«Δεν μπορούν όλα τα πράγματα να εξηγηθούν λογικά. Κάτι με γοήτευσε και μου κινητοποίησε την έκπληξη. Τόσο για τη ζωή του, όσο και για το έργο του αλλά και την ανέλπιστη κατάληξή του» αναφέρει η Αργυρώ Χιώτη για τη θρυλική μορφή της ελληνικής γλυπτικής, τον Γιαννούλη Χαλεπά.
Αφορμή αποτελεί η παράσταση «Χαλεπάς» που παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση (10-27/2). Ένα ονειρικό αφήγημα για τον άνθρωπο που συντρίφτηκε στη νιότη του και αναγεννήθηκε δημιουργικά στην πλήρη ωριμότητά του.
Ήταν το φθινόπωρο του 2018, όταν η Αργυρώ Χιώτη βρέθηκε στην Τήνο και στο χωριό του Γιαννούλη Χαλεπά, τον Πύργο. Από εκεί ξεκίνησε την έρευνά της για τη ζωή και το έργο του. «Όταν έφτασα στο χωριό, είδα το σπίτι/μουσείο του Γιαννούλη, μπήκα, άκουσα για τη ζωή του από τον Κυριακή Οριάνου, υπεύθυνη του μουσείου, και μια φίλη Γαλλίδα μου είπε: καταπληκτική ιστορία ανθρώπου. Κι αυτό ήταν, άρχισα να ψάχνω και να το σκέφτομαι. Μάλλον γιατί το σχόλιο της ξένης φίλης με έκανε να πάρω μια απόσταση και να πω, καταπληκτική ιστορία για να γίνει όπερα. Εξελίχθηκε όπως της έπρεπε μάλλον, μέσα σε αρκετό χρόνο, με πολλές ανατροπές και άλλες τόσες συγκινήσεις» εξηγεί η σκηνοθέτις στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Μέσα από τις αισθήσεις του ονείρου, η Αργυρώ Χιώτη μπαίνει στο μυαλό του Χαλεπά και περπατά τον δύσβατο δρόμο του γλύπτη, ανάμεσα στη σιωπή και στο παράλογο, στην αδράνεια και στη δημιουργία, παραδίδοντας μια σύγχρονη μουσική τραγωδία που διατρέχει τη ζωή του. Από τη γέννησή του στον Πύργο της Τήνου μέσα στα μάρμαρα και στις σκόνες του πατρογονικού εργαστηρίου έως τη θρυλική Κοιμωμένη στο Α' Νεκροταφείο. Κι από την κατάρρευση, τον ψυχιατρικό εγκλεισμό και την πολύχρονη απομόνωση στα βουνά του νησιού έως την πνευματική αφύπνιση και την ορμητική αναγέννηση που τον καθιέρωσε στα γεράματα.
«Δεν ξέρω πώς θα μπορούσα να προσεγγίσω την ζωή του διαφορετικά, έτσι αντιλαμβάνομαι τη σκηνή, η ιστορία αυτού του ανθρώπου είναι από μόνη της τραγωδία, εμείς, μαζί με τον Αλέξανδρο Βούλγαρη (The Boy) που έγραψε το λιμπρέτο (που και ο ίδιος μουσικά σκέφτεται), τον Γιαν Βαν Αγγελόπουλο (που συνέθετε τη μουσική λίγο-λίγο κατά τη διάρκεια των προβών), την Έφη Μπίρμπα (που από την αρχή πρότεινε ένα εσωτερικό τοπίο για τη σκηνική εγκατάσταση) αλλά και όλους τους ερμηνευτές, αφεθήκαμε να παρασυρθούμε από τη γοητεία του μεγάλου αυτού καλλιτέχνη και την ασυνείδητη μικρή εμπλοκή μας με τον ψυχισμό του» επισημαίνει.
Για τις ανάγκες τις παράστασης η Κεντρική Σκηνή της Στέγης μεταμορφώθηκε. Ο βιότοπος του Χαλεπά, ένα ιδιότυπο θερμοκήπιο με διάσπαρτα δέντρα που εκτείνεται εντός και εκτός σκηνής, διασαλεύει την αίθουσα, δημιουργώντας έναν φυσικό κυπαρισσώνα - που θα μεταφυτευτεί μετά το τέλος των παραστάσεων σε διάφορα πάρκα της Αθήνας.
Μια εξαιρετική ομάδα ερμηνευτών πλαισιώνει την παραγωγή: Ο Σίμος Κακάλας και ο Αντώνης Μυριαγκός κρατούν τους ρόλους του καλλιτέχνη και της σκιάς, του σάτυρου και του δαιμόνιού του, και οι Χαρά Κότσαλη, Γιώργος Νικόπουλος, Δημήτρης Σωτηρίου, Αργυρώ Χιώτη και Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη ερμηνεύουν ρόλους κομβικών προσώπων της ζωής του.
Ταυτόχρονα με την παράσταση προβάλλεται στο Onassis Channel στο YouTube, η μικρού μήκους ταινία «Χαλεπάς» του The Boy και της Αργυρώς Χιώτη που μαζί με την έκθεση «Γιαννούλης Χαλεπάς: Δούναι και Λαβείν» σε συνεργασία με το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (18/2 - 5/6/22) σε επιμέλεια της μελετήτριας, αρχαιολόγου και ιστορικού τέχνης Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά, που υπογράφει και τη συνοδευτική έκδοση, συμπληρώνουν το μεγάλο αφιέρωμα στον σπουδαίο καλλιτέχνη από το Ίδρυμα Ωνάση.
Η μικρού μήκους ταινία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο καλλιτεχνικής υποτροφίας της Στέγης. Στο διάστημα της έρευνας η καλλιτεχνική ομάδα ταξίδεψε στην Τήνο, παράγοντας μια πρώτη εκδοχή του λιμπρέτου, τις πρώτες παρτιτούρες και την ταινία, με πρωταγωνιστές τον Σίμο Κακάλα, τη Μαρία Πανουργιά και την Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη.
«Η ταινία εμπεριέχει κάποια πρώτα σπαράγματα από τα υλικά της παράστασης. Πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο της καραντίνας και μπορεί ίσως κάποιος να αντιληφθεί τον τρόπο με τον οποίο θέλαμε να προσεγγίσουμε το θέμα μας. Σαν ένα πρώιμο στίγμα που μεγεθύνεται και ολοκληρώνεται στην παράσταση» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Αργυρώ Χιώτη.
Ο «Χαλεπάς» είναι η τρίτη σκηνοθεσία της ηθοποιού και σκηνοθέτιδας για λογαριασμό της Στέγης. Σε λίγους μήνες, θα ταξιδέψει στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στο Emilia Romagna Teatro (ERT) της Ιταλίας που είναι και συμπαραγωγός της παράστασης.
Η Αργυρώ Χιώτη αναζητά σκηνικές φόρμες που στρέφονται προς την ποίηση, με έντονη χορικότητα και σωματικότητα, δημιουργώντας συχνά μουσικές χορογραφίες σε παρόντα χρόνο, με θέμα τον άνθρωπο και τον τρόπο που υπάρχει μέσα σε συγκεκριμένα κοινωνικά πλαίσια. Η ίδια δηλώνει ότι «θέλω κάθε μου δουλειά να εκπλήσσει κι εμένα την ίδια». Στη συγκεκριμένη, όπως λέει, αυτό συνέβη με τους πολύ στενούς συνεργάτες της με τους οποίους συναντήθηκαν για πρώτη φορά.
«Κάθε νέα συνεργασία εμπεριέχει το στοιχείο της έκπληξης και προϋποθέτει μια μικρή ή μεγάλη μετακίνηση, να πας λίγο προς τον άλλον για να τον αντιληφθείς, να τον εμπιστευτείς. Εκτός αυτού, πολλά σε αυτήν τη δουλειά είναι καινούρια για μένα, η συγκεκριμένη βιογραφία αλλά και η ισορροπία όλων των υλικών, η ποσόστωση των διαφορετικών ποιοτήτων που δημιουργούν τελικά ένα σύμπαν αυθύπαρκτο και ζωντανό, που με ξεπερνά και με εκπλήσσει κάθε μέρα όταν το βλέπω».
Οι παραστάσεις στις 24, 25 και 26 Φεβρουαρίου θα παρουσιαστούν σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας (Διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα και Ελληνικός Υπερτιτλισμός για Κωφά και βαρήκοα άτομα, Ακουστική Περιγραφή για άτομα με οπτική αναπηρία) σε συνεργασία με τον πολιτιστικό οργανισμό liminal . Παραστάσεις με υπέρτιτλους στα αγγλικά: 10/02, 11/02, 12/02, 13/02, 18/02, 19/02, 20/02, 27/02. Νάντια Μπακοπούλου
Φωτογραφία: Andreas Simopoulos