Στις βλέψεις της Τουρκίας για βελτίωση του κλίματος στις σχέσεις της με το Ισραήλ στέκεται άρθρο του Atlantic Council εξηγώντας τους λόγους που κάνουν την ισραηλινή ηγεσία να αντιμετωπίζει με ιδιαίτερες επιφυλάξεις το «άνοιγμα» της Άγκυρας.
Η εντεινόμενη διεθνής απομόνωση της Τουρκίας και το κλίμα έντασης με τις με τις ΗΠΑ ωθούν την Άγκυρα να επιδιώξει μια αναθέρμανση των σχέσεων της με χώρες της ευρύτερης περιοχής όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Ειδικά όσον αφορά στο τελευταίο, σημαντικό ρόλο παίζει ένας συνδυασμός οικονομικών, ενεργειακών και πολιτικών συμφερόντων καθώς η Άγκυρα αισθάνεται την πίεση από την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και αραβικών χωρών και τη συμφιλίωση του συμμάχου του Κατάρ με μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC), αλλά και τον σχηματισμό περιφερειακών συμμαχιών στην ανατολική Μεσόγειο και τον αποκλεισμό της από το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου.
Ένας πρόσθετος λόγος, που ενδεχομένως βαρύνει στους υπολογισμούς της τουρκικής ηγεσίας, είναι ότι μια αναθέρμανση των σχέσεων με το Ισραήλ θα μπορούσε να συμβάλει στη βελτίωση του κλίματος με την Ουάσιγκτον, όπως είχε γίνει και στη δεκαετία του 1990 με την υποστήριξη αμερικανο-εβραϊκών ομάδων, αναφέρεται στο άρθρο της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης
Η στροφή της Τουρκίας
Το ενδεχόμενο εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ συζητείται από τον περασμένο Μάιο στη γείτονα. Η συζήτηση άρχισε να κερδίζει κι άλλο έδαφος όταν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε τον Δεκέμβριο δημοσίως ότι μολονότι η Τουρκία δεν μπορεί να αποδεχθεί την ισραηλινή πολιτική έναντι των Παλαιστινίων, «η καρδιά μας επιθυμεί να οδηγήσουμε τις σχέσεις μας μαζί τους σε καλύτερο σημείο». Στο ίδιο μήκος κύματος κι ο σύμβουλός του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, Μεσούτ Τσασίν, πρόσθεσε: «Αν κάνει ένα βήμα το Ισραήλ ίσως η Τουρκία κάνει δύο. Αν δούμε το πράσινο φως, η Τουρκία θα ξανανοίξει την πρεσβεία της και θα επιστρέψει ο πρέσβης μας. Ίσως τον Μάρτιο να μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε πλήρως τις διπλωματικές μας σχέσεις».
H αντι-ισραηλινή ρητορική, στην οποία δίνουν ώθηση οι κρατικές ελίτ στην Τουρκία, έχει επίσης υποχωρήσει σημαντικά ενώ πολλά άρθρα στον τουρκικό Τύπο επισημαίνουν την αναγκαιότητα της συμφιλίωσης, δημιουργώντας ένα θετικό κλίμα.
Οι επιφυλάξεις του Ισραήλ
Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, το Ισραήλ δεν έχει απαντήσει επίσημα στα ανοίγματά της Τουρκίας καθώς εμφανίζεται επιφυλακτικό στην προοπτική εξομάλυνσης των σχέσεων, μέχρις ότου πειστεί ότι η Άγκυρα είναι ειλικρινής στις προθέσεις της.
Η Τουρκία ήταν απαραίτητος εταίρος σε επίπεδο οικονομίας, διπλωματίας και ασφάλειας για το Ισραήλ ακόμη κι όταν εμφανιζόταν αναξιόπιστη και ανοικτά εχθρική απέναντί του. Αλλά η κατάσταση έχει αλλάξει. Με την επιδείνωση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων το Ισραήλ προσέγγισε πολλές χώρες στην Ανατολική Μεσόγειο και τον Περσικό Κόλπο. Την περασμένη χρονιά έγιναν κινήσεις άνευ προηγουμένου με τη σύναψη συμφωνιών εξομάλυνσης με το Μπαχρέιν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Σουδάν και το Μαρόκο, που ενίσχυσαν το ρόλο του Ισραήλ ως περιφερειακού παίκτη και το βοήθησαν να εξέλθει από την ιστορική του απομόνωση στην περιοχή. Η Τουρκία – σημαντική άλλοτε αγορά για την αμυντική βιομηχανία του Ισραήλ – έχει αντικατασταθεί από μεγαλύτερες αγορές, όπως η Ινδία, ενώ το μονοπώλιο του εθνικού αερομεταφορέα της Τουρκίας κινδυνεύει με το νέο άνοιγμα μεταξύ του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και άλλων αραβικών κρατών.
Η Τουρκία ασκεί δριμεία κριτική στο Ισραήλ από τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας το 2008, καθώς ο Ερντογάν επωφελείται προσελκύοντας ψηφοφόρους για το κόμμα του και παρά τα πρόσφατα «ανοίγματα» αξιωματούχων, η κοινή γνώμη στην Τουρκία διατηρεί επικριτική στάση έναντι του Ισραήλ. Και δεδομένου ότι οι επικριτές του Μπέντζαμιν Νετανιάχου αναφέρονται συχνά στην Τουρκία και στον πρόεδρό της σε διαδηλώσεις και προεκλογικές καμπάνιες, είναι μάλλον απίθανο ενόψει μάλιστα και των εκλογών στο Ισραήλ ο πρωθυπουργός του να συνεργαστεί με την Άγκυρα αυτή την περίοδο. Άλλωστε το Ισραήλ δεν επιθυμεί να διαταράξει τις στενές σχέσεις του με Ελλάδα, Κύπρο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή την Αίγυπτο, που όλες τους αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τις περιφερειακές φιλοδοξίες του Ερντογάν.
Οι τρεις βασικοί λόγοι των δισταγμών του Ισραήλ έναντι της Τουρκίας
Τρεις είναι, σύμφωνα με την ανάλυση του Atlantic Council, οι βασικοί λόγοι που το Ισραήλ εμφανίζεται διστακτικό στην προοπτική εξομάλυνσης των θέσεων με την Τουρκία:
- Πρώτον, θέλει να σταματήσει η Τουρκία να στηρίζει τη Χαμάς. Το Ισραήλ υποστηρίζει ότι η Άγκυρα έχει δώσει τουρκική υπηκοότητα στα στελέχη της οργάνωσης επιτρέποντάς τους να χρησιμοποιούν την Τουρκία για να εξαπολύουν επιθέσεις – αναμέσά τους και σε οικονομικό επίπεδο, αλλά και κυβερνοεπιθέσεις, κατά του Ισραήλ.
- Δεύτερον, ανησυχεί για το εντεινόμενο ενδιαφέρον της Τουρκίας για την Ιερουσαλήμ θεωρώντας ότι ο Ερντογάν θέλει να δώσει ώθηση στις βλέψεις του να αναδειχθεί ηγέτης του μουσουλμανικού κόσμου διεκδικώντας την κηδεμονία του Όρους του Ναού (Χαράμ αλ-Σαρίφ) της Ιερουσαλήμ, που επί του παρόντος έχει η Ιορδανία.
- Και τρίτον, το Ισραήλ θεωρεί ότι η Τουρκία έχει απομακρυνθεί από το να είναι προβλέψιμος, αξιόπιστος παράγοντας, λόγω των περίπλοκων σχέσεών της με τη Δύση και τη Ρωσία, αλλά και και της ανόδου του αυταρχισμού στο εσωτερικό της. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) περιέγραψαν πέρυσι για πρώτη φορά την Τουρκία ως πρόκληση για το Ισραήλ, ενώ ανάλογη γνώμη φέρεται να έχει και η Μοσάντ.