«Φορτσάρει» η Γερμανία και ειδικότερα η Ανγκελα Μέρκελ, η οποία αναλαμβάνει την πρωτοβουλία των κινήσεων με σκοπό την έναρξη διαλόγου ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία και την αποκλιμάκωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο, ενόψει και της κρίσιμης Συνόδου Κορυφής στις 24 και 25 Σεπτεμβρίου.
Σύμφωνα με πληροφορίες του iefimerida.gr, η χθεσινή τηλεφωνική επικοινωνία Μέρκελ - Μητσοτάκη ήταν η πρώτη ενός γύρου επαφών που θα έχει το αμέσως επόμενο διάστημα η Γερμανίδα καγκελάριος με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ετσι, τις επόμενες μέρες η Ανγκελα Μέρκελ αναμένεται να μιλήσει, μεταξύ άλλων, τόσο με τον Κύπριο Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, όσο και με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Στόχος της Μέρκελ ο διάλογος, όχι οι κυρώσεις στην Τουρκία
Στόχος της προεδρεύουσας της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι σε πρώτο στάδιο να δοθεί χρόνος και χώρος στην Τουρκία μέχρι τις 24-25 Σεπτεμβρίου να αποδείξει ότι πράγματι επιλέγει την αποκλιμάκωση, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο κυρώσεων από τις Βρυξέλλες. Κυρίως, όμως, η Ανγκελα Μέρκελ ενδιαφέρεται για την εξεύρεση φόρμουλας ικανής να ξαναβάλει Αθήνα και Αγκυρα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αρχικά σε επίπεδο διπλωματών και στη συνέχεια, εάν τα πράγματα πάνε καλά, και σε υψηλότερο, πολιτικό επίπεδο.
Οι όροι της Αθήνας για διάλογο
Η Αθήνα έχει διαμηνύσει σε όλους τους τόνους ότι δεν είναι αρνητική σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θέτοντας ωστόσο δύο προϋποθέσεις. Η πρώτη είναι η έμπρακτη αποκλιμάκωση των επιθετικών ενεργειών της Τουρκίας. Κάτι το οποίο σημαίνει να μην ξαναβγεί το «Oruc Reis» στην περιοχή και η Τουρκία να μην επαναλάβει μονομερείς ενέργειες σε μη οριοθετημένη ζώνη. Δεύτερη και δυσκολότερη προϋπόθεση είναι η θέση της Αθήνας ότι διάλογος μπορεί να διεξαχθεί μόνο για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Οπως έχει γίνει σαφές το τελευταίο διάστημα, η Τουρκία θέτει υπό συζήτηση κι άλλα ζητήματα, όπως η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, προκειμένου στην ουσία να αμφισβητήσει εν τοις πράγμασι όρους της Συνθήκης της Λωζάνης.
Μυστική διπλωματία στο Βερολίνο
Ενδεικτική της πρόθεσης της Ανγκελα Μέρκελ να έχει την πρωτοβουλία της διαμεσολάβησης μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας-Κύπρου για την αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο και την εύρεση λύσης διά της διπλωματικής οδού είναι η τριμερής συνάντηση που έγινε στο Βερολίνο στα μέσα του περασμένου Ιουλίου.
Η τριμερής Γερμανίας-Ελλάδας-Τουρκίας έλαβε χώρα στο Βερολίνο, ένα 24ωρο πριν από τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ) της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) και παρά το τότε επιβαρυμένο κλίμα εξαιτίας της απόφασης για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Στη συνάντηση συμμετείχαν οι διπλωματικοί σύμβουλοι της Ανγκελα Μέρκελ και του Κυριάκου Μητσοτάκη, οι Γιαν Χέκερ και Ελένη Σουρανή, καθώς και ο Ιμπραχίμ Καλίν, ο εξ απορρήτων σύμβουλος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Η εξέλιξη αυτή επιβεβαίωνε την καταφανή προσπάθεια της Γερμανίας να οικοδομήσει μία «διπλωματική γέφυρα» μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας για να πέσουν οι τόνοι στην Ανατολική Μεσόγειο. Τη σχετική αποκάλυψη έκανε σε δηλώσεις του ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου την Τρίτη 14 Ιουλίου. Διπλωματικοί κύκλοι των Αθηνών ενοχλήθηκαν με την αποκάλυψη της συνάντησης και η τριμερής δεν συνέχισε την προσπάθεια.
Γραπτή συμφωνία με Τουρκία και οι εξηγήσεις
Η τριμερής του Βερολίνου απέδειξε, ωστόσο, ότι η γερμανική διπλωματία επιδιώκει να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Είχε προηγηθεί η προετοιμασία της τηλεφωνικής επικοινωνίας μεταξύ των Κυριάκου Μητσοτάκη και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για την οποία είχαν εργαστεί μεθοδικά οι Γερμανοί και πιο συγκεκριμένα ο διπλωματικός σύμβουλος της Άνγκελα Μέρκελ, ο Γιαν Χέκερ.
Το αποτέλεσμα αυτών των μυστικών συναντήσεων στο Βερολίνο αποκάλυψε ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με άρθρο του στον ευρωπαϊκό τύπο, μιλώντας για την ύπαρξη «γραπτής συμφωνίας» με την Τουρκία στο πλαίσιο της μυστικής τριμερούς του Βερολίνου. Το επίμαχο απόσπασμα στο άρθρο του κ. Μητσοτάκη δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες The Times, Frankfurter Allgemeine Zeitung και Le Monde και άναψε φωτιές πυροδοτώντας οξεία αντιπαράθεση με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία δήλωσαν πλήρη άγνοια για την ύπαρξη αυτής της «έγγραφης συμφωνίας» και κατήγγειλαν τον πρωθυπουργό για εν κρυπτώ διαπραγματεύσεις και μυστική διπλωματία, ενώ ζήτησαν την δημοσιοποίηση αυτής της συμφωνίας με την Τουρκία. Όπως εξήγησε, στη συνέχεια, ο Πρωθυπουργός, δεν επρόκειτο περί γραπτής συμφωνίας με την Τουρκία, αλλά για γραπτά πρακτικά της συζήτησης στο Βερολίνο, μεταξύ των δύο αντιπροσωπειών.
Οι κυρώσεις αφορούν παραβιάσεις σε Ελλάδα και Κύπρο
Ακριβώς σε αυτό το σημείο έγκειται η δυσκολία που αντιμετωπίζει η Ανγκελα Μέρκελ, η οποία καλείται να κάνει λεπτούς διπλωματικούς χειρισμούς, προκειμένου Αθήνα και Αγκυρα να ξαναπιάσουν το νήμα των διερευνητικών επαφών από εκεί όπου σταμάτησαν τον Μάρτιο του 2016.
Σημειώνεται επίσης ότι έμπειροι διπλωμάτες σημείωναν στο iefimerida.gr ότι οι κινήσεις της Αγκυρας δεν είναι καθόλου τυχαίες, υπογραμμίζοντας ότι ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στην απόσταση στην οποία έφτασε το «Oruc Reis» από το Καστελλόριζο, καθώς αυτή πιθανώς να είναι η θέση της Τουρκίας αναφορικά με το πόση επήρεια μπορεί να έχει το νησί.
Η Κύπρος απειλεί με βέτο στη Λευκορωσία
Αναφορικά με τις κυρώσεις, πάντως, τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο σύνθετα μετά τις χθεσινοβραδινές εξελίξεις. Αυτή τη στιγμή στις Βρυξέλλες υπάρχουν δύο επίπεδα στα οποία θα κληθούν να συζητήσουν οι ηγέτες των κρατών-μελών στις 24-25 Σεπτεμβρίου. Το πρώτο αφορά τον κατάλογο των κυρώσεων (αφορά κυρίως φυσικά πρόσωπα) που έχουν συμφωνηθεί και τύχει επεξεργασίας σχετικά με τις έκνομες ενέργειες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ και την παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η χθεσινή ανανέωση της NAVTEX για ενέργειες του γεωτρύπανου Yavuz νοτιοδυτικά της Κύπρου, μέχρι τις 12 Οκτωβρίου (στις 11 του μήνα είναι προγραμματισμένος ο πρώτος γύρος εκλογών στα κατεχόμενα), δείχνει ότι η Τουρκία δεν είναι πρόθυμη να ακολουθήσει τον δρόμο της αποκλιμάκωσης σε ό,τι αφορά την Κύπρο, γεγονός που δεν αφήνει πολλά περιθώρια στους Ευρωπαίους. Αν λάβει κανείς υπόψη το γεγονός ότι η Λευκωσία διαμηνύει ότι δεν θα δεχτεί να υπάρξουν «δύο μέτρα και δύο σταθμά» αναφορικά με τη στάση της ΕΕ απέναντι σε Λευκορωσία και Τουρκία, γίνεται αντιληπτό ότι εκτός απροόπτου οδεύουμε προς επικύρωση και εφαρμογή του συγκεκριμένου καταλόγου.
Κατάλογος κυρώσεων για το «Oruc Reis»
Παράλληλα, στο τραπέζι των «27» θα βρεθεί και ο κατάλογος επιλογών [options paper] που παρουσίασε προφορικά ο Ζοζέπ Μπορέλ στο Βερολίνο και ο οποίος αφορούσε τις ενέργειες της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα. Με δεδομένη την απόσυρση του «Oruc Reis», αυτό που αναμένεται στις 24 και 25 Σεπτεμβρίου είναι οι Ευρωπαίοι ηγέτες να εκφράσουν τις θέσεις τους πάνω στον κατάλογο, ο οποίος θα μείνει ενεργός για μελλοντική χρήση.