαία Αμερικανίδα συγγραφέας [εικόνες]
- H Χίος και η Αμερική του 1913 μέσα από τη δυνατή γραφή της Σώτης Τριανταφύλλου -Διαβάσαμε το «Πιτσιμπούργκο»