Η άλωση του Χαλεπιού άνοιξε την όρεξη των τζιχανιστών στη Συρία εγείροντας το ερώτημα κατά πόσον ο Άσαντ μπορεί να παραμείνει στην εξουσία.
Υπάρχουν πολλοί αστάθμητοι παράγοντες ως προς το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση στη Συρία, όπου ήδη οι εκτοπισμένοι τις τελευταίες ημέρες αγγίζουν τις 50.000, και πολλά θα εξαρτηθούν από τις προθέσεις ισχυρών εξωτερικών παραγόντων αλλά και από τις εσωτερικές αντιπαλότητες στη χώρα.
Για τον Μπασάρ αλ Άσαντ η επιβίωσή του θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη στήριξη που θα λάβει από τη Ρωσία, η οποία είχε σπεύσει να τον σώσει το 2015, αλλά και από το Ιράν, που θεωρεί τη Δαμασκό αναπόσπαστο τμήμα του λεγόμενου «Άξονα της Αντίστασης» της Τεχεράνης κατά του Ισραήλ και της Δύσης.
Έρχεται το τέλος του καθεστώτος στη Συρία;
Όπως σημειώνει σε ανάλυσή του το Bloomberg ο Άσαντ δεν έχει δείξει την παραμικρή διάθεση υποχωρήσεων στα αιτήματα των ανταρτών και της αντιπολίτευσης. Η οικογένειά του ελέγχει εδώ και μισό αιώνα τη Συρία και ο ίδιος κατάφερε να παραμείνει στην εξουσία με τη στήριξη Μόσχας και Τεχεράνης στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Ο Σύρος πρόεδρος φέρεται να διέφυγε στη Μόσχα όταν υποχώρησαν οι δυνάμεις του μπροστά στην επίθεση των τζιχαντιστών, αλλά επανεμφανίστηκε την Κυριακή στην Δαμασκό, όπου συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγκτσί.
CNN: Γιατί είναι περίπλοκη η κατάσταση στη Συρία για τις ΗΠΑ
ΟΗΕ: Σχεδόν 50.000 εκτοπισμένοι μέσα σε μερικές ημέρες στη Συρία
Και σε δήλωσή του τόνισε: «η Συρία προχωρά στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας με δύναμη και αποφασιστικότητα σε όλα τα εδάφη της». Δυνάμεις του στρατού βομβάρδισαν θέσεις ανταρτών στο Χαλέπι και έχουν στείλει ενισχύσεις στην περιοχή βόρεια της πόλης Χάμα σε μια προσπάθεια να φρενάρουν την προέλαση των τζιχαντιστών.
Θα κάνει συμβιβασμούς ο Άσαντ;
Προτού εξαπολύσουν την περασμένη εβδομάδα την επίθεσή τους οι αντάρτες ο Σύρος πρόεδρος δεχόταν πιέσεις από αραβικά κράτη, δυτικές χώρες, την Τουρκία, ακόμη και από τη Ρωσία να συναινέσει σε πολιτικές μεταρρυθμίσεις που θα παρείχαν στην αντιπολίτευση μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, θα διευκόλυναν την επιστροφή προσφύγων στη Συρία και θα έβαζαν φρένο στη διακίνηση ναρκωτικών σε γειτονικές χώρες.
Μέχρι τώρα ο Άσαντ βασιζόταν στην υποστήριξη από το Ιράν για να απορρίψει αυτές τις απαιτήσεις - μεταξύ άλλων και εκείνη να σταματήσει να χρησιμοποιείται η Συρία ως αγωγός διοχέτευσης όπλων από την Τεχεράνη σε πληρεξουσίους της, όπως η Χεζμπολάχ. Αλλά ακόμη κι αν ο Άσαντ αποδεχθεί κάποιες παραχωρήσεις παραμένει άγνωστο αν οι αντάρτες θα προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων δεδομένου ότι οι δυνάμεις του καθεστώτος είναι αποδυναμωμένες.
Σενάρια διαδοχής του Άσαντ, αν πέσει το καθεστώς του
Το πιο δύσκολο να απαντηθεί ερώτημα είναι κατά πόσον πλησιάζει το τέλος του Άσαντ, σύμφωνα με το Bloomberg. Σε περίπτωση που οι αντάρτες φθάσουν στην πρωτεύουσα της Συρίας και καταφέρουν να ανατρέψουν το καθεστώς, δεν αποκλείεται να ξεσπάσει χάος και περαιτέρω κατακερματισμός της χώρας.
Οι αφοσιωμένοι στον Σύρο πρόεδρο, κυρίως οι Αλαουίτες, πιθανώς θα αποσυρθούν σε προπύργιά τους στην περιοχή της Λατάκειας και της Ταρτούς, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα κενό εξουσίας.
Οι αντάρτες, υποστηριζόμενοι από αυτομολήσαντες του καθεστώτος και αυτοεξόριστα ηγετικά στελέχη της αντιπολίτευσης θα μπορούσαν να βρουν μια εναλλακτική δομή εξουσίας για να κρατήσουν ενωμένη την κατεστραμμένη από τον πόλεμο Συρία. Ένα σενάριο στη μετά Άσαντ εποχή θα ήταν η συγκρότηση ενός πολιτικού κυβερνητικού οργάνου υποστηριζόμενου από ένα προσωρινό στρατιωτικό συμβούλιο με επικεφαλής και στα δύο σώματα κάποια πρόσωπα αποδεκτά από τους αντιπάλους και τους αφοσιωμένους στο καθεστώς Άσαντ.
Ποιοι απαρτίζουν τις ομάδες των ανταρτών
Της κύριας επίθεσης των ανταρτών στη Συρία ηγείται ένα πρώην παρακλάδι της Αλ Κάιντα, η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (ΧΤΣ), την οποία οι ΗΠΑ και άλλες χώρες χαρακτηρίζουν τρομοκρατική οργάνωση. Εκτιμάται ότι διαθέτει έως και 15.000 μέλη και εμπειρία στη διακυβέρνηση περιοχών της βορειοδυτικής Συρίας, που δεν ήλεγχε το καθεστώς Άσαντ.
Στο πλευρό της ΧΤΣ μάχονται και χιλιάδες αντάρτες υποστηριζόμενοι από την Τουρκία και χρηματοδοτούμενοι από μια οργάνωση-ομπρέλα, το Εθνικό Μέτωπο Απελευθέρωσης. Ο Συριακός Εθνικός Στρατός, μια άλλη, επίσης υποστηριζόμενη από την Άγκυρα, οργάνωση έχει εξαπολύσει δικές της επιθέσεις κυρίας στη βόρεια Συρία κατά κουρδικών πολιτοφυλακών, συμμάχων των ΗΠΑ στην καταπολέμηση του ISIS.
Για τον Άσαντ, ωστόσο, η πιο ανησυχητική εξέλιξη είναι ότι σήκωσαν ξανά τα όπλα και χιλιάδες πρώην αντάρτες που είχαν εκτοπιστεί στη βόρεια Συρία, ενώ ανάλογες κινήσεις παρατηρούνται και σε νότιες περιοχές της χώρας, κυρίως στην περιοχή της Νταράα. Φαίνεται ότι η ΧΤΣ παραμέρισε τις διαφορές με αντίπαλες ομάδες ανταρτών και υποβαθμίζει στην παρούσα φάση το ισλαμιστικό της πρόταγμα.
Ο ρόλος της Ρωσίας
Ένας από τους κρίσιμους παράγοντες για την παραμονή του Άσαντ στην εξουσία είναι τι θα κάνει η Ρωσία, την ώρα που είναι μπλεγμένη στον πόλεμο που εξαπέλυσε κατά της Ουκρανίας.
Η Μόσχα είχε διαπραγματευτεί με την Τεχεράνη και την Άγκυρα ώστε να μπορέσει το καθεστώς να ανακαταλάβει το Χαλέπι και άλλα εδάφη της βόρειας Συρίας από το 2016.
Αλλά τώρα οι διαθέσιμες δυνάμεις της είναι περιορισμένες και ο Βλαντίμιρ Πούτιν είτε θα πιέσει τον Άσαντ να αποδεχθεί μεγάλες παραχωρήσεις, ή θα τον εγκαταλείψει στο πλαίσιο πιθανών διαπραγματεύσεων με τη Δύση για τη διευθέτηση του ουκρανικού. Το δεύτερο σενάριο, πάντως, δεν θεωρείται και τόσο πιθανό δεδομένου ότι για το Κρεμλίνο ο Άσαντ παραμένει σημαντικός σύμμαχος και στη Συρία φιλοξενούνται ρωσικές βάσεις και ναυτική της εγκατάσταση στο λιμάνι της Ταρτούς στην ανατολική Μεσόγειο.
Τι θα κάνουν Ιράν και Τουρκία;
Η Τεχεράνη έχει δείξει μέχρι στιγμής αποφασισμένη να κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για να στηρίξει τον Άσαντ, ενώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπάρχουν αναφορές για μετακίνηση προς τη Συρία υποστηριζόμενων από το Ιράν ιρακινών πολιτοφυλακών.
Η Συρία παραμένει κρίσιμη για το δόγμα προωθημένης άμυνας του Ιράν έναντι του Ισραήλ και των ΗΠΑ. Συμμαχικές της Τεχεράνης πολιτοφυλακές στον Λίβανο, το Ιράκ και αλλού είχαν βοηθήσει τις δυνάμεις του Άσαντ να ανακτήσουν εδάφη, αλλά η Χεζμπολάχ σήμερα είναι λίαν αποδυναμωμένη μετά τη σύγκρουση επί 14 μήνες με τον ισραηλινό στρατό.
Η Τουρκία παίζει σημαίνοντα ρόλο στη βόρεια Συρία και αρχικά αντιτάχθηκε στην επίθεση των τζιχαντιστών της ΧΤΣ, λέει το πρακτορείο επικαλούμενο δύο άτομα που έχουν γνώση της κατάστασης. Άλλαξε όμως στάση μετά την άρνηση του Άσαντ να συναντηθεί με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για να συζητήσουν για πολιτικές μεταρρυθμίσεις και την επιστροφή προσφύγων στη Συρία, αλλά και μετά τις επιτυχίες των ανταρτών, κυρίως αναφορικά με την εκδίωξη κουρδικών πολιτοφυλακών από το Χαλέπει και την Ταλ Ριφαάτ.
Στάση αναμονής από ΗΠΑ και Ισραήλ
Την ίδια ώρα οι ΗΠΑ, που διατηρούν περί τους 900 στρατιώτες στη βορειοανατολική Συρία, τηρούν στάση αναμονής ενόψει των καταιγιστικών εξελίξεων, όπως και το Ισράηλ, που εξαπέλυσε σειρά επιθέσεων κατά στόχων της Χεζμπολάχ και του Ιράν στη Συρία τον τελευταίο χρόνο.
Ανάλογη στάση τηρούν και αραβικές χώρες που είχαν επιδιώξει πρόσφατα μια προσέγγιση του Άσαντ με την ελπίδα να τον τραβήξουν κάπως από την αγκαλιά της Τεχεράνης και να τον πιέσουν να συμφιλιωθεί με την αντιπολίτευση στη Συρία.