Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα με το δεξί του χέρι, προβλήματα που τον ανάγκασαν να αφήσει ανολοκλήρωτα πολλά έργα του, μεταξύ των οποίων και τη Μόνα Λίζα.
«Δεν μπορείς να περιμένεις πλέον κάποια καλή δουλειά απ’ αυτόν γιατί μια παράλυση σακάτεψε το δεξί του χέρι», έγραφε ο Αντόνιο ντε Μπεάτις, βοηθός ενός καρδινάλιου το 1517, όταν η ιδιοφυία της Αναγέννησης ήταν 65 ετών. Περίπου δύο χρόνια αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή.
Ακόμη και σήμερα, περίπου μισή χιλιετία αργότερα, παραμένει ασαφές τι προκάλεσε την παράλυση στο δεξί χέρι του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, αλλά δύο Ιταλοί γιατροί, ο Κάρλο Ρόσι και ο Νταβίντε Λατζέρι προσπαθούν τώρα να λύσουν το αίνιγμα και παρουσίασαν μια νέα θεωρία στην ιατρική επιθεώρηση Journal of the Royal Society of Medicine.
Μέχρι τώρα πολλοί υπέθεταν ότι ο Ντα Βίντσι είχε υποστεί κάποιο εγκεφαλικό επεισόδιο, που όντως μπορεί να προκαλέσει παράλυση στη μια πλευρά του σώματος. Αλλά ο νευρολόγος Ρόσι και ο χειρουργός Λατζέρι έχουν άλλη άποψη, που βασίζουν σ’ ένα πορτρέτο του Ντα Βίντσι σε προχωρημένη ηλικία, που φιλοτέχνησε ο Τζιοβάνι Αμπρότζιο Φιτζίνι.
Το πορτρέτο του Λεονάρντο Ντα Βίντσι που φιλοτέχνησε ο Τζιοβάνι Αμπρότζιο Φιτζίνι / Φωτογραφία: Gallerie dell’Accademia, Βενετία
Σ’ αυτό εμφανίζεται το δεξί χέρι του Ντα Βίντσι να προβάλει μέσα από το ρούχο του, άκαμπτο με τα δάκτυλα αγκυλωμένα και ελαφρώς κυρτά.
Η στάση αυτή δεν συνάδει με τη διάγνωση της αποπληξίας, λένε οι δύο Ιταλοί γιατροί, που θεωρούν ότι ο Ντα Βίντσι μάλλον έπασχε από τη λεγόμενη υπερυπτική παράλυση. Αυτή εμφανίζεται όταν καταστραφεί το τραχηλικό νεύρο, το οποίο επηρεάζει σοβαρά τους μύες των δακτύλων οδηγώντας στη λεγόμενη γαμψοχειρία, που αναγνώρισαν οι Ρόσι και Λατζέρι στο πορτρέτο του Ντα Βίντσι. Η παράλυση των νεύρων μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως π.χ. σε κάποιο ατύχημα.
Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι συνέχισε παρά την παράλυση στο δεξί του χέρι να ζωγραφίζει – υπάρχουν άλλωστε πολλοί που θεωρούν ότι ήταν αμφιδέξιος- αλλά το πρόβλημα τον εμπόδιζε να χρησιμοποιεί πινέλο και παλέτα, καθώς χρησιμοποιούσε εν προκειμένω πάντα το δεξί του χέρι.
Κι αυτός λένε οι δύο γιατροί ότι ήταν ο λόγος που πολλά από τα στερνά του έργα παρέμειναν ανολοκλήρωτα.