Τη σημασία του διαλόγου στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ενόψει της αυριανής επανέναρξης των διερευνητικών επαφών, υπογραμμίζουν σε άρθρα τους στο iefimerida.gr οι Δημήτρης Καιρίδης και Γιώργος Κατρούγκαλος.
Ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Δημήτρης Καιρίδης σημειώνει, μεταξύ άλλων, ότι η «σχέση Δύσης-Τουρκίας θα συνεχίσει να διαμεσολαβείται, ως έναν βαθμό, από την Ελλάδα, είτε ως γέφυρα είτε ως ανάχωμα. Η επιλογή της Τουρκίας να επιμείνει στην αντιπαράθεση με την Ελλάδα δεν θα βλάψει μόνον τις διμερείς σχέσεις αλλά συνολικά τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να σταθμίσει η τουρκική ηγεσία. Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή είναι δική της».
Από την πλευρά του, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Γιώργος Κατρούγκαλος υπογραμμίζει «πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι όσο καταστροφική θα ήταν η προσχώρηση στην τουρκική ατζέντα, στην διεύρυνση δηλαδή του αντικείμενου της διαπραγμάτευσης σε θέματα κυριαρχίας πέραν από τις θαλάσσιες οικονομικές ζώνες, άλλο τόσο αντιπαραγωγική είναι η υιοθέτηση μίας παθητικής διπλωματικής στάσης».
Δ. Καιρίδης: Ελλάδα, Τουρκία και Δύση, ενόψει των διερευνητικών
Το 2020 ήταν ένα πολύ δύσκολο έτος στις, έτσι κι αλλιώς, εδώ και δεκαετίες, προβληματικές ελληνο-τουρκικές σχέσεις. Ωστόσο, σε λίγο επανεκκινούν οι διερευνητικές επαφές, εν μέσω προσδοκιών για εκτόνωση της έντασης που καλλιέργησε η Άγκυρα όλο το προηγούμενο διάστημα.
Είναι γνωστό ότι η Τουρκία βρίσκεται σήμερα διπλωματικά πιεσμένη, μετά την επιβολή των αμερικανικών κυρώσεων και το πάγωμα της ευρω-τουρκικής σχέσης. Η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν δείχνει να θέλει να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα από τη γραμμή Πομπέο, θέτοντας την Άγκυρα προ μιας ξεκάθαρης επιλογής: ή είναι ή δεν είναι με τη Δύση.
Πριν από 75 χρόνια, στο τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, η Τουρκία επέλεξε να ενταχθεί στο δυτικό στρατόπεδο, πιεζόμενη από τις εδαφικές διεκδικήσεις της τότε ΕΣΣΔ. Σήμερα, η Άγκυρα καλείται να αποφασίσει αν θα παραμείνει στο δυτικό στρατόπεδο ή θα επιμείνει στην πορεία απομάκρυνσης και ρήξης με τη Δύση. Η όποια απόφασή της θα έχει ιστορικές συνέπειες τόσο για τα δημοκρατικά δικαιώματα των Τούρκων πολιτών στο εσωτερικό όσο και για τη θέση της Τουρκίας στον κόσμο.
Για την Ελλάδα, η επιλογή της ρήξης της Τουρκίας με τη Δύση ενέχει κινδύνους αλλά και ευκαιρίες και η εθνική στρατηγική οφείλει να αντιμετωπίζει τους πρώτους και να αξιοποιεί τις δεύτερες. Με αποφασιστικότητα και ψυχραιμία, με επιμονή και φαντασία, με ενότητα στο εσωτερικό και διεθνείς συμμαχίες στο εξωτερικό, με το σωστό αφήγημα διεθνώς για το πρόβλημα «Τουρκία» και την ισχυροποίηση της αποτρεπτικής ισχύος, όπως έπραξε η Αθήνα το 2020.
Η ίδια η τουρκική ηγεσία δείχνει να προτιμά μια «συναλλακτική» σχέση με τη Δύση, αλά καρτ, που θα της έδινε μεγάλα περιθώρια ελευθερίας κινήσεων. Μια τέτοια ειδική σχέση με την Τουρκία θα προτιμούσαν και κάποιοι στην Ευρώπη, μακριά από τις δεσμεύσεις της ενταξιακής διαδικασίας.
Ωστόσο, η επιβολή των αμερικανικών κυρώσεων αλλά και η πρόσφατη απόφαση των Ευρωπαίων να συντονιστούν με την Ουάσιγκτον στο ζήτημα της «Τουρκίας» δυσκολεύει την τουρκική αμφιθυμία. Η Τουρκία δεν μπορεί για πάντα να είναι άλλοτε με τη Δύση και άλλοτε απέναντι στη Δύση, ανάλογα με το τι τη συμφέρει.
Στο πρόσφατο παρελθόν, η Ελλάδα υπήρξε ένθερμος και ειλικρινής υποστηρικτής της προσέγγισης της Τουρκίας με την Ευρώπη. Δυστυχώς, η Τουρκία επέλεξε, υιοθετώντας το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», να γκρεμίσει τη γέφυρα που της προσφέρονταν. Η ίδια πείσθηκε ότι οι Ευρωπαίοι δεν ήταν ποτέ ειλικρινείς στην ενταξιακή της προοπτική.
Η αλήθεια είναι ότι η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. ήταν εξαρχής μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν τη χρησιμοποίησε εργαλειακά για να περιθωριοποιήσει τον στρατό από την πολιτική. Μόλις κυριάρχησε, εγκατέλειψε μετά χαράς τον φιλο-ευρωπαϊσμό των πρώτων χρόνων του στην εξουσία.
Η σχέση Δύσης-Τουρκίας θα συνεχίσει να διαμεσολαβείται, ως έναν βαθμό, από την Ελλάδα, είτε ως γέφυρα είτε ως ανάχωμα. Η επιλογή της Τουρκίας να επιμείνει στην αντιπαράθεση με την Ελλάδα δεν θα βλάψει μόνον τις διμερείς σχέσεις αλλά συνολικά τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να σταθμίσει η τουρκική ηγεσία. Σε κάθε περίπτωση, η επιλογή είναι δική της.
Γ. Κατρούγκαλος: Υπονομευμένη η διαδικασία λόγω της κυβερνητικής αποτυχίας
Δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το διάλογο για την επίλυση της διαφοράς με τον ανατολικό γείτονα. Και για αυτό το λόγο ο ΣΥΡΙΖΑ στηρίζει τις διερευνητικές επαφές, που θα πρέπει να γίνουν στο φως, χωρίς εκβιασμούς και χωρίς απειλή χρήση βίας. Βέβαια, η διαδικασία αυτή ξεκινά υπονομευμένη γιατί ο κ. Μητσοτάκης απέτυχε – και πρόκειται περί προσωπικής αποτυχίας- να εξασφαλίσει κυρώσεις σε διαδοχικά ευρωπαϊκά συμβούλια. Κυρώσεις που θα παρείχαν ένα πλαίσιο εγγυήσεων ότι η Τουρκία δεν θα υποτροπιάσει ξανά, δεν θα επιστρέψει στην επιθετικότητα την οποία εκδήλωσε με πρωτοφανή ένταση το 2020.
Έστω και έτσι, οι διερευνητικές πρέπει να συνεχίσουν από εκεί που σταμάτησαν το 2016, με ευθύνη της Τουρκίας, και να βασίζονται στο διεθνές δίκαιο, για την ενεργή επιδίωξη λύσης στη διαφορά μας για την οριοθέτηση των θαλάσσιων οικονομικών ζωνών. Δεν μπορούν να περιλαμβάνουν θέματα κυριαρχίας, όπως για παράδειγμα οι υποτιθέμενες «γκρίζες ζώνες» ή η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών μας. Τα ίδια, προφανώς, ισχύουν και για τον διάλογο για ΜΟΕ που πρέπει επίσης να ξαναρχίσει.
Αυτά, λίγο ως πολύ, όλες οι πολιτικές δυνάμεις τα αποδέχονται. Με ποια τακτική όμως θα κινηθεί η κυβέρνηση, για να υπάρχουν ελπίδες είτε για συγκλίσεις των δύο πλευρών είτε για να συμφωνήσουν την από κοινού παραπομπή της διαφοράς στη Χάγη; Γιατί, πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι όσο καταστροφική θα ήταν η προσχώρηση στην τουρκική ατζέντα, στην διεύρυνση δηλαδή του αντικείμενου της διαπραγμάτευσης σε θέματα κυριαρχίας πέραν από τις θαλάσσιες οικονομικές ζώνες, άλλο τόσο αντιπαραγωγική είναι η υιοθέτηση μίας παθητικής διπλωματικής στάσης. Να πάμε, δηλαδή, στην Κωνσταντινούπολη, για να ακούσουμε απλώς τι θα πει η Τουρκία, ή ακόμη χειρότερα, προεξοφλούμε το ναυάγιο και φροντίζουμε από τώρα να τοποθετηθούμε για το blame game που θα ακολουθήσει.
Δυστυχώς, δεν φαίνεται ο κ. Μητσοτάκης να έχει οποιαδήποτε στρατηγική και στο συγκεκριμένο ζήτημα και γενικότερα στις ελληνοτουρκικές διαφορές. Το κενό αυτό πρέπει άμεσα να καλυφθεί, γιατί βλάπτει σοβαρά τα εθνικά συμφέροντα.