Στις Βρυξέλλες, στη Σύνοδο Κορυφής, οι 27 ηγέτες της ΕΕ συνεδριάζουν από την Παρασκευή και ακόμη δεν είναι βέβαιο αν σήμερα, Κυριακή, καταλήξουν για το ταμείο συνοχής και τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Αν τα καταφέρουν, η απόφαση αυτή θα είναι ιστορική για περισσότερους από έναν λόγους. Αν όχι, οι επιπτώσεις θα είναι επίσης ιστορικά αρνητικές.
Γιατί όμως αργούν οι Ευρωπαίοι; Είναι λόγω της παροιμιώδους γραφειοκρατίας των «ατσαλάκωτων» στις Βρυξέλλες που αρέσκονται σε ατέρμονες συζητήσεις ή συμβαίνει κάτι άλλο;
Δεν είναι η πρώτη φορά που η σύνοδος κορυφής γίνεται… μαραθώνια. Είχε συμβεί ξανά, το 2010 με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου και το 2015 με πρωθυπουργό τον Αλ. Τσίπρα με αντικείμενο, τότε, για το ελληνικό πρόβλημα χρέους. Μαραθώνια ήταν και το 2019 με την διαπραγμάτευση για το Brexit.
Ωστόσο είναι η πρώτη φορά που η Ευρώπη των «27» βρίσκεται μπροστά σε μια απόφαση που θα γεννήσει κάτι καινούργιο. Και ως γνωστόν, κάθε γέννα έχει ωδίνες. Το δίλημμα που καλούνται να απαντήσουν είναι υπαρξιακό για την Ενωση.
Είναι η πρώτη φορά που η Ευρωπαϊκή Ενωση, επιχειρεί να πάρει μια φεντεραλιστικού τύπου απόφαση διακυβέρνησης.
Με άλλα λόγια, η ΕΕ με τις χαώδεις εσωτερικές διαφορές της, επιχειρεί να κάνει ένα τεράστιο βήμα προς την οικονομική και πολιτική ενοποίησή της.
Στο μόνο που συμφωνούν όλοι, μέχρι στιγμής, είναι ότι η κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού έχει τεράστιες υφεσιακές επιπτώσεις και επ’ αυτού απαιτούνται γενναίες αποφάσεις και ρηξικέλευθα μέτρα.
Ετσι, το υπό σύσταση Ταμείο Ανάκαμψης - στο οποίο δόθηκε το φιλόδοξο όνομα «επόμενη γενιά ΕΕ» - είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για την αντιμετώπιση της ύφεσης, ύψους 750 δισεκ. ευρώ με τα οποία θα ενισχυθεί ο προϋπολογισμός της ΕΕ από κεφάλαια που θα προέρχονται από τις αγορές.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να επισημανθεί πως το διακύβευμα υπερβαίνει τις μέχρι τώρα συνήθεις πρακτικές της ΕΕ. Και φυσικά, υπερβαίνει τις μικρόψυχες, γραφειοκρατικές, μίζερες αντιλήψεις οποιουδήποτε. Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι πάνω από όλα αυτά.
Με τη «νέα γενιά» του Ταμείου ανάκαμψης, η ΕΕ επιχειρεί για πρώτη φορά δύο πράγματα: Να κάνει την Κομισιόν και την ΕΚΤ κεντρικούς θεσµούς άσκησης οικονοµικής πολιτικής των 27. Για να το πούμε πιο απλά, η ΕΕ θα λειτουργεί πλέον περισσότερο ως μια κυβέρνηση ομοσπονδιακού τύπου, στα πρότυπα των ΗΠΑ. Όπως για παράδειγμα όταν η Καλιφόρνια είχε οικονομικό πρόβλημα απευθύνθηκε στην κεντρική κυβέρνηση , της Ουάσιγκτον, έτσι και ένα κράτος-μέλος θα απευθύνεται στις Βρυξέλλες. Μια τέτοια προοπτική, εμβαθύνει την πολιτική και οικονομική ένωση των 27 κάτι που ήταν ζητούμενο από την ίδρυσή της. Οφείλουμε να παρατηρήσουμε πάντως ότι, σε όλο αυτό το πολιτικο-οικονομικό θρίλερ που εξελίσσεται στις Βρυξέλλες, ένα μελανό σημείο είναι η πλήρης απουσία ρόλου του Ευρωκοινοβουλίου.
Επίσης, με την αμοιβαιοποίηση η Κομισιόν θα βγει στις αγορές ζητώντας για πρώτη φορά τόσα πολλά κεφάλαια δανεισμού και θέλει να διατηρήσει το υψηλό της outlook AAA.
Αυτός ο επικείμενος ριζικός μετασχηματισμός στη λειτουργία της ΕΕ προκαλεί και τις αντιδράσεις. Τα λεφτά είναι πολλά και οι ισχυροί «τσιγκούνηδες του Βορρά» που θα πληρώσουν και τα περισσότερα στον κοινοτικό προϋπολογισμό θέλουν εξασφαλίσεις για τα χρήματα που θα συνεισφέρουν. Θέλουν λόγο και ρόλο στις αποφάσεις για το πόσα χρήματα θα πάνε πού και με ποιες προϋποθέσεις. Όχι αναγκαστικά με μνημόνια και λιτότητα, αλλά με μεταρρυθμίσεις και με την υποσημείωση ότι τα χρήματα αυτά θα αξιοποιηθούν εκεί που πρέπει και όχι για πολιτικές ανάγκες των εκάστοτε κρατών μελών. Σε αντίθετη περίπτωση, ζητούν να επιστραφούν όσα χρήματα δεν απορροφηθούν.
Εχοντας και τα στερεότυπα των «τεμπέληδων του Νότου» -όπως καλά γνωρίζουμε από το παράδειγμα της ελληνικής κρίσης - οι «φειδωλοί» δεν θέλουν να δούν τα χρήματά τους να πηγαίνουν χαμένα, για παράδειγμα, «στους Podemos της Ισπανίας για να τα κάνουν κομφετί» όπως έλεγε ευρωπαϊκή πηγή με γνώση των σκληρών διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες. Γι’ αυτό και επιμένουν οι αποφάσεις να λαμβάνονται με ομοφωνία και να έχουν λόγο σε κάθε βήμα της διαδικασίας. Ο σκληρός της υπόθεσης, Ολλανδός Μαρκ Ρούτε, έχει εκλογές στη χώρα του τον Μάρτιο και θα κληθεί να απολογηθεί στην κοινή του γνώμη για το πού και πώς κατέληξαν τα χρήματα αυτά.
Από την πλευρά τους, οι χώρες του Νότου, που είδαν να πλήττονται από την πανδημία και την επακόλουθη ύφεση, δεν θέλουν να μπουν ξανά στο γαϊτανάκι της λιτότητας, με νέα αύξηση των χρεών τους.
Και οι μεν και οι δε, έχουν δίκιο από τη σκοπιά τους. Αλλά η ενοποίηση ενός τόσο φιλόδοξου πολιτικού εγχειρήματος όπως είναι η ΕΕ απαιτεί την τέχνη του συμβιβασμού.
Η «ντρίπλα» του Μισέλ επ’ αυτών των διαφωνιών ήταν να μοιραστεί το ποσό σε δύο μέρη: Να δοθεί αρχικά το 70% στα επόμενα δύο χρόνια και εφόσον κριθεί απαραίτητο να δοθεί κατόπιν το υπόλοιπο 30% και αυτό με προϋποθέσεις. Κάτι στο οποίο διαφωνούν οι «νότιοι».
Από την εξέλιξη αυτής της Συνόδου θα κριθούν πολλά για το μέλλον της ΕΕ. Αν περάσει η πρόταση, θα μονιμοποιηθεί ο ενισχυμένος ρόλος μιας φεντεραλιστικού τύπου διακυβέρνησης. Αν περάσει η άποψη των Βόρειων τσιγκούνηδων, οι αποκλίσεις και οι φυγόκεντρες τάσεις εντός της ΕΕ θα ενισχυθούν.
Η αίσθηση που υπάρχει αυτή τη στιγμή είναι ότι οδεύουμε σε «αναγκαστική συμφωνία». Αν όχι σήμερα, στην επόμενη σύνοδο Κορυφής στο τέλος Ιουλίου. Τότε είναι και το καταληκτικό ορόσημο των 27, θα είναι και η τελευταία ευκαιρία για μια λύση καθώς μετά οι θεσμοί της ΕΕ κλείνουν για θερινές διακοπές.
Αν η Ευρώπη δεν καταλήξει σε απόφαση μέχρι τότε, ενώ ήδη είναι παρούσα η νέα έξαρση της πανδημίας του κορωνοϊού και με το δεύτερο κύμα να καραδοκεί από το φθινόπωρο, τότε το μέλλον διαγράφεται ζοφερό γι’ αυτή την ίδια την ύπαρξή της.