Ο κωφάλαλος Μπίλυ είναι ο ήρωας που υποδύεται με τεράστια επιτυχία, για δεύτερη χρονιά, ο Μάνος Καρατζογιάννης στο θέατρο Σταθμός.
Αν και εκ γενετής κωφός, έχει μεγαλώσει «φυσιολογικά» μέσα σε μια οικογένεια που έχει κάνει τα πάντα για να αμβλύνει τις συνέπειες της διαφορετικότητάς του. Η εισβολή όμως της Σύλβια στον μικρόκοσμο της οικογένειας ανατρέπει ό,τι ίσχυε ως τότε.
Μία βραβευμένη θεατρική ερμηνεία
Είναι το έργο της Νίνα Ρέιν «Φυλές» σε μετάφραση Έρις Κύργια που σκηνοθετεί ο Τάκης Τζαμαργιας στη σκηνή του θεάτρου Σταθμός.
Για την ερμηνεία του στις «Φυλές» ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Μάνος Καρατζογιαννης τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας στα Θεατρικά Βραβεία Κοινού- all4fun 2019.
Η παράσταση του Τάκη Τζαμαργιά που αγαπήθηκε από κοινό και κριτικούς την προηγούμενη θεατρική σεζόν επιστρέφει στο Θέατρο Σταθμός για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων με μια εξαιρετική διανομή επί σκηνής, τους Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Νίκο Γεωργάκη, Μάνο Καρατζογιάννη, Δημήτρη Κουρούμπαλη, Ελένη Μολέσκη, Καλλιόπη Παναγιωτίδου. Ο Μάνος Καρατζογιάννης, μοιράζεται με το κοινό του iefimerida τι έμαθε από τον ήρωα που υποδύεται αλλά και 15 φράσεις-κλειδιά που κρατάει από την παράσταση.
Δεκαπέντε φράσεις της Νίνα Ρέιν από τις «Φυλές» στο θέατρο Σταθμός
Δίχως τη γλώσσα η σκέψη μας θα πεθάνει. Το ζήτημα της γλώσσας είναι κομβικό στην εξέλιξη του έργου. Όλοι οι ήρωες του έχουν ιδιαίτερη σχέση μ’ αυτήν. Ο πατέρας Κρίστοφερ (Νίκος Γεωργάκης) είναι κριτικός λογοτεχνίας, η μητέρα Μπεθ (Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη) γράφει ημιτελή μυθιστορήματα, ο μεγαλύτερος γιος Νταν (Δημήτρης Κουρούμπαλης) κάνει διδακτορικό στη γλωσσολογία, η θυγατέρα της οικογένειας Ρουθ (Ελένη Μολέσκη) ασχολείται με την όπερα και ο μικρότερος γιος Μπίλι (Μάνος Καρατζογιάννης) είναι εκ γενετής κωφός. Η φράση αυτή ανήκει στον Κρίστοφερ, ο οποίος όπως αναφέρει χαρακτηριστικά: «δουλειά μου είναι οι λέξεις». Είναι αναμφίβολα άρρηκτη η σύνδεση της γλώσσας με τη σκέψη. Συχνά όμως η χρήση της θεωρείται δεδομένη. Η ορθή της χρήση πάλι ενδεχομένως να επηρεάζει όχι μόνο τη σκέψη μας αλλά υπόγεια και το σύνολο του πολιτισμού μας.
Ο έρωτας δε διαρκεί. Πρόκειται για μεταμεσονύχτια συμβουλή του Νταν προς τον Μπίλι με αφορμή τον έρωτα του για τη Σύλβια (Καλλιόπη Παναγιωτίδου), μια δυναμική κοπέλα που σταδιακά κωφαίνεται κι εκείνη. Σίγουρα δε διαρκεί πολύ ο έρωτας, τουλάχιστον με την ίδια ένταση, ή με την ίδια μορφή. Αλλά όσο κι αν διαρκεί έχει τη δύναμη να μας ταξιδέψει, να μας μετακινήσει ακόμα και να μας μεταμορφώσει. Όχι πάντα προς το καλύτερο. Ακόμα όμως και η απογοήτευση είναι ένα στάδιο του έρωτα μυητικό, συχνά αναπόφευκτο που μπορεί να αποτελέσει ακόμη πηγή έμπνευσης και δημιουργίας.
Μπορούμε να πάψουμε όλοι να είμαστε τόσο κτητικοί; Ρωτά η Μπεθ το σύζυγό της Κρίστοφερ. Δεν είναι εύκολο. Πόσοι από μας αγαπούν χωρίς προσδοκία και ιδιοτέλεια; Άρα πόσοι απο μας μπορούν να αγαπούν στ΄αλήθεια χωρίς να είναι κτητικοί;
Τίποτα δεν φέρνει πιο κοντά δύο πρόσωπα απ’ το να κακολογούν ένα τρίτο. Θυμίζει απόφθεγμα του Όσκαρ Ούαιλντ. Είναι όμως φράση του Νταν. Συχνά η εμπάθεια μας για ένα πρόσωπο μας ενώνει έντονα με κάποιο άλλο. Είναι μια ένωση όμως αμφιβόλου διάρκειας, αφού η διάρκειά της εξαρτάται επί της ουσίας από την κυκλοθυμία που γεννά ένα ασταθές αίσθημα όπως η αντιπάθεια μας για ένα τρίτο ή και συχνά ξένο πρόσωπο.
Εγώ θεωρώ ότι με όλους πρέπει να γελάμε ακόμη και με τον ίδιο μας τον εαυτό. Συμφωνώ με τον Κρίστοφερ. Όταν δε γινόμαστε προσβλητικοί, το χιούμορ ή και ο αυτοσαρκασμός είναι μέρος της «ατελείωτης ευδιαθεσίας» μας. Δεν είναι κοροιδία. Δεν είναι σαρκασμός. Είναι ένα είδος «κεφιού» που ελαφραίνει τη συχνά δυσβάσταχτη καθημερινότητα…
Το σύμπαν είναι τρομακτικό. Αν ανήκεις σε μια ομάδα, είναι πιο εύκολο. Mητρική φράση. Όλοι έχουμε την ανάγκη του «ανήκειν». Το θέμα είναι κατά πόσο αναγνωρίζουμε την ανάγκη αυτή, το δικαίωμα και στους άλλους. Αν σεβόμαστε δηλαδή πραγματικά την άλλη φυλή, την άλλη θέση.
Όλοι μας τους γονείς μας παντρευόμαστε. Θυμίζει λίγο το λαϊκό άσμα «Μου θυμίζεις τη μάνα μου». Το λέει άλλωστε και η μητέρα της οικογένειας. Αρκετές φορές γοητευόμαστε από συντρόφους που έχουν κοινά σημεία στην προσωπικότητά τους με τους γονείς μας. Πρόκειται συχνά για μια ασυνείδητη επιλογή.
Γίνομαι σαν τους γονείς μου. Παραδέχεται η Σύλβια, η οποία κωφαίνεται σταδιακά ακολουθώντας συμβολικά τη μοίρα των γονιών της. Και πράγματι αυτή η παραδοχή για όσους έχουμε περάσει τα τριάντα μας στοιχειώνει, μια και παρατηρούμε συχνά να ακολουθούμε συμπεριφορές των γονιών μας, ακόμα και εκείνες που παλαιότερα κατακρίναμε ή σαρκάζαμε.
Πώς μπορείς να νιώσεις ένα συναίσθημα αν δεν διαθέτεις λέξη γι’ αυτό; Το ερώτημα αυτό αποτελεί μέρος της κύριας ρητορικής του έργου. Είναι επιχείρημα του πατέρα όταν λογομαχεί με τη Σύλβια σχετικά με την αξία της νοηματικής γλώσσας. Ότι δηλαδή η γλώσσα ορίζει το αίσθημα. Κι όμως έχει αποδειχθεί ότι και άνθρωποι που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα για οποιοδήποτε λόγο είναι πλήρεις συναισθημάτων.
Σαν τη μουσική. Χωρίς λέξεις αλλά μεταδίδει συναισθήματα. Ίσως η μουσική, όπως υποστηρίζει η Ρουθ, να είναι η πιο «παγκόσμια γλώσσα», που παρά το γεγονός ότι δεν αποτελείται από λέξεις μεταδίδει έντονα συναισθήματα ενώνοντας τους λαούς και τους ανθρώπους. Μέσω της μουσικής λοιπόν συμφιλιώνονται κι ο πατέρας και η Σύλβια στην πρώτη μεγάλη ομαδική σκηνή του έργου.
Μερικοί άνθρωποι γεννιούνται καλύτεροι. Αυτό είναι αλήθεια. Πιο όμορφοι ή… και είναι αστείο, αν γεννηθείς με κάποιο προνόμιο, πάει σαν χιονοστιβάδα· αν είσαι όμορφος, οι άλλοι σου φέρονται καλύτερα, οπότε πετυχαίνεις περισσότερα. Είναι ο παράδοξος τρόπος με τον οποίο «παρηγορεί» η Μπεθ την κόρη της για την απόδοσή της. Μοιάζει με νόμο της σύγχρονης καπιταλιστικής αγοράς, αλλά μάλλον είναι αλήθεια…
Είναι η πρώτη φορά που με ακούτε κανονικά κι αυτό επειδή δεν μιλάω. Είναι η αγαπημένη μου φράση. Δηλώνει ότι η σιωπή συχνά είναι πιο ισχυρή από τη γλώσσα, ειδικά σήμερα που οι λέξεις από την αλόγιστη χρήση μας φαίνεται να έχουν χάσει την αξία τους. Αυτό ισχύει συχνά ακόμα και στο θέατρο, όπου η πάυση μπορεί να είναι πιο σημαντική από τον ίδιο τον λόγο.
Ενα έργο για την αγάπη στο θέατρο Σταθμός
Όταν λες σε κάποιον για πρώτη φορά, «Μου λείπεις», στην ουσία σημαίνει «Σ’ αγαπώ». Δύσκολο πράγμα η αγάπη. Κι ακόμα πιο δύσκολη η έκφρασή της. Σαν να θεωρούμε δεδομένη την αξία της και γι’ αυτό να μην την εκφράζουμε συχνά. Ίσως αυτό να διεκδικεί και ο Μπίλι από την οικογένεια του. Ίσως κι αυτό να μαθαίνει στον αδελφό του στην τελευταία σκηνή του έργου με την παραπάνω του φράση.
Απλώς φαντάζεσαι πώς είναι να είσαι αυτά τα άτομα. Βάζεις τον εαυτό σου στη θέση τους. Πόσες φορές μπαίνουμε στη θέση του άλλου; Πόσες φορές μπαίνουμε, όπως λέμε στο θέατρο, «στα παπούτσια του»; Η ενσυναίσθηση, η ικανότητα να συναισθάνεσαι τη στιγμή και τους διπλανούς σου ορίζεται πια από τους επιστήμονες ως βασική και πρωταρχική προϋπόθεση της ευτυχίας και της αγάπης.
Αγάπη. Είναι η τελευταία λέξη του έργου. Ή μάλλον καλύτερα το «τελευταίο νόημα». Άλλωστε, η μη λεκτική επικοινωνία, όπως ισχυρίζονται οι επιστήμονες είναι πιο ισχυρή. Σύμφωνα με έρευνες αφομοιώνουμε μόνο το 8% του λόγου που ανταλλάζουμε. Γι’ αυτό αγάπησα πολύ κι αυτό το έργο. Γι’ αυτό το ξεκάθαρο του μήνυμα. Ό,τι η αγάπη δεν είναι μόνο λόγια. Αυτό στο θέατρο το νοιώθουμε συχνά, μια και δουλεύουμε με τη σκέψη και την ενέργεια. Είναι δύσκολο να το αποτυπώσει όμως αυτό ένα έργο. Η διαδρομή του μηνύματος έχει επίσης την αξία της. Σαν να αποκαλύπτεται δηλαδή κάθε στιγμή η δαιδαλώδης φωτεινή και σκοτεινή παντοδυναμία της αγάπης.
«Φυλές» στο θέατρο Σταθμός
Το πολυβραβευμένο έργο της Νίνα Ρέιν «Φυλές» (Drama Desk Award for Outstanding Play, New York Drama Critics’ Circle Award, Off-Broadway Alliance Award – Best Play, υποψήφιο για Olivier Award) που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε μετάφραση της Έρις Κύργια, επεξεργάζεται δεξιοτεχνικά το χιούμορ και τη συγκίνηση σε μια σειρά ευαίσθητων θεμάτων: την απουσία ενσυναίσθησης ακόμα κι ανάμεσα στους πιο στενούς ανθρώπινους δεσμούς, τα όρια της λεκτικής επικοινωνίας, την ανάγκη να ανήκεις σε μια φυλή παρά τα όποια αδιέξοδά της.
Μέρες & Ωρες Παραστάσεων: κάθε Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 18:00.
Θεατρο Σταθμός, Βίκτωρος Ουγκώ 55, Αθήνα (Μετρό Μεταξουργείο), τηλ: 210 52 30 267