Εκτός από την προφορά μας, κάποιες ενδείξεις στο πρόσωπό μας, αλλά και ο τρόπος που κινούμαστε, μπορούν να αποκαλύψουν πολλά για τον τόπο καταγωγής μας.
Ενώ ξεφύλλιζε μερικές παλαιές ερευνητικές εργασίες, η Χίλαρι Ελφενμπάιν παρατήρησε κάτι περίεργο στις φωτογραφίες από μια διάσημη μελέτη. Οι εθελοντές της έρευνας που χρονολογείται στα τέλη της δεκαετίας του 1980, είχαν ερωτηθεί, εάν ήταν σε θέση να εντοπίσουν τα συναισθήματα στα πρόσωπα των Ιαπώνων και των Καυκάσιων. Μερικά από τα «Ιαπωνικά» πρόσωπα ήταν από Ιαπωνο-Αμερικανούς και τα υπόλοιπα από Ιάπωνες υπηκόους.
Όταν η ίδια η Ελφενμπάιν κοίταξε τις φωτογραφίες, συνειδητοποίησε ότι μπορούσε να πει ποιοι ήταν ποιοι. Η συνεργάτιδά της, Άμπι Μαρς, διαπίστωσε ότι μπορούσε κι αυτή το ίδιο. Έτσι έκαναν ένα πείραμα.
Διαπίστωσαν ότι οι Αμερικανοί που δοκίμασαν ήταν επίσης περίεργα καλοί στο να εντοπίσουν ποιος ήταν Ιάπωνας και ποιος Ιαπωνο-Αμερικανός. Τα άτομα φορούσαν τα ίδια ρούχα και φωτίστηκαν με τον ίδιο τρόπο. Όταν οι δύο ομάδες κρατούσαν ουδέτερες εκφράσεις, οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να κάνουν διαφοροποίηση μεταξύ τους. Αλλά όταν έδειξαν τα συναισθήματά τους, ιδιαίτερα τη θλίψη, κάτι από την Ιαπωνία ή την Αμερική φαινόταν να αναδύεται.
Ίσως είχατε αυτή την εμπειρία και μόνοι σας, αν είχατε βρεθεί ποτέ στο εξωτερικό και ξαφνικά αισθανθήκατε σίγουροι, ότι ένας ξένος που πέρασε από μπροστά σας, ήταν ένας από τους συμπατριώτες σας. Μερικές φορές το σημάδι μπορεί να είναι προφανές.
Εάν έχετε δει την ταινία «Inglourious Basterds», θα γνωρίζετε ότι οι Γερμανοί και οι Βρετανοί δείχνουν τον αριθμό τρία με τα δάχτυλά τους με διαφορετικούς τρόπους. (Οι Γερμανοί σηκώνουν τον αντίχειρά τους και τα πρώτα δύο δάχτυλά τους. Οι Βρετανοί κρατάνε το μικρό δάχτυλο με τον αντίχειρά τους και σηκώνουν τα υπόλοιπα δάχτυλα.) Οι περισσότεροι ποτέ δεν συνειδητοποιούν ότι αυτή η διαφορά υπάρχει, μέχρι να δουν την εναλλακτική λύση, η οποία, για αυτούς, φαίνεται περίεργη.
Ορισμένες «παραξενιές» μπορεί να είναι τυχαίες και άλλες μπορεί να είναι εσκεμμένες. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν εκδηλώνει την εκπαίδευση που έχει κάνει στην KGB, με τον τρόπο που περπατάει, με τον βραχίονα του να «κρέμεται» ακίνητος στο πλάι, όπως αναφέρει σε άρθρο του το BBC.
Από τότε που έκαναν την αρχική τους ανακάλυψη, η Μαρς και η Ελφενμπάιν έχουν εντοπίσει κι άλλες από αυτές τις «μη λεκτικές προφορές», τους τρόπους δηλαδή με τους οποίους δείχνουμε με το σώμα μας, από πού προερχόμαστε, χωρίς να συνειδητοποιήσουμε. Οι Αμερικανοί, για παράδειγμα, μπορούν να εντοπίσουν τους Αυστραλούς από τον τρόπο που χαμογελούν, χαιρετούν ή περπατούν.
«Ήταν τόσο εύκολο να βρεθούν», λέει η Μαρς. «Εκτελέσαμε αυτές τις δύο μελέτες και βρήκαμε το ίδιο αποτέλεσμα και στις δύο μελέτες. Στις συμπεριφορές που εξετάσαμε, ήταν όλα εκεί».
Μία πιο πρόσφατη έρευνα υποστηρίζει τα ευρήματά τους. Μια ομάδα στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης, έχει πλέον εκπαιδεύσει έναν υπολογιστή για να αναγνωρίζει και στη συνέχεια να δημιουργεί περισσότερες από 60 διαφορετικές μη λεκτικές προφορές σε ένα προσομοιωμένο πρόσωπο. Οι λεπτές, σχεδόν δυσανάγνωστες διαφορές ήταν συχνά αυτές που τις διαφοροποιούσαν, όπως για παράδειγμα κάποιες ρυτίδες στη μύτη ή ένα χείλος που σηκώνεται.
Όταν όμως έδειξαν σε Ασιάτες αυτές τις τεχνητές εκφράσεις της «Ανατολικής Ασίας», τις αναγνώρισαν πολύ πιο εύκολα από τις «Δυτικές». «Είναι πιο δύσκολο από ό,τι ακούγεται», λέει η Ρέιτσελ Τζακ, της οποίας το εργαστήριο διεξήγαγε την έρευνα. Πριν καν ακόμα μπορέσουν να ξεκινήσουν, για παράδειγμα, η Τζακ και η ομάδα της έπρεπε να καθορίσουν ποιες λέξεις στα αγγλικά και στα κινέζικα αναφέρονται σε περίπου αντίστοιχα συναισθήματα.
Αν και είναι ακόμα αρχή, η Τζακ λέει ότι ένα ρομπότ θα μπορούσε τελικά να προσομοιώνει τις λεπτές διαφορές για οποιαδήποτε κουλτούρα και κάθε περίσταση στον κόσμο. Σε μια μελέτη πέρυσι, η Τζακ και άλλοι διαπίστωσαν ότι ακόμη και οι εκφράσεις του προσώπου κατά τη διάρκεια του οργασμού φέρουν διαφορετικές «πολιτιστικές πινελιές».
Το γεγονός ότι υπάρχουν μη λεκτικές προφορές δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη. Οι άνθρωποι αναγνωρίζουν μεμονωμένες φωνές και πρόσωπα, ακόμη και στυλ περπατήματος ή τρεξίματος, χωρίς να γνωρίζουν ακριβώς τι τα καθιστά αναγνωρίσιμα.
Η κινεζική εταιρεία τεχνολογίας Watrix ισχυρίζεται ότι το λογισμικό της μπορεί να ταυτοποιήσει ένα άτομο από τα πλάνα του όταν περπατά, με ακρίβεια έως και 94%. Εάν οι κινήσεις ενός ατόμου μπορεί να είναι τόσο ξεχωριστές, τότε δεν είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι διάφορες ομάδες μπορεί να μοιράζονται μερικά κοινά και ότι αυτό μπορεί να είναι αισθητό στους υπόλοιπους.
Υπάρχουν ήδη στοιχεία, ότι διαβάζουμε περισσότερα από τη στάση του σώματος από όσα αντιλαμβανόμαστε. Σε μια μελέτη του 2012, οι άνθρωποι στους οποίους έδειξαν φωτογραφίες από τενίστες, οι οποίες τραβήχτηκαν αμέσως μετά από ένα σημαντικό σημείο, ήταν πολύ καλύτεροι στο να αναγνωρίσουν αν ο παίκτης είχε κερδίσει ή χάσει από τις εικόνες του σώματός του, παρά από το πρόσωπό του. Όταν τα πρόσωπα των χαμένων τοποθετήθηκαν σε σώματα αυτών που είχαν κερδίσει, ή το αντίστροφο, ήταν τα σώματα που καθοδήγησαν συντριπτικά τις γνώμες των ανθρώπων. Μια μεταγενέστερη έκδοση της μελέτης, παρήγαγε τα ίδια ευρήματα, μαζί με το γεγονός ότι οι φοιτητές του Χονγκ Κονγκ τα πήγαν καλύτερα συνολικά όταν οι αθλητές ήταν Ασιάτες, κάτι που υποδηλώνει και πάλι ότι είμαστε καλύτεροι στο να εντοπίσουμε εκείνες τις στάσεις, με τις οποίες είμαστε περισσότερο εξοικειωμένοι, επειδή τις βλέπουμε στους ανθρώπους γύρω μας.
Στο πρόσφατο βιβλίο του, «The Human Swarm», ο βιολόγος και ο φωτογράφος Μαρκ Μόφετ, υποθέτει ότι οι μη λεκτικές προφορές, χρησιμεύουν ως κοινωνικοί δείκτες, που βοηθούν τους ανθρώπους να ξεχωρίζουν το «εμείς» από το «αυτούς». Μερικές φορές φαίνεται να φέρουν πιο λεπτομερείς πληροφορίες, που δεν είναι όμως όλες αξιόπιστες.
Σε μια μελέτη, οι ψυχολόγοι του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες ήταν καλοί στην επιλογή νικητών εκλογών, επιλέγοντας ποιος φαινόταν πιο «ικανός» από ένα ζευγάρι φωτογραφιών. Ακόμη και τα παιδιά έγιναν καλοί πολιτικοί ειδικοί όταν τους έδειχναν τις ίδιες εικόνες και τους ζήτησαν να επιλέξουν έναν φανταστικό «αρχηγό» για ένα βιντεοπαιχνίδι. Παρόλα αυτά, δεν φαίνεται να υπάρχει σχέση μεταξύ του να δείχνεις αξιόπιστος και του να είσαι.
Από την άλλη πλευρά, ορισμένα πρόσωπα φαίνεται να καταγράφουν πληροφορίες σχετικά με τη ζωή που έχουν ζήσει. Όταν έδειξαν σε συμμετέχοντες σε μια μελέτη του 2017, μια επιλογή ουδέτερων εκφράσεων που πάρθηκαν από εφαρμογές γνωριμιών, μπόρεσαν να ξεχωρίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τους πλούσιους ανθρώπους από τους φτωχούς από ό, τι αν απλά μάντευαν. Πράγματι, θα μπορούσαν ακόμα να το κάνουν με φωτογραφίες μόνο των ματιών του ατόμου ή, ιδίως, του στόματος τους. Μετά από περαιτέρω έρευνα, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι πλούσιοι άνθρωποι φαίνονται λίγο πιο ελκυστικοί ή πιο θετικοί (μία μίξη ευτυχισμένων και συμπαθητικών) από τους φτωχούς. Όταν τους έδειξαν φωτογραφίες στις οποίες όλοι χαμογελούσαν και φαίνονταν σκόπιμα θετικοί, οι συμμετέχοντες έχασαν την ικανότητά τους να ξεχωρίζουν τους πλούσιους και τους φτωχούς.
Η παρουσία αυτών των λεπτών ενδείξεων μπορεί να βοηθήσει στην εξήγηση της προκατάληψης που μπορεί να εισχωρήσει στη σκέψη μας για ανθρώπους από διαφορετικά υπόβαθρα. Όπως έχουμε δει, οι μη λεκτικές πινελιές έχουν συχνά το αποτέλεσμα να κάνουν τους ξένους πιο δύσκολους στο να τους κατανοήσουμε. Όταν οι άνθρωποι θέλουν να γίνουν κατανοητοί, ωστόσο, έχουν τρόπους να κάνουν τα συναισθήματά τους σαφή.
Μια πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν-Μάντισον, υποδηλώνει ότι αυτό θα μπορούσε ακόμη και να δώσει μια εξήγηση για τους αισιόδοξους σύγχρονους Αμερικανούς. Η θεωρία είναι ότι οι κάτοικοι ενός τόπου που βιώνει υψηλή μετανάστευση, συχνά αγωνίζονται για να καταλάβουν ο ένας τον άλλον, αλλά για να αντιμετωπίσουν στη συνηθισμένη ζωή πρέπει να προσπαθήσουν. Ως αποτέλεσμα, οι συγγραφείς της μελέτης, μάντεψαν ότι αυτό θα απαιτούσε πολλά χαμόγελα και παντομίμα συναισθημάτων.
Όταν έλεγξαν τα διαθέσιμα δεδομένα, διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι σε χώρες με «υψηλή προγονική ποικιλομορφία», συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, χαμογελούν συχνότερα. Εάν οι ξένοι φαίνονται κρύοι και σνομπ στους Αμερικανούς, και οι Αμερικανοί φαίνονται εξαιρετικά χαρούμενοι σε όλους τους άλλους, τότε ίσως οι αποκλίνουσες ιστορίες τους να εξηγούν γιατί εξελίχθηκαν αυτά τα στερεότυπα.
Τουλάχιστον, όταν οι άνθρωποι θέλουν πραγματικά να καταλάβουν ο ένας τον άλλον, οι μη λεκτικές προφορές μας δείχνουν ότι είναι καλό να μιλάμε.