Τι ακριβώς συμβαίνει στη Συρία τα τελευταία 24ωρα; Το BBC, κάνει μια μικρή αναδρομή και αναλύει τα γεγονότα που οδήγησαν τη χώρα στις πρόσφατες εξελίξεις.
Η οικογένεια Άσαντ διοικούσε τη Συρία επί 53 χρόνια με σιδηρά πυγμή. Τώρα αυτό έφτασε στο τέλος του.
Ο πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ ανέλαβε την εξουσία το 2000, αφού ο πατέρας του είχε κυβερνήσει για σχεδόν τρεις δεκαετίες.
Πριν από δεκατρία χρόνια, κατέστειλε βίαια μια ειρηνική, φιλοδημοκρατική εξέγερση - η οποία μετατράπηκε σε έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο. Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο άνθρωποι σκοτώθηκαν και 12 εκατομμύρια αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Αλλά την περασμένη Τετάρτη, μια ισλαμιστική αντικυβερνητική ομάδα με την ονομασία Hayat Tahrir al-Sham (HTS) ηγήθηκε με επιτυχία μιας μεγάλης επίθεσης στα βορειοδυτικά, μαζί με συμμαχικές παρατάξεις.
Οι αντάρτες κατέλαβαν τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, το Χαλέπι, και στη συνέχεια σάρωσαν προς νότο κατά μήκος της εθνικής οδού προς την πρωτεύουσα Δαμασκό, καθώς ο συριακός στρατός κατέρρευσε.
Πολλοί Σύριοι λένε ότι αισθάνονται μια νέα αίσθηση ελευθερίας - αν και ορισμένοι ανησυχούν για το μέλλον.
Ποιος ήλεγχε τη Συρία μέχρι τώρα;
Για χρόνια, φαινόταν ότι ο πόλεμος πλήρους κλίμακας στη Συρία είχε ουσιαστικά τελειώσει αφού η κυβέρνηση Άσαντ ανέκτησε τον έλεγχο των περισσότερων πόλεων της Συρίας με τη βοήθεια της Ρωσίας, του Ιράν και των πολιτοφυλακών που υποστηρίζονται από το Ιράν.
Οι γραμμές του μετώπου παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό παγωμένες. Αλλά μεγάλα τμήματα της χώρας εξακολουθούσαν να βρίσκονται εκτός του ελέγχου της κυβέρνησης.
Σε αυτά περιλαμβάνονταν οι βόρειες και ανατολικές περιοχές που ελέγχονταν από μια συμμαχία ένοπλων ομάδων υπό κουρδική ηγεσία που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, και τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF).
Το τελευταίο προπύργιο των ανταρτών βρισκόταν στις επαρχίες Χαλέπι και Ιντλίμπ, που συνορεύουν με την Τουρκία και όπου ζούσαν πάνω από τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους εκτοπίστηκαν.
Στον θύλακα κυριαρχούσε η HTS, αλλά εκεί είχαν επίσης την έδρα τους πολλές συμμαχικές παρατάξεις ανταρτών και τζιχαντιστικές ομάδες. Οι υποστηριζόμενες από την Τουρκία αντάρτικες παρατάξεις - γνωστές ως Συριακός Εθνικός Στρατός (SNA) - έλεγχαν επίσης εδάφη εκεί με την υποστήριξη των τουρκικών στρατευμάτων.
Τι είναι η Hayat Tahrir al-Sham;
Η ισλαμιστική ένοπλη ομάδα δημιουργήθηκε το 2012 με διαφορετική ονομασία, Μέτωπο αλ Νούσρα, και δεσμεύτηκε για υποταγή στην αλ Κάιντα τον επόμενο χρόνο.
Το Μέτωπο αλ-Νούσρα θεωρήθηκε ως μία από τις πιο αποτελεσματικές και θανατηφόρες ομάδες που είχαν στραφεί κατά του προέδρου Άσαντ. Αλλά η τζιχαντιστική ιδεολογία του φάνηκε να είναι η κινητήριος δύναμή του και όχι ο επαναστατικός ζήλος - και θεωρήθηκε εκείνη την εποχή σε αντίθεση με τον κύριο συνασπισμό των ανταρτών που ήταν γνωστός ως Ελεύθερος Συριακός Στρατός.
Το 2016, η Αλ Νούσρα διέκοψε τους δεσμούς της με την Αλ Κάιντα και πήρε το όνομα Hayat Tahrir al-Sham όταν συγχωνεύτηκε με άλλες παρατάξεις ένα χρόνο αργότερα.
Ωστόσο, ο ΟΗΕ, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και πολλές άλλες χώρες εξακολουθούν να θεωρούν την HTS ως θυγατρική της Αλ Κάιντα και συχνά αναφέρονται σε αυτή ως Μέτωπο Αλ Νούσρα. Οι ΗΠΑ έχουν κατονομάσει τον ηγέτη της ομάδας, τον Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζαουλάνι, ως παγκόσμιο τρομοκράτη και έχουν προσφέρει αμοιβή 10 εκατομμυρίων δολαρίων για πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη σύλληψή του.
Η HTS εδραίωσε την εξουσία της στις επαρχίες Ιντλίμπ και Χαλέπι συντρίβοντας τους αντιπάλους της, συμπεριλαμβανομένων πυρήνων της Αλ Κάιντα και της ομάδας Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ). Δημιούργησε τη λεγόμενη Κυβέρνηση Σωτηρίας της Συρίας για να διαχειρίζεται την περιοχή σύμφωνα με τον ισλαμικό νόμο.
Ο Τζαουλάνι δήλωσε σε συνέντευξή του στο CNN την Παρασκευή ότι «ο στόχος της επανάστασης παραμένει η ανατροπή αυτού του καθεστώτος» και ότι σχεδιάζει να δημιουργήσει μια κυβέρνηση που θα βασίζεται σε θεσμούς και ένα «συμβούλιο που θα επιλέγεται από τον λαό».
Γιατί οι αντάρτες εξαπέλυσαν επίθεση;
Για αρκετά χρόνια, η Ιντλίμπ παρέμενε πεδίο μάχης καθώς οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις προσπαθούσαν να ανακτήσουν τον έλεγχο.
Αλλά το 2020, η Τουρκία και η Ρωσία μεσολάβησαν για την κατάπαυση του πυρός ώστε να σταματήσει η προσπάθεια της κυβέρνησης να ανακαταλάβει το Ιντλίμπ. Η κατάπαυση του πυρός κράτησε σε μεγάλο βαθμό παρά τις σποραδικές μάχες.
Η HTS και οι σύμμαχοί της δήλωσαν στις 27 Νοεμβρίου ότι εξαπέλυσαν επίθεση για να «αποτρέψουν την επιθετικότητα», κατηγορώντας την κυβέρνηση και τις συμμαχικές πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν για κλιμάκωση των επιθέσεων εναντίον αμάχων στα βορειοδυτικά.
Αλλά ήρθε σε μια εποχή που η κυβέρνηση είχε αποδυναμωθεί από χρόνια πολέμου, κυρώσεων και διαφθοράς και οι σύμμαχοί της ήταν απασχολημένοι με άλλες συγκρούσεις.
Η υποστηριζόμενη από το Ιράν λιβανέζικη ομάδα Χεζμπολάχ, η οποία είχε καθοριστική σημασία για την απώθηση των ανταρτών τα πρώτα χρόνια του πολέμου, είχε υποφέρει πρόσφατα από την επίθεση του Ισραήλ στον Λίβανο. Τα ισραηλινά πλήγματα είχαν επίσης εξουδετερώσει Ιρανούς στρατιωτικούς διοικητές στη Συρία και είχαν υποβαθμίσει τις γραμμές ανεφοδιασμού των φιλοκυβερνητικών πολιτοφυλακών εκεί. Η Ρωσία είχε επίσης αποσπαστεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Χωρίς αυτούς, οι δυνάμεις του Άσαντ είχαν μείνει εκτεθειμένες.
Πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα επί τόπου;
Οι αντάρτες υπό την ηγεσία του HTS ανέλαβαν τον έλεγχο του μεγαλύτερου μέρους του Χαλεπιού - της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Συρίας - στις 30 Νοεμβρίου, μόλις τρεις ημέρες μετά την έναρξη της αιφνιδιαστικής επίθεσής τους. Είπαν ότι αντιμετώπισαν ελάχιστη αντίσταση στο έδαφος, αφού η κυβέρνηση απέσυρε γρήγορα τα στρατεύματα και τις δυνάμεις ασφαλείας της.
Ο Άσαντ υποσχέθηκε να «συντρίψει» τους αντάρτες με τη βοήθεια των συμμάχων του. Ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη ενέτειναν τις επιδρομές τους σε περιοχές που ελέγχονται από τους αντάρτες και οι πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν έστειλαν ενισχύσεις για να ενισχύσουν τις αμυντικές γραμμές του στρατού γύρω από τη Χάμα - την επόμενη πόλη νότια στην εθνική οδό Χαλεπίου-Δαμασκού.
Ωστόσο, η Χάμα έπεσε στα χέρια των ανταρτών την Πέμπτη μετά από πολυήμερες σφοδρές μάχες που τελικά ανάγκασαν τον στρατό να αποσυρθεί.
Οι αντάρτες δήλωσαν αμέσως ότι ο επόμενος στόχος τους ήταν να καταλάβουν τη Χομς, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, και το πέτυχαν το βράδυ του Σαββάτου μετά από μόλις μία ημέρα μάχης.
Την ίδια στιγμή, άλλες παρατάξεις ανταρτών που εδρεύουν στα νοτιοδυτικά της χώρας, η οποία συνορεύει με την Ιορδανία, έφτασαν στα προάστια της Δαμασκού αφού πήραν τον έλεγχο των πόλεων Ντεράα και Σουγουέιντα μέσα σε μόλις 24 ώρες.
Νωρίς το πρωί της Κυριακής, οι αντάρτες υπό την ηγεσία του HTS ανακοίνωσαν ότι εισήλθαν στη Δαμασκό και απελευθέρωσαν κρατούμενους στην πιο διαβόητη στρατιωτική φυλακή της χώρας, τη Σαϊντάναγια, όπου πιστεύεται ότι εκτελέστηκαν χιλιάδες υποστηρικτές της αντιπολίτευσης κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Λιγότερο από δύο ώρες αργότερα, δήλωσαν: «Ο τύραννος Μπασάρ αλ Άσαντ έχει φύγει».
«Μετά από 50 χρόνια καταπίεσης υπό την κυριαρχία του Μπάαθ και 13 χρόνια εγκλημάτων, τυραννίας και [αναγκαστικών] εκτοπίσεων… ανακοινώνουμε σήμερα το τέλος αυτής της σκοτεινής περιόδου και την έναρξη μιας νέας εποχής για τη Συρία», ανέφεραν.
Ανώτεροι αξιωματικοί του στρατού δήλωσαν ότι ο πρόεδρος πέταξε από την πρωτεύουσα για άγνωστο προορισμό λίγο πριν την άφιξη των ανταρτών.
Ο πρωθυπουργός του Άσαντ, Μοχάμεντ αλ Τζαλάλι, ανακοίνωσε στη συνέχεια σε βίντεο ότι είναι «έτοιμος να συνεργαστεί» με οποιαδήποτε ηγεσία «επιλέξει ο συριακός λαός».
Ο Τζαλάλι διέταξε τις δυνάμεις του να μην πλησιάσουν τα επίσημα θεσμικά όργανα, λέγοντας ότι θα παραμείνουν υπό την εξουσία του πρωθυπουργού μέχρι να τους παραδοθούν «επίσημα».
Πώς αντέδρασαν οι παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις;
Ο Λευκός Οίκος δήλωσε ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και η ομάδα του «παρακολουθούν στενά τα έκτακτα γεγονότα στη Συρία και παραμένουν σε συνεχή επαφή με τους περιφερειακούς εταίρους».