Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ έζησε αρκετά για να δει όλα όσα προσπάθησε να πετύχει, να καταρρέουν.
Από την εποχή της αποκλιμάκωσης και του ελέγχου των εξοπλισμών μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας έχουμε περάσει σε έναν αιματηρό πόλεμο στην Ουκρανία, στον οποίο τα όπλα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ αντιπαρατίθενται με τις ρωσικές δυνάμεις, με τον συνοδευτικό κίνδυνο μιας άμεσης σύγκρουσης μεταξύ των πυρηνικών υπερδυνάμεων από ατύχημα ή λάθος υπολογισμό.
Όταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ παραιτήθηκε στα τέλη του 1991, τα νατο-σοβιετικά σύνορα δεν αποτελούσαν πλέον σημείο ανάφλεξης. Το ΝΑΤΟ απέσυρε όλα τα στρατεύματα εκτός από μερικές χιλιάδες από την ανατολική πλευρά, και ο τρόμος του ψυχρού πολέμου έμοιαζε να έχει μείνει στα βιβλία της ιστορίας και στα μουσεία. Ωστόσο, στον απόηχο της εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, το ΝΑΤΟ έσπευσε να στείλει στρατεύματα προς τα ανατολικά, κινητοποιώντας 40.000 στρατιώτες υπό την άμεση διοίκησή του, ενώ σχεδιάζει να θέσει 300.000 σε υψηλή επιφυλακή.
Γκορμπατσόφ: Δεν υπάρχει τίποτα πιο πολύτιμο από τις ανθρώπινες ζωές
Ο Γκορμπατσόφ, ο οποίος έκλεινε τα 91 του χρόνια και ήταν ήδη σε κακή κατάσταση υγείας όταν ξεκίνησε η εισβολή, εξέδωσε δήλωση μέσω του ιδρύματός του μερικές ημέρες μετά την ολομέτωπη επίθεση της Ρωσίας, με την οποία ζητούσε «την έγκαιρη παύση των εχθροπραξιών και την άμεση έναρξη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων». «Δεν υπάρχει τίποτα πιο πολύτιμο στον κόσμο από τις ανθρώπινες ζωές» ανέφερε στη δήλωσή του.
Ένας δημοσιογράφος που είχε παραμείνει κοντά στον Γκορμπατσόφ, δήλωσε τον Ιούλιο πως ο πρώην σοβιετικός ηγέτης ήταν «αναστατωμένος» με αυτά που έβλεπε. «Οι μεταρρυθμίσεις του Γκορμπατσόφ – πολιτικές, όχι οικονομικές – καταστράφηκαν όλες» δήλωσε ο δημοσιογράφος Αλεξέι Βενεντίκτοφ, διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού Ekho Moskvy, στο ρωσικό Forbes. «Νilch (τίποτα), μηδέν, στάχτες».
Ο πρώην διερμηνέας του Γκορμπατσόφ, Παβέλ Παλαζτσένκο, ο οποίος εργάζεται για το Ίδρυμα Γκορμπατσόφ, είχε δηλώσει στο Fox News δύο ημέρες πριν από την εισβολή: «Πάντα προειδοποιούσε ότι θα μπορούσαν να συμβούν πράγματα που θα μπορούσαν να είναι πολύ επικίνδυνα μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, αλλά πάντα έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να φέρει αυτά τα δύο έθνη πιο κοντά αντί να δει τη συνέχιση αυτού του χάσματος που βλέπουμε τώρα να διευρύνεται. Έτσι, για τον ίδιο, συναισθηματικά, είναι πολύ τραγικό όλο αυτό».
Υπέρμαχος της κατάργησης των πυρηνικών
Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο οποίος απεβίωσε χθες σε ηλικία 91 ετών, ήταν υπέρμαχος του ελέγχου των εξοπλισμών και συζήτησε ακόμη και την πιθανή κατάργηση των πυρηνικών όπλων με τον Ρόναλντ Ρίγκαν στη Σύνοδο Κορυφής του Ρέικιαβικ το 1986. Τώρα, η τελευταία εναπομείνασα συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων διαβρώνεται από την αναστολή - από την πλευρά της Ρωσίας -των αμοιβαίων επιθεωρήσεων. Και οι δύο χώρες εκσυγχρονίζουν τα οπλοστάσιά τους με τον Πούτιν να κάνει λόγο για απειλή πυρηνικής χρήσης.
Όπως υπενθυμίζει η Guardian, o Γκορμπατσόφ ήλπιζε να αλλάξει ριζικά την νοοτροπία μιας χώρας που δεν είχε βιώσει ποτέ τη δημοκρατία, έχοντας περάσει από τις δικτατορίες των Ρομανόφ στις δικτατορίες των Μπολσεβίκων. Οι τελευταίες ημέρες της Σοβιετικής Ένωσης υπό την πολιτική του Γκορμπατσόφ για το glasnost (άνοιγμα) ήταν πιο ευνοϊκές για την ελευθερία της έκφρασης από ό,τι η Ρωσία του Πούτιν, όπου κάθε ίχνος κριτικής μπορεί να επιφέρει ποινή φυλάκισης.
Κάποιοι έχουν φυλακιστεί επειδή κρατούσαν επιδεικτικά μια λευκή κόλλα χαρτί. Ο ραδιοφωνικός σταθμός Ekho Moskvy του Βενεντίκτοβ έκλεισε και ο Εβραίος δημοσιογράφος βρήκε έξω από την πόρτα του μια γουρουνοκεφαλή και αντισημιτικές ύβρεις.
Ο Γκορμπατσόφ έκλεισε τα γκουλάγκ – ο κορυφαίος αντίπαλος του Πούτιν, ο Αλεξέι Ναβάλνι, αφού επέζησε από δηλητηρίαση, μαραζώνει σήμερα σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα όπου έχει μπει σε απομόνωση για τρίτη φορά μέσα σε ένα μήνα.
Η προειδοποίηση του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ
Και μπορεί ο Γκορμπατσόφ να ήταν όλο και πιο προσεκτικός σε ό,τι έλεγε δημοσίως για τον Πούτιν – όπως σημειώνει η Guardian - επαινώντας τον μάλιστα για την εδραίωση του ρωσικού κράτους μετά το χάος υπό τον Μπόρις Γέλτσιν, ωστόσο, το 2011 έκανε μια προειδοποίηση για το τι επρόκειτο να ακολουθήσει.
«Είναι ίσως κατανοητό ότι κατά την αρχική φάση χρησιμοποίησε ορισμένες αυταρχικές μεθόδους στην ηγεσία του, αλλά η χρησιμοποίηση αυταρχικών μεθόδων ως πολιτική για το μέλλον – αυτό νομίζω ότι είναι λάθος. Νομίζω ότι αυτός είναι λάθος» ανέφερε σε μια δημόσια εκδήλωση στις ΗΠΑ.
«Όπου κι αν πάτε… βλέπετε ότι όπου υπάρχουν ηγέτες που κυβερνούν για 20 ή περισσότερα χρόνια… το μόνο πράγμα που είναι σημαντικό σε τέτοιες καταστάσεις γι’ αυτούς τους ηγέτες και τους ανθρώπους γύρω τους, είναι η διατήρηση της εξουσίας» είπε. «Πιστεύω ότι αυτό είναι κάτι που συμβαίνει τώρα στη χώρα μας».